Onze Taal. Jaargang 69

[p. 22]

Fouten in het Groene Boekje
Een nieuwe inventarisatie

Taaladviesdienst

Dat de Woordenlijst Nederlandse taal (‘het Groene Boekje’) fouten bevat, is langzamerhand wel algemeen bekend. Maar hoeveel zijn het er, en om welke woorden gaat het precies? De Taaladviesdienst verzamelde de missers, zette ze op een rijtje en licht toe waarom ze fout zijn.

Geregeld krijgt de Taaladviesdienst deze vraag voorgelegd: ‘Ik heb gehoord dat het Groene Boekje fouten bevat. Kunt u mij vertellen hoeveel dat er zijn, en welke woorden fout zijn gespeld?’ Deze vraag is niet gemakkelijk te beantwoorden. Ten eerste blijken fouten pas in de praktijk. Zo merkten we pas dat catharsis per abuis zonder afbreektekens genoteerd staat toen iemand ons vroeg of dit woord misschien niet mág worden afgebroken. Ten tweede heeft de redactie van het Groene Boekje (hierna: GB) stilzwijgend verbeteringen aangebracht^*. Zo is het roemruchte kenningsmakingsgesprek in de vijfde oplage geschrapt. Een fout kan dus tussen de bedrijven door verdwenen zijn.

In dit artikel zetten we op een rij wat de Taaladviesdienst aan ongerechtigheden is tegengekomen^** en wat anderen aan ons hebben doorgegeven^***. Vele woorden zijn sinds de verschijning van het nieuwe GB (eind 1995) al in Onze Taal besproken - onze bedoeling is hier een zo volledig mogelijk overzicht te geven.

Deze opsomming bevat geen interpretatiekwesties (vaak hoofdletter- en aaneenschrijfkwesties).

* De uitgever heeft in het voorjaar van 1996 een erratalijstje verspreid waarop 31 fouten worden vermeld, maar het aantal aangebrachte verbeteringen was toen al veel groter. In de loop van de jaren zijn er nog meer verbeteringen aangebracht, zonder dat er erratalijstjes gepubliceerd zijn.

** We hebben het papieren GB gebruikt. Het elektronische GB wijkt (soms) af van de papieren versie (zo zijn zorgdragen en zoekmaken volgens het elektronische GB samenstellingen, maar komen ze in het papieren GB niet voor). Deze verschillen hebben we niet verzameld.

*** We danken Harry Cohen, Wil Sterenborg, Huib Boogert, Hans van Maanen, Corriejanne Timmers en Toon Vandenheede hartelijk voor hun bijdragen.

Lijst 1
Fouten in het groene boekje

fout	moet zijn	gewijzigd?
aetiologie	etiologie	ja (erratalijstje)
afzijken	afzeiken	ja (geschrapt)
andante's	andantes	nee
antiamerikanisme^1	anti-Amerikanisme	ja
apelazerus, zich het - werken	apelazarus, zich het - werken	nee
bakkerij-ingrediënt^2 ^en^4	bakkerijingrediënt	nee
balkenbrij^3	balkebrij	nee
bas-aria^4	basaria	nee
beewegen - beeweegde - gebeeweegd	beeweg, mv. beewegen	ja (geschrapt)
belangeloosst	belangeloost	nee
bips als meervoud opgenomen	bips (de), bipsen	ja
body-art^2 ^en^4	bodyart	nee
het brandweermens, brandweermensen	brandweermensen, mv.	ja
briefde - gebriefd ontbreekt^5	briefte - gebrieft + briefde - gebriefd	nee
bungee jumping	bungeejumping	nee
charitatief ontbreekt	caritatief + charitatief	ja (erratalijstje)
chemischewapenprogramma	chemischewapensprogramma	nee
cliëntèle	clientèle	ja (erratalijstje)
het cluster	de + het cluster	nee
co-assistent^6 ^en^4	coassistent	nee
co-assistentschap^6 ^en^4	coassistentschap	nee
co-decisie^6 ^en^4	codecisie	nee
collega-kamerlid^7	collega-Kamerlid	nee
corpora (mv. van corpus) ontbreekt	corpussen + corpora	ja
country-achtig^4	countryachtig	nee
crosste - gecrosst^8	croste - gecrost	ja (erratalijstje)
cruiste - gecruist ontbreekt^5	cruisde - gecruisd + cruiste - gecruist	nee
dadenloos^9	dadeloos	ja (erratalijstje)
dandy-achtig^4	dandyachtig	nee
deux-pièces alleen als meervoud opgenomen	deux-pièces (de), onveranderd mv.	nee
de diplomatenklasje	het diplomatenklasje	nee
eurovisie^10	Eurovisie	ja
het ex-dividend^11	ex dividend	nee
ex-kamerlid^7	ex-Kamerlid	nee
extraneï^12	extranei	nee
extra-ordinair^2 ^en^4	extraordinair	nee
fourageergebied	foerageergebied	ja (erratalijstje)
gestresst^8	gestrest	ja (geschrapt)
gezinsvoogdij-instelling^2 ^en^4	gezinsvoogdijinstelling	nee
grande's	grandes	nee
groeiimpuls^13	groei-impuls	nee
groeiindustrie^13	groei-industrie	nee
groeiinitiatief^13	groei-initiatief	nee
hadjis	hadji's	nee
hadzjis	hadzji's	nee
halfwaardentijd^14	halfwaardetijd	ja (erratalijstje)
de hengstenbal	het hengstenbal	nee
housen - housde - gehousd, housede - gehoused^5	housen - housde - gehousd, houste - gehoust	nee
jeuig^15	jeuïg	ja (erratalijstje)
kaliindustrie^13	kali-industrie	ja (erratalijstje)
kenningsmakingsgesprek	kennismakingsgesprek (staat ook in het GB)	ja
keus, keuzen	keus, keuzen, keuzes	ja (erratalijstje)
klassenloos^9	klasseloos	ja (erratalijstje)
klassespeler^16	klassenspeler of bijv. nw. klasse toevoegen	nee
klavechord	klavichord (of deze variant minstens noemen)	nee
koerswinstverhouding^17	koers-winstverhouding	ja (erratalijstje)
koffieuur^18	koffie-uur	ja (erratalijstje)
Kongolees^19	Congolees	nee
koude-oorlogsdenken^2 ^en^4	koudeoorlogsdenken	nee
langzaam-aan-actie^20 ^en^4	langzaamaanactie	nee
lease-activiteit^2 ^en^4	leaseactiviteit	nee
lease-auto^2 ^en^4	leaseauto	nee
lease-overeenkomst^2 ^en^4	leaseovereenkomst	nee
l-kamer^21	L-kamer	ja
logee ontbreekt	logee toevoegen	ja

1 In strijd met regel 5.3 [5a]: afleidingen van aardrijkskundige namen krijgen een hoofdletter. Anti-Amerikanisme betekent ‘het tegen Amerika zijn’; de aardrijkskundige naam Amerika speelt hier dus expliciet een rol. Dat is anders in amerikanisme en amerikaniseren (en bijvoorbeeld belgicisme, hollanditis, neerlandicus).

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

3 Valt onder uitzondering 5 onder 5.1.1 [1b]: het eerste deel is niet meer herkenbaar (het is een verbastering van balg (‘maag’)).

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

5 In strijd met regel 6.3 [2]: als het werkwoord min -en eindigt op een medeklinker, gaat de vervoeging volgens de 't kofschip-regel. We letten daarbij op de klank van die medeklinker: horen we een z, v of d, dan is vervoeging met -de(n) juist; horen we een s, f of t, dan is vervoeging met -te(n) juist. Een werkwoord als briefen wordt door sommigen met een f-klank en door anderen met een v-klank uitgesproken. Daarom zijn beide vervoegingen mogelijk. Opmerkelijk is dat de Leidraad zelfs expliciet zegt dat briefen twee vervoegingen heeft.

6 In strijd met 5.4 [7]: het voorvoegsel co- komt aan het woord vast (vergelijk ook coauteur, codirecteur en coëducatie in het GB). Co-ouder is een ingeburgerde uitzondering; volgens de regels zou coöuder juist zijn, maar alle naslagwerken schrijven hier een streepje.

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

6 In strijd met 5.4 [7]: het voorvoegsel co- komt aan het woord vast (vergelijk ook coauteur, codirecteur en coëducatie in het GB). Co-ouder is een ingeburgerde uitzondering; volgens de regels zou coöuder juist zijn, maar alle naslagwerken schrijven hier een streepje.

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

6 In strijd met 5.4 [7]: het voorvoegsel co- komt aan het woord vast (vergelijk ook coauteur, codirecteur en coëducatie in het GB). Co-ouder is een ingeburgerde uitzondering; volgens de regels zou coöuder juist zijn, maar alle naslagwerken schrijven hier een streepje.

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

7 In strijd met 5.3 [9]: namen van organen ((Tweede/Eerste) Kamer) krijgen een hoofdletter; voor afleidingen en samenstellingen wordt geen uitzondering gemaakt; Kamerlid krijgt dan ook een hoofdletter.

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

8 De dubbele s in crosste en gestresst heeft geen doel; niemand spreekt cross of stress hier ‘op z'n Engels’ uit. Anders is dat bij bijv. passen (sportterm: ‘een medespeler aanspelen’): daar spreken we pass in passte wel op z'n Engels uit; passte - gepasst is daarom juist. (Dit passen komt overigens niet voor in het GB.)

5 In strijd met regel 6.3 [2]: als het werkwoord min -en eindigt op een medeklinker, gaat de vervoeging volgens de 't kofschip-regel. We letten daarbij op de klank van die medeklinker: horen we een z, v of d, dan is vervoeging met -de(n) juist; horen we een s, f of t, dan is vervoeging met -te(n) juist. Een werkwoord als briefen wordt door sommigen met een f-klank en door anderen met een v-klank uitgesproken. Daarom zijn beide vervoegingen mogelijk. Opmerkelijk is dat de Leidraad zelfs expliciet zegt dat briefen twee vervoegingen heeft.

9 Over afleidingen op -loos wordt in de Leidraad niets gezegd; de regels voor de tussen-n hebben alleen betrekking op samenstellingen. In de Woordenlijst komen echter geen afleidingen op -loos voor waarin een tussen-n wordt geschreven; de enige uitzondering is ideeënloos. Waarom de tussen-n in dadenloos, statenloos, enz. niet mag worden geschreven, is niet duidelijk.

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

10 Is de naam van een samenwerkingsverband van verschillende Europese televisiestations, dus een eigennaam.

11 Ex dividend is geen zelfstandig naamwoord; het betekent ‘(verhandeld) zonder bijrekening van de waarde van het dividend’.

7 In strijd met 5.3 [9]: namen van organen ((Tweede/Eerste) Kamer) krijgen een hoofdletter; voor afleidingen en samenstellingen wordt geen uitzondering gemaakt; Kamerlid krijgt dan ook een hoofdletter.

12 In strijd met de uitzondering direct onder 5.5 [1]: op de Latijnse uitgang ei komt geen trema te staan.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

8 De dubbele s in crosste en gestresst heeft geen doel; niemand spreekt cross of stress hier ‘op z'n Engels’ uit. Anders is dat bij bijv. passen (sportterm: ‘een medespeler aanspelen’): daar spreken we pass in passte wel op z'n Engels uit; passte - gepasst is daarom juist. (Dit passen komt overigens niet voor in het GB.)

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

13 In strijd met 5.4 [4]: in samenstellingen wordt tussen een i en een i, en tussen een i en een j een streepje geschreven. Uit niets blijkt dat deze regel niet zou gelden als er meer klinkerletters in het spel zijn. Toch laat het GB het streepje systematisch weg bij de letterrijen ooi+i/j en oei+i/j.

13 In strijd met 5.4 [4]: in samenstellingen wordt tussen een i en een i, en tussen een i en een j een streepje geschreven. Uit niets blijkt dat deze regel niet zou gelden als er meer klinkerletters in het spel zijn. Toch laat het GB het streepje systematisch weg bij de letterrijen ooi+i/j en oei+i/j.

13 In strijd met 5.4 [4]: in samenstellingen wordt tussen een i en een i, en tussen een i en een j een streepje geschreven. Uit niets blijkt dat deze regel niet zou gelden als er meer klinkerletters in het spel zijn. Toch laat het GB het streepje systematisch weg bij de letterrijen ooi+i/j en oei+i/j.

14 In strijd met 5.1.1 [2]c: als het eerste deel van de samenstelling op een toonloze e eindigt en een meervoud op -en én -s heeft, wordt er geen tussen-n geschreven in de samenstelling.

5 In strijd met regel 6.3 [2]: als het werkwoord min -en eindigt op een medeklinker, gaat de vervoeging volgens de 't kofschip-regel. We letten daarbij op de klank van die medeklinker: horen we een z, v of d, dan is vervoeging met -de(n) juist; horen we een s, f of t, dan is vervoeging met -te(n) juist. Een werkwoord als briefen wordt door sommigen met een f-klank en door anderen met een v-klank uitgesproken. Daarom zijn beide vervoegingen mogelijk. Opmerkelijk is dat de Leidraad zelfs expliciet zegt dat briefen twee vervoegingen heeft.

15 In strijd met 5.5 [1]: het trema moet worden gebruikt om te voorkomen dat ui als één klank wordt gelezen: jeuïg (vgl. smeuïg).

13 In strijd met 5.4 [4]: in samenstellingen wordt tussen een i en een i, en tussen een i en een j een streepje geschreven. Uit niets blijkt dat deze regel niet zou gelden als er meer klinkerletters in het spel zijn. Toch laat het GB het streepje systematisch weg bij de letterrijen ooi+i/j en oei+i/j.

9 Over afleidingen op -loos wordt in de Leidraad niets gezegd; de regels voor de tussen-n hebben alleen betrekking op samenstellingen. In de Woordenlijst komen echter geen afleidingen op -loos voor waarin een tussen-n wordt geschreven; de enige uitzondering is ideeënloos. Waarom de tussen-n in dadenloos, statenloos, enz. niet mag worden geschreven, is niet duidelijk.

16 Klas/(midden)klasse en plomp hebben volgens de woordenlijst alleen een meervoud op -en. Volgens regel 5.1.1 [1] verschijnt er dan een tussen-n in de samenstelling.

17 In strijd met 5.4 [1]: samenstellingen met gelijkwaardige delen krijgen een streepje.

18 In strijd met 5.4.4 [4]: de e en de u, de o en de u, en de o en de i kunnen als één klank gelezen worden, daarom is een streepje nodig. (Uitzonderingen zijn de letterrijen a+ij en o+ie: naijleffecten, naijver; zoiets.)

19 In Buitenlandse aardrijkskundige namen in het Nederlands (een uitgave van de Taalunie uit 1996) komen Congo Brazzaville en Congolees voor; het ligt voor de hand om het voormalige Zaïre Congo Kinshasa te noemen en zijn inwoners Congolezen.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

20 Vergelijk het lemma langzaamaan.

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

21 Het gaat om de vorm van de hoofdletters L en T.

[p. 23]

maagdarmcatarre^17	maag-darmcatarre	nee
maagdarmkanaal^17	maag-darmkanaal	nee
maagdarmklachten^17	maag-darmklachten	nee
medekamerlid^7	mede-Kamerlid	nee
middenklasseauto^16	middenklassenauto	nee
middenklassegezin^16	middenklassengezin	nee
monolithisch en monolitisch	monolitisch schrappen	ja (erratalijstje)
nachtwachten (meervoud van nachtwacht^ll)	nachtwachten schrappen	ja
niet-Arisch	niet-arisch	ja (erratalijstje)
officierscorps	officierskorps	ja (erratalijstje)
onder-opperbevelhebber^4	onderopperbevelhebber	nee
opperrabijn	opperrabbijn (staat ook in het GB)	ja (erratalijstje) (geschrapt)
orchestreren	orkestreren (staat ook in het GB)	nee
oud-kamerlid^7	oud-Kamerlid	nee
oud-papierhandel^22	oudpapierhandel	nee
oud-vaderlands^22	oudvaderlands	nee
de panel	het panel	nee
partij-ideologie^2 ^en^4	partijideologie	nee
partij-ideoloog^2 ^en^4	partijideoloog	nee
partij-intern^2 ^en^4	partijintern	nee
perscorps	perskorps	ja (erratalijstje)
plompeblaren^16 (meervoud van plompenblad)	plompenblaren	nee
plooiijzer^13	plooi-ijzer	nee
privéhanden, in -^23	privé-handen, in -	nee
prodemocratisch^24	pro-democratisch	ja (erratalijstje)
promilitair^24	pro-militair	nee
questionnaire^25	questionaire	nee
reumatoîde (verwijswoord boven aan blz. 741)^26	reumatoïde	nee
rij-instructeur^2 ^en^4	rijinstructeur	nee
romboîde (verwijswoord boven aan blz. 751)^26	romboïde	nee
de rotjong	het rotjong	nee
salto-mortale's	salto-mortales	nee
saprofiet	saprofyt	ja (erratalijstje)
schroeiijzer^13	schroei-ijzer	nee
sensitivity-training^4	sensitivitytraining	nee
servicevolley^17	service-volley	nee
servicevolleyspel^17	service-volleyspel	nee
sjiïet	sjiiet	ja (erratalijstje)
sordinos	sordino's	nee
stafylococ	stafylokok	ja (erratalijstje)
statenloos^9	stateloos	ja (erratalijstje)
statieportret	staatsieportret (staat ook in het GB)	ja (erratalijstje) (geschrapt)
steeple-chase^4	steeplechase	nee
stereouitzending^18	stereo-uitzending	ja (erratalijstje)
st.-jacobssschelp	sint-jakobsschelp	deels (op het erratalijstje staat st.-jakobsschelp)
strooijonker^13	strooi-jonker	nee
surfde - gesurfd ontbreekt^5	surfte - gesurft + surfde - gesurfd	nee
s-vormig^27	S-vormig	ja
tragedienne^28	tragédienne	ja (erratalijstje)
Trans-Europees^29	trans-Europees	nee
t-vormig^21	T-vormig	ja
tunnelen, het	tunnelen - tunnelde - getunneld	ja
u-vormig^27	U-vormig	ja
videoinstallatie^18	video-installatie	ja (erratalijstje)
Visigothisch	Visigotisch	ja (erratalijstje)
voogdij-instelling^2 ^en^4	voogdijinstelling	nee
vrijeberoepsbeoefenaar	vrijberoepsbeoefenaar	nee
v-vorm^27	V-vorm	ja
v-vormig^27	V-vormig	ja
woordenloos^9	woordeloos	ja (erratalijstje)
yahtze	yahtzee	ja (erratalijstje)
zandtaarttje (verkleinwoord bij zandtaart)	zandtaartje	nee
zij-ingang^2 ^en^4	zijingang	nee
z-vormig^27	Z-vormig	ja

17 In strijd met 5.4 [1]: samenstellingen met gelijkwaardige delen krijgen een streepje.

17 In strijd met 5.4 [1]: samenstellingen met gelijkwaardige delen krijgen een streepje.

17 In strijd met 5.4 [1]: samenstellingen met gelijkwaardige delen krijgen een streepje.

7 In strijd met 5.3 [9]: namen van organen ((Tweede/Eerste) Kamer) krijgen een hoofdletter; voor afleidingen en samenstellingen wordt geen uitzondering gemaakt; Kamerlid krijgt dan ook een hoofdletter.

16 Klas/(midden)klasse en plomp hebben volgens de woordenlijst alleen een meervoud op -en. Volgens regel 5.1.1 [1] verschijnt er dan een tussen-n in de samenstelling.

16 Klas/(midden)klasse en plomp hebben volgens de woordenlijst alleen een meervoud op -en. Volgens regel 5.1.1 [1] verschijnt er dan een tussen-n in de samenstelling.

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

7 In strijd met 5.3 [9]: namen van organen ((Tweede/Eerste) Kamer) krijgen een hoofdletter; voor afleidingen en samenstellingen wordt geen uitzondering gemaakt; Kamerlid krijgt dan ook een hoofdletter.

22 Regel 5.4 [2] - samenstellingen als oud-burgemeester krijgen een streepje (oud = voormalig) - is hier niet van toepassing; oudpapierhandel en oudvaderlands zijn andere gevallen.

22 Regel 5.4 [2] - samenstellingen als oud-burgemeester krijgen een streepje (oud = voormalig) - is hier niet van toepassing; oudpapierhandel en oudvaderlands zijn andere gevallen.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

16 Klas/(midden)klasse en plomp hebben volgens de woordenlijst alleen een meervoud op -en. Volgens regel 5.1.1 [1] verschijnt er dan een tussen-n in de samenstelling.

13 In strijd met 5.4 [4]: in samenstellingen wordt tussen een i en een i, en tussen een i en een j een streepje geschreven. Uit niets blijkt dat deze regel niet zou gelden als er meer klinkerletters in het spel zijn. Toch laat het GB het streepje systematisch weg bij de letterrijen ooi+i/j en oei+i/j.

23 In strijd met regel 5.4 [2]: samenstellingen als privé-detective krijgen een streepje; zie ook samenstellingen met privé- in het GB.

24 In strijd met 5.4 [7]: na het Latijnse voorvoegsel pro komt er een streepje.

24 In strijd met 5.4 [7]: na het Latijnse voorvoegsel pro komt er een streepje.

25 Vergelijk dictionaire en pensionaire; Van Dale en Koenen geven questionaire.

26 In strijd met 5.5 [1]: op reumatoïde en romboïde hoort geen accent circonflexe maar een trema (waarschijnlijk is het puntje van de i ineengevloeid met het trema, waardoor er een accent circonflexe lijkt te staan).

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

26 In strijd met 5.5 [1]: op reumatoïde en romboïde hoort geen accent circonflexe maar een trema (waarschijnlijk is het puntje van de i ineengevloeid met het trema, waardoor er een accent circonflexe lijkt te staan).

13 In strijd met 5.4 [4]: in samenstellingen wordt tussen een i en een i, en tussen een i en een j een streepje geschreven. Uit niets blijkt dat deze regel niet zou gelden als er meer klinkerletters in het spel zijn. Toch laat het GB het streepje systematisch weg bij de letterrijen ooi+i/j en oei+i/j.

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

17 In strijd met 5.4 [1]: samenstellingen met gelijkwaardige delen krijgen een streepje.

17 In strijd met 5.4 [1]: samenstellingen met gelijkwaardige delen krijgen een streepje.

9 Over afleidingen op -loos wordt in de Leidraad niets gezegd; de regels voor de tussen-n hebben alleen betrekking op samenstellingen. In de Woordenlijst komen echter geen afleidingen op -loos voor waarin een tussen-n wordt geschreven; de enige uitzondering is ideeënloos. Waarom de tussen-n in dadenloos, statenloos, enz. niet mag worden geschreven, is niet duidelijk.

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

18 In strijd met 5.4.4 [4]: de e en de u, de o en de u, en de o en de i kunnen als één klank gelezen worden, daarom is een streepje nodig. (Uitzonderingen zijn de letterrijen a+ij en o+ie: naijleffecten, naijver; zoiets.)

13 In strijd met 5.4 [4]: in samenstellingen wordt tussen een i en een i, en tussen een i en een j een streepje geschreven. Uit niets blijkt dat deze regel niet zou gelden als er meer klinkerletters in het spel zijn. Toch laat het GB het streepje systematisch weg bij de letterrijen ooi+i/j en oei+i/j.

5 In strijd met regel 6.3 [2]: als het werkwoord min -en eindigt op een medeklinker, gaat de vervoeging volgens de 't kofschip-regel. We letten daarbij op de klank van die medeklinker: horen we een z, v of d, dan is vervoeging met -de(n) juist; horen we een s, f of t, dan is vervoeging met -te(n) juist. Een werkwoord als briefen wordt door sommigen met een f-klank en door anderen met een v-klank uitgesproken. Daarom zijn beide vervoegingen mogelijk. Opmerkelijk is dat de Leidraad zelfs expliciet zegt dat briefen twee vervoegingen heeft.

27 Het is onduidelijk waarom deze verandering is aangebracht: de vorm van de kleine letter verschilt hier slechts weinig van die van de hoofdletter. Het lijkt erop dat bij losse letters aan het begin van een samenstelling altijd voor een hoofdletter gekozen wordt, maar waarom hebben o-benen, x-benen en t-groep dan nog steeds een kleine letter?

28 In strijd met 5.7 [1]: in algemeen gangbare woorden van Franse herkomst blijft het accent aigu op de e behouden, mits die e niet in de eerste lettergreep van het woord staat.

29 Trans-Europa is geen geografische naam; trans in trans-Europees betekent ‘dwars door het door het tweede lid genoemde gaand’ en wordt zonder hoofdletter geschreven.

21 Het gaat om de vorm van de hoofdletters L en T.

27 Het is onduidelijk waarom deze verandering is aangebracht: de vorm van de kleine letter verschilt hier slechts weinig van die van de hoofdletter. Het lijkt erop dat bij losse letters aan het begin van een samenstelling altijd voor een hoofdletter gekozen wordt, maar waarom hebben o-benen, x-benen en t-groep dan nog steeds een kleine letter?

18 In strijd met 5.4.4 [4]: de e en de u, de o en de u, en de o en de i kunnen als één klank gelezen worden, daarom is een streepje nodig. (Uitzonderingen zijn de letterrijen a+ij en o+ie: naijleffecten, naijver; zoiets.)

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

27 Het is onduidelijk waarom deze verandering is aangebracht: de vorm van de kleine letter verschilt hier slechts weinig van die van de hoofdletter. Het lijkt erop dat bij losse letters aan het begin van een samenstelling altijd voor een hoofdletter gekozen wordt, maar waarom hebben o-benen, x-benen en t-groep dan nog steeds een kleine letter?

27 Het is onduidelijk waarom deze verandering is aangebracht: de vorm van de kleine letter verschilt hier slechts weinig van die van de hoofdletter. Het lijkt erop dat bij losse letters aan het begin van een samenstelling altijd voor een hoofdletter gekozen wordt, maar waarom hebben o-benen, x-benen en t-groep dan nog steeds een kleine letter?

9 Over afleidingen op -loos wordt in de Leidraad niets gezegd; de regels voor de tussen-n hebben alleen betrekking op samenstellingen. In de Woordenlijst komen echter geen afleidingen op -loos voor waarin een tussen-n wordt geschreven; de enige uitzondering is ideeënloos. Waarom de tussen-n in dadenloos, statenloos, enz. niet mag worden geschreven, is niet duidelijk.

2 Regel 5.4 [4] zegt niets over de klinkeropeenvolgingen iji, ya, eo, ea, en ao. Er hoort dus geen streepje te staan. (Bijvoorbeeld luxeauto, marineautoriteiten, fancyartikel, maffiaorganisatie, cadeauartikel en champagneontbijt komen dan ook zonder streepje in het GB voor.)

4 Wie een streepje wil toevoegen, mag dat volgens regel 5.4 [8] doen. Dit is een beslissing die elke taalgebruiker voor zich moet nemen. De gebruiker van het GB moet er echter wel van uit kunnen gaan dat in de Woordenlijst alleen verplichte streepjes voorkomen, en niet (soms) ook facultatieve.

27 Het is onduidelijk waarom deze verandering is aangebracht: de vorm van de kleine letter verschilt hier slechts weinig van die van de hoofdletter. Het lijkt erop dat bij losse letters aan het begin van een samenstelling altijd voor een hoofdletter gekozen wordt, maar waarom hebben o-benen, x-benen en t-groep dan nog steeds een kleine letter?

[p. 24]

Enkele lemma's uit het Groene Boekje. Links de eerste druk (1995), rechts de twaalfde (1998).

Ook de vele ontbrekende meervouden, vervoegingen en verwijzingen en de talloze inconsequenties laten we buiten beschouwing (bijvoorbeeld: als meervoud van manicure wordt manicuren gegeven en als meervoud van pedicure pedicures; hopelijk wordt er binnenkort geen manicuren- en pedicurecongres georganiseerd). Op de weblocatie van Onze Taal zullen we dit soort onvolkomenheden wél publiceren. Ook een lijst van woorden die (door ons of door vraagstellers van de Taaladviesdienst) tevergeefs in het GB zijn opgezocht, publiceren we op onze weblocatie.

In Lijst 1 ziet u telkens een (voormalige) fout in het GB, en daarachter de (op basis van de spellingregels) juiste vorm. Door middel van voetnoten wordt verwezen naar de spellingregel(s)^**** op basis waarvan het woord fout genoemd kan worden. In de derde kolom staat wat er met de fout is gebeurd: rechtgezet via het erratalijstje dat de uitgever in 1996 heeft verspreid, stilzwijgend rechtgezet of niet verbeterd.

Mocht u zelf nog andere ongerechtigheden hebben aangetroffen, dan verzoeken we u die aan ons door te geven. We zullen de lijsten op onze weblocatie daarmee aanvullen.

**** De spellingregels zijn te vinden in de Leidraad van het GB, blz. 10 e.v.

Lijst 2
Afbreekfouten: één klinkerteken, één lettergreep

Het GB bevat zeer veel inconsequente afbrekingen. Er wordt vaak gezondigd tegen regel [5] op bladzijde 28 van de Leidraad: ‘Er mag niet zodanig worden afgebroken dat een lettergreep van één klinkerteken apart komt te staan aan het einde of het begin van een regel. Dit geldt ook voor woorden die onderdeel zijn van een samenstelling of afleiding. Dus niet: a-drenaline of studi-o. En ook niet mensa-pen of vide-oachtig.’ Uit deze regel volgt bijvoorbeeld dat oven niet mag worden afgebroken, en dat koel.oven en mag.ne.tron.oven juiste afbrekingen zijn. Zo staan deze woorden dan ook in de Woordenlijst van het GB. Maar het gaat lang niet altijd goed. We geven hier niet alle fouten die we gevonden hebben; u kunt de hele verzameling (zo'n 200 gevallen) vinden op onze weblocatie.

au.di.o.ap.pa.ra.tuur vlak boven au.dio.cas.set.te

bi.o.dy.na.misch vlak boven bio-ener.ge.ti.ca

di.a.pre.sen.ta.tie vlak boven dia.pro.gram.ma

em.bry.o.naal vlak boven em.bryo.trans.plan.ta.tie

her.o.pe.nen (ope.nen wel goed afgebroken)

in.ter.u.ni.ver.si.tair (uni.ver.si.tair wel goed afgebroken)

me.di.a.theek vlak boven me.dia.training

psy.cho.a.na.ly.se (ana.ly.se wel goed afgebroken)

ra.di.o.me.trisch vlak onder ra.dio.me.ter

vi.de.o.theek vlak onder vi.deo.tech.niek

Lijst 3
Afbreekfouten: uitspraak

Op bladzijde 28 van de Leidraad staat de volgende voorwaarde die geldt bij afbreking: ‘De afbreking mag geen aanleiding geven tot een andere uitspraak, dus niet reg-lement maar re-glement, niet pis-tool maar pi-stool, niet rec-lame maar re-clame.’ Juist omdat de Leidraad het voorbeeld pi.stool geeft, is het vreemd dat de Woordenlijst de afbreking niet.pis.tool vermeldt. De grootste categorie woorden waar tegen deze voorwaarde wordt gezondigd, zijn de leenwoorden.

Hieronder enkele voorbeelden van woorden waarbij door afbreking een andere uitspraak ontstaat. Ook deze verzameling (van zo'n 160 woorden) vindt u op onze weblocatie.

brid.ge (moet zijn: bridge, zonder afbreekpunten)

ca.ke (cake)

crui.se (cruise)

dou.che (douche)

dri.ve-in (drive-in)

fa.ce.lift (face.lift)

ho.me.run (home.run)

pla.ce.mat (place.mat)

ra.ce (race)