250 andere woorden voor soundbite
Taaladviesdienst
De rubriek ‘Ander woord voor...’ zet kennelijk veel mensen aan het denken. Onze oproep in het septembernummer om een Nederlands woord voor soundbite te bedenken, heeft veel creativiteit losgemaakt: we kregen precies honderd inzendingen binnen, met in totaal welgeteld 250 verschillende alternatieven.
Eerst geven we nog even de betekenis van het woord soundbite. Volgens het woordenboek van Koenen (1999) betekent het ‘korte, kernachtige, opvallende uitspraak’. Het septembernummer van Onze Taal (blz. 214-218) bevat een royaal artikel over soundbites, en dan vooral over hun functie in de media. Hierin worden soundbites omschreven als ‘microcitaten’, ‘commentaar in hapklare brokken’ of ‘hapjes geluid, precies één mondvol per stuk’. De bekendste voorbeelden van soundbites komen doorgaans uit politieke toespraken, zoals ‘Ich bin ein Berliner’ en ‘I have a dream today’.
De inzendingen zijn zeer divers: van fantasiewoorden tot bestaande woorden met een nieuwe betekenis, en van woordspelingen tot complexe constructies en serieuze omschrijvingen. Dat een soundbite niet bij iedereen populair is, blijkt wel uit inzendingen als hapsnap, mondsnoerder, duwzin, ramkreet en antwoordmoord. Positiever klinken bijvoorbeeld volmonder, flitszin, spitswoord en houtsnijder. Opmerkelijk is ook de hoeveelheid inzendingen die - vermoedelijk vanwege ons verzoek om een ‘lekker weghappend alternatief’ - iets met happen of bijten te maken hebben: taalsnack, eenhapszinnetje, krokante uitspraak, frolic (omdat soundbites ‘hapklare brokken’ zijn) en lekkerbek(je) (omdat een soundbite zo ‘lekker bekt’).
Een soundbite moet vooral kernachtig zijn, zo blijkt uit de vijftien alternatieven met kern-, waarvan er enkele drie of vier keer zijn ingestuurd (zie verderop). Andere veelvoorkomende woorddelen zijn tref- (treftekst, trefzin), pak- (pakzin, (oor)pakker) en kort- (kortspraak, kortommetje).
Het vaakst ingezonden zijn lekkerbek(je), kernspraak, pakzin en trefzin (4x), kernkreet, kerntekst, kernzin en slagzin (3x), flitszin, hapspreuk, kernspraak, knipzin, kortspraak en luidspraak (2x). Misschien wordt er eentje ooit door een grote groep taalgebruikers overgenomen. Ook de volgende woorden maken volgens ons een goede kans om vaker gebruikt te worden: kerncitaat, klinkslag, puntzin, trefcitaat en inkeiler.
Of soundbite ooit vervangen zal worden door een van deze alternatieven zal moeten blijken. Onze voorkeur gaat uit naar pakzin. Een pakzin is een korte, snelle en vooral pakkende zin, en ook het woord pakzin zelf is kort, snel en pakkend, en ligt prettig in de mond. Ook wordt een pakzin doorgaans uit een groter geheel gepakt. Een eervolle vermelding krijgt het woord inkeiler, ingezonden door F. Evers uit Houtigehage.
De boekenbon van f 50,- van de stichting LOUT gaat naar de eerste inzender van het woord pakzin, Henny Lamper uit Kattendijke, die ons tevens de woorden trefcitaat en (be)klijfterm toestuurde. We bedanken alle inzenders voor hun bijdragen.
Auteursrechtelijk beschermd