Onze Taal. Jaargang 68

[p. 244]

Tamtam
Redactie Onze Taal
Taalberichten

Vrijmerk ‘niet-ontvankelijk’ in merknamenzaak tegen KPN

Een paar jaar geleden heeft KPN woorden als wisselgesprek, telegram, gelukstelegram, het net, verjaardagspost, streekpost en cadeaucatalogus gedeponeerd als merknaam. Dat betekent dat andere bedrijven ze niet voor commerciële doeleinden mogen gebruiken. Kan dat zomaar? Nee, vindt de Stichting Vrijmerk, het gaat om alledaagse woorden, die tot het ‘publieke domein’ behoren, en die daarom door iedereen - dus ook door concurrerende bedrijven - vrijelijk moeten kunnen worden gebruikt. De stichting besloot de rechter om een oordeel te vragen en spande eind 1997 een rechtszaak aan tegen KPN. Eind juli kwam de uitspraak: de Stichting Vrijmerk is geen ‘belanghebbende in het bedrijfsleven’ en werd daarom ‘niet-ontvankelijk’ verklaard.

Micha Kat van de Stichting Vrijmerk is ‘verbijsterd’ over dit vonnis. ‘Tijdens de rechtszaak hebben we uitvoerig uiteengezet dat het hier om het algemeen belang gaat,’ zegt Kat, ‘maar de rechter is daar volkomen aan voorbijgegaan door te stellen dat alleen bedrijven zulke zaken mogen aanspannen.’

KPN is juist erg ingenomen met de beslissing; die is ‘belangrijk voor het merkenrecht in Nederland omdat hiermee is komen vast te staan dat alleen belanghebbenden zich partij kunnen stellen’, aldus het KPN-persbericht. Verder vraagt het bedrijf zich af namens wie de Stichting Vrijmerk nu eigenlijk optrad: ‘KPN houdt - bij gebrek aan openheid daarover door de stichting - rekening met de mogelijkheid dat de rechtszaak van Vrijmerk is gefinancierd door concurrenten van KPN.’

Micha Kat reageert hier gelaten op: ‘Zo'n verdachtmaking is te gek voor woorden. Kennelijk kunnen KPN en de rechter het zich niet voorstellen dat iemand opkomt voor het algemeen belang. En wat erger is: door dit vonnis kunnen alleen bedrí'jven dat algemeen belang verdedigen. Maar ik zie bijvoorbeeld Libertel geen ellenlange processen voeren om het woord wisselgesprek in advertenties te mogen gebruiken. Zo'n bedrijf kiest eieren voor zijn geld en zoekt een ander woord - ziehier hoe de taalmonopolisering in de praktijk werkt. Over die taalmonopolisering zelf heeft de rechter trouwens en dat vind ik het allertriestst - met geen woord gerept. Hij is met een grote boog heen gelopen om de vraag waar het uiteindelijk om ging: mogen bedrijven alledaagse woorden deponeren, en daardoor de taal monopoliseren? Daarom zie ik wel mogelijkheden voor een hoger beroep, maar anders dan KPN suggereert, beschikken wij nauwelijks over geld daarvoor.’

Bronnen: vonnis arrondissementsrechtbank Groningen; persbericht KPN

Sdu stopt met Trefwoord

Sdu Uitgevers is na vier jaar gestopt met het uitgeven van Trefwoord, een jaarboek voor alles wat te maken heeft met woordenboeken. ‘Het aantal abonnees blijft te laag om de uitgave op een verantwoorde wijze te exploiteren’, aldus de uitgever.

Hiermee lijkt een voorlopig einde te zijn gekomen aan een in lexicografische kringen zeer goed aangeschreven uitgave. Ooit begonnen als een bescheiden tijdschrift van en voor leden van het Matthias de Vries-genootschap (een vereniging van woordenboekliefhebbers), groeide Trefwoord uit tot een professioneel uitgegeven jaarboek. Maar zoals bij meer specialistische periodieken gold ook hier dat de waardering omgekeerd evenredig was aan het aantal abonnees. Trefwoord-redacteur Nicoline van der Sijs kan daarom wel begrip opbrengen voor de beslissing van de uitgever. ‘Zakelijk gezien is het besluit volstrekt logisch, al betreur ik het natuurlijk ernstig dat het zover moest komen. Er waren te veel mensen die Trefwoord sympathiek, goed en belangrijk vonden maar desondanks geen abonnee werden. En dan houdt het op een bepaald moment gewoon op.’

Wat nu? Volgens Van der Sijs hebben besprekingen met andere uitgevers nauwelijks iets opgeleverd, en het idee Trefwoord in brokjes onder te brengen in andere tijdschriften lijkt haar niet aantrekkelijk. Eigenlijk vindt ze dat Trefwoord thuishoort bij het door de overheid gesubsidieerde Instituut voor Nederlandse Lexicologie: ‘Als zo'n ook internationaal gerespecteerde uitgave commercieel niet geëxploiteerd kan worden, ligt het voor de hand dat een wetenschappelijk instituut op dit gebied zich erover ontfermt. We hebben daarom contact opgenomen met het INL, maar dat heeft vooralsnog geen belangstelling.’

Denekamp tweetalig

Sinds 14 juli is de Twentse gemeente Denekamp ook zichtbaar tweetalig. Op die dag presenteerde het Van Deinse Instituut, de Twentse academie voor streekcultuur, op het gemeentehuis van Denekamp een sticker met de tekst ‘Twents/Nederlands’. Het is de bedoeling dat de stickers worden geplakt op de toonbanken en balies van alle mogelijke bedrijven en instellingen, om te beginnen in Denekamp, maar uiteindelijk in de hele regio. Zo zien Twentenaren waar ze wel en niet terechtkunnen met hun eigen dialect. Dat Denekamp de primeur kreeg, heeft te maken met de activiteiten van de plaatselijke dialectwerkgroep; die gaf enkele jaren geleden een sterke impuls aan de opleving van de streektaal.

Overigens zal de sticker Friezen bekend voorkomen: de Twentse sticker is identiek aan de Friese, alleen is - met toestemming - het woord Frysk vervangen door Twents.

Bron: persbericht Van Deinse Instituut