Onze Taal. Jaargang 68

Wanneer wisselt het millennium?
M. Dragosavić - Pijnacker

In het geheugen van veel mensen huist een ‘datumvirus’. De dragers ervan denken dat de komende jaarwisseling, 1999/2000, niet alleen het begin is van het jaar 2000, maar ook van de eenentwintigste eeuw, én van het derde millennium. Dat is niet zo. Door zorgvuldig natellen van de verstreken jaren van onze (Gregoriaanse) kalender, die op 1 januari van het jaar 1 na Christus begon, zou men het datumvirus gemakkelijk preventief uit de eigen software kunnen verwijderen, maar wie neemt nog de tijd om iets zorgvuldig na te tellen?

Afstand, gewicht, temperatuur, energieverbruik, geldbedragen - dat alles drukken we uit in het áántal desbetreffende eenheden. Tijdsduur ook. Het verstreken deel van een dag bijvoorbeeld noteren we in het aantal verstreken uren, minuten en seconden. Zo weten we dat als een digitale klok ‘23:00:00’ aangeeft, er drieëntwintig uur van die dag voorbij is en het nog een heel uur (‘het vierentwintigste uur’) duurt tot middernacht, tot het begin van de nieuwe dag. Alleen de datum onttrekt zich aan deze schrijfwijze. Het aantal verstreken jaren, maanden en dagen van onze kalender komt in een datum helemaal niet voor. In plaats daarvan noteren we achtereenvolgens de daaropvolgende dag, maand en het daaropvolgende jaar. 1999 jaar van onze kalender wordt niet aangegeven met ‘1999.00.00’, maar met ‘01-01-2000’, dus met de daaropvolgende dag. Als men dit nog voluit en correct in rangtelwoorden zou lezen als ‘de eerste dag van de eerste maand van het tweeduizendste jaar’, dan zou het datumvirus weinig kans maken. Men zou waarschijnlijk begrijpen dat het nog een heel jaar (‘het tweeduizendste jaar’) duurt tot de nieuwe eeuw, dan wel het nieuwe millennium. In de dagelijkse sleur korten wij echter het lezen af tot ‘één-één-tweeduizend’ en noemen we 2000 ‘het jaar tweeduizend’. Het correcte deel van onze software ziet niet direct hoe je uit deze verkorte gegevens de verstreken tijd kunt berekenen. Dan slaat het datumvirus toe: het ziet ‘2000’ aan voor ‘tweeduizend jaar’, en de drager denkt dat er al 2000 jaar gepasseerd is in plaats van de werkelijke 1999 jaar. En dat is dus fout. De 2000 jaar van onze kalender is pas voorbij op ‘01-01-2001’; met die dag begint de eenentwintigste eeuw, en het derde millennium.

Elke andere interpretatie en elk ander resultaat, hoe aantrekkelijk en hardnekkig ook, is onzinnig. Wie volhoudt dat de jaarwisseling 1999/2000 ‘dé eeuwwisseling’ is, is evenzeer niet bij de tijd als een burgemeester die iemand al aan het begin van zijn of haar honderdste levensjaar komt fêteren.

Haarkloverij? Ja, maar niet erger dan van iedereen die met dag- of secondenauwkeurigheid aftelt naar het tijdstip van een willekeurige jaarwisseling. Doe je dat nu naar het tijdstip van de eeuwwisseling toe, doe het dan correct en niet een heel jaar verkeerd.

Toch ervaart men (en waarom ook niet?) het jaar 2000 als iets bijzonders. De fascinatie voor de drie nullen is groot. Dat de jaarwisseling 1999/2000 geen millenniumwisseling is, hoeft de euforie en de festiviteiten die zich rond het jaar 2000 aandienen dan ook niet te bederven.

Naschrift redactie

Het millenniumprobleem heeft vele dimensies. In verschillende landelijke dagbladen woedt de discussie over de vraag wanneer het nieuwe millennium begint al enige tijd. De dimensies van het probleem zijn bekend: rekenkundig zou het nieuwe millennium pas op 1 januari2001 beginnen, geschiedkundig (omdat er enkele dagen in de jaartelling zijn ‘overgeslagen’) pas enkele weken later, en bijbelkundig wellicht pas jaren erna, omdat het niet helemaal zeker is dat Christus precies aan het begin van onze jaartelling geboren is.

Een echt taalkundige dimensie is er niet. Wel behoort het tot het normale spraakgebruik om de eeuw te laten beginnen op het moment dat de aanduiding van het honderdtal van het jaar verandert: de negentiende eeuw begint daarmee op 1 januari 1800. En iemand die geboren is in 1920, is van ‘de jaren twintig’.

In dat licht is het verklaarbaar dat taalgebruikers de 21ste eeuw op 1 januari 2000 laten beginnen. En als gevolg daarvan tevens het nieuwe millennium.