Onze Taal. Jaargang 68

[p. 93]

Bloemen, boeken en pompeblêden
De dag van de kleine talen
Marc van Oostendorp

Op 23 april wordt de ‘Europese Dag van de Minderheidstalen’ gevierd. Ook in Friesland worden er activiteiten georganiseerd. Hoe staat de belangrijkste minderheidstaal van Nederland ervoor?

Drieëntwintig april is een mooie dag in Catalonië. De Catalaanse vrouwen krijgen die dag een bos rozen van hun geliefde en de mannen een boek, en in veel dorpen en steden worden dan de vrolijkste markten ter wereld gehouden, waar boeken en bloemen de enige koopwaar zijn.

Misschien zijn er over een paar jaar in heel Europa wel zulke markten. In ieder geval is deze dag uitgeroepen tot ‘Europese Dag van de Minderheidstalen’, die dit jaar voor de tweede keer wordt gevierd. In bijna heel Europa zal er speciale aandacht worden besteed aan de kleinere regionale talen, zoals het Catalaans en het Baskisch in Spanje, het Welsh in Wales en het Sardijns in Italië. Hoewel het niet uitgesloten is dat in Nederland vanaf volgend jaar de sprekers van het Nedersaksisch en het Limburgs de dag ook gaan vieren, gaat de aandacht in ons land dit jaar nog uitsluitend uit naar het Fries.

‘Het blijft nodig dat we Friese kinderen erop wijzen dat het Fries evenwaardig is aan het Nederlands of het Fngels.’

Alle genres in het Fries

Het gaat goed met het Fries in Nederland. Een aantal jaar geleden bracht de Amsterdamse uitgeverij Meulenhoff een uitgebreide tweetalige Spiegel van de Friese poëzie uit. Daarna verschenen er in boekwinkels in heel Nederland ook nog tweetalige uitgaven van werk van de dichters Obe Postma en Tsjêbbe Hettinga, en kwam er een vertaling in het Fries van Herman Gorters Mei. De popgroep De Kast boekt in heel Nederland successen. Douwe Heeringa, ‘de Jacques Brel van Fryslân’, werd weliswaar niet uitgekozen om ons land te vertegenwoordigen tijdens het aanstaande Eurovisie Songfestival, maar hij deelde dat lot met zijn Nederlandstalige collega's: er werden alleen Engelstalige liedjes voorgedragen.

Het gaat ook goed met het Fries in Friesland. Sinds 1980 is het vak Fries er verplicht op de basisscholen en sinds 1993 ook in de eerste klassen van het middelbaar onderwijs. Omrop Fryslân zendt dagelijks in het Fries uit - onder andere schooltelevisie en een professioneel opgezet journaal dat Hjoed (‘vandaag’) heet - en elk jaar verschijnen er ongeveer honderd boeken in het Fries. Romans, dichtbundels, essays, kinderboeken: alle genres zijn in de Friese boekwinkel te vinden.

Friese pompeblêden

Is het met al deze voorspoed nog wel nodig om tijdens een speciale dag aandacht aan het Fries te besteden? Volgens Jelle Bangma van de Friese schooladviesdienst wel: ‘Het blijft nodig dat we vooral kinderen erop wijzen dat hun eigen taal evenwaardig is aan het Nederlands of het Engels. De activiteiten zullen zich dit jaar dan ook vooral op de basisschooljeugd richten. Het belangrijkst is een songfestival voor deze kinderen.’ Naar alle scholen zullen opnamen van voor de gelegenheid geschreven kinderliedjes worden gestuurd die de kinderen kunnen instuderen. Op 23 april is de finale in het cultureel centrum Lawei in Drachten. Bij voldoende belangstelling worden er eerder in de hele provincie voorrondes gehouden. Bangma: ‘Het moet een Friese tegenhanger worden van Kinderen voor Kinderen.’

Tegelijkertijd wordt in het Schotse Stornoway voor de vijfde keer het tweejaarlijkse evenement Euroschool gehouden. Ruim driehonderd kinderen van regionale minderheidsculturen uit heel Europa komen van 21 tot en met 25 april bij elkaar om te sporten, te praten, muziek te maken en om elkaar hun eigen cultuur te laten zien. Bangma: ‘We willen het niet al te folkloristisch maken, maar als je uit Friesland komt, ontkom je er natuurlijk niet aan om de “pompeblêden” te laten zien, de waterleliebladen die ook in de Friese vlag verwerkt zijn.’

Hollandse atmosfeer

Bangma probeert ook in zijn werk folklore zo veel mogelijk te vermijden: ‘Voor de basisvorming in het middelbaar onderwijs hebben we niet lang geleden een nieuwe lesmethode ontwikkeld: Frysk flotwei (“vlotweg Fries”). Die methode hebben we gemaakt in samenwerking met uitgeverij Wolters-Noordhoff en daardoor hebben we haar in fullcolour kunnen laten drukken. Bovendien worden er geen specifiek “volksaardige” onderwerpen in behandeld, maar zaken die jongeren over de provinciegrenzen heen bezighouden. Zoals we voor de schooltelevisie ook een cursus over de elektronische snelweg ontwikkeld hebben: Ynternet ynterwol (“Intern(i)et interwel”)’.

Het enthousiasme voor het Fries was vroeger groter dan nu, aldus Bangma: ‘Toen ik op de Pedagogische Academie in Sneek zat, deelde ik met veel van mijn medestudenten een grote belangstelling voor de eigen taal en cultuur. Een leraar sprak ons eens bestraffend toe omdat we op school onderling Nederlands spraken. Heel veel Friese schrijvers en activisten zijn opgeleid op een van de kweekscholen. Een paar jaar geleden zijn de Pedagogische Academies allemaal gefuseerd en in Leeuwarden terechtgekomen. Daar is Nederlands spreken nu veel gewoner. Het is daarom belangrijk dat er activiteiten zijn als de Dag van de Minderheidstalen en Euroschool. Zo maken we een nieuwe generatie enthousiast voor het Fries.’