120 andere woorden voor assessment
Taaladviesdienst
Tachtig lezers reageerden op onze oproep een Nederlands woord voor assessment te bedenken; in totaal ontvingen we 120 alternatieven.
Nog even samengevat. Het woord assessment kennen we uit personeelsadvertenties (‘Een assessment behoort tot de selectieprocedure’). Uit zo'n bijeenkomst moet blijken welke sollicitanten geschikt zijn om een vacature te vervullen. Ze nemen deel aan onder meer praktijksimulaties, rollenspelen en theoretische tests.
De volgende twaalf alternatieven zijn meer dan één keer ingestuurd: geschiktheidsonderzoek (10x), geschiktheidstest (9x), functietest en profieltoets (beide 4x). Ex aequo op de vijfde plaats staan functiegeschiktheidsonderzoek, functiegeschiktheidstest, functiegeschiktheidstoets en geschiktheidstoets (elk 3x). Competentiebeoordeling, functieproeve, gedragsbeoordeling en kenschetsingsonderzoek (elk 2x) completeren de top-twaalf.
Dat het bij een assessment gaat om het vaststellen van iemands geschiktheid voor een functie, zien we terug in de vele inzendingen met het woord functie (23X) of geschiktheid (10x); vijf beginnen er zelfs met functiegeschiktheids-. Volgens andere inzenders is juist de persoonlijkheid van de sollicitant van belang, gezien de woorden met persoonlijkheid of profiel (beide 4x). De vorm van een assessment is minder duidelijk: is het een test, een onderzoek, een practicum? Veel alternatieven eindigen op -test (14x), -toets (10x), -onderzoek (9x), -beoordeling (7x), -proef (6x), -keuring (6x) of -sessie (4x).
Een van de eisen waaraan een acceptabel Nederlands equivalent moet voldoen, is die van bondigheid. Zo'n woord moet gemakkelijk ingang kunnen vinden bij taalgebruikers, en lange woorden als sollicitantentaxatiesessie, geschiktheidsinschattingstoets en persoonlijkheidsbeoordelingsprogramma maken daar weinig kans op. Ook de veelgenoemde functiegeschiktheidstest, -toets en -onderzoek vallen af.
Belangrijker is echter de betekenis. Hoewel betekenisnuances in de praktijk ontstaan, moet een nieuw woord wel de bedoelde betekenis kunnen oproepen. Dat is volgens ons bij veel inzendingen niet het geval. Zo vallen de onderste woorden uit de top-twaalf al af: competentiebeoordeling, omdat iemands competentie onzes inziens niet van tevoren kan worden beoordeeld, maar pas als iemand een tijd ergens werkt; functieproeve, omdat de betekenis van proeve (‘blijk, uiting’) niet in de richting van een ‘assessment’ wijst en bovendien op functie lijkt te slaan (de inzending proeve van geschiktheid vinden we dan beter); gedragsbeoordeling, omdat niet alleen iemands gedrag wordt beoordeeld, maar (vooral) iemands capaciteiten; kenschetsingsonderzoek, vanwege de betekenis van kenschetsen (‘karakteriseren, beschrijven’) en omdat het te algemeen is. Ook functietest is te ruim; bovendien lijkt hiermee de functie getest te worden en niet de kandidaat.
Vier top-twaalfwoorden blijven over: geschiktheidsonderzoek, geschiktheidstest, geschiktheidstoets en profieltoets. Het eerste alternatief valt af: bij onderzoek denken we eerder aan een medisch of laboratoriumonderzoek. Geschiktheidstoets valt ook af, omdat dat op een (eenmalige) toets lijkt te slaan; die betekenis is te beperkt. Profieltoets heeft dezelfde beperking, maar gooit hoge ogen omdat het bij een assessment wel om iemands profiel draait (profiel betekent onder andere ‘beschrijving van de eigenschappen die iemand voor een bepaalde functie zou moeten hebben’). Profieltoets krijgt daarom een eervolle vermelding.
De uiteindelijke winnaar is geschiktheidstest, dat volgens ons ruim genoeg is om de betekenis van assessment te omvatten, mede doordat test een ruimere betekenis heeft dan toets; ook op punten als bondigheid, uitspreekbaarheid en herkenbaarheid voldoet het uitstekend.
Wim Dussel uit Veendam was de eerste die geschiktheidstest suggereerde. Hij krijgt de boekenbon van f 50,- van de Stichting LOUT (Let Op Uw Taal). We bedanken alle inzenders van harte voor hun reactie.
Auteursrechtelijk beschermd