Onze Taal. Jaargang 68

[p. 64]

De klant spreekt Drents
Vijfde Nederlandse Dialectendag
Marc van Oostendorp

Op 5 maart wordt in het provinciehuis in Zwolle de vijfde Nederlandse Dialectendag gehouden. Hoewel er steeds minder mensen van huis uit dialect spreken, neemt de aandacht voor streektalen toe.

Volgens dialectkenner Cor Swanenberg zitten veel Bossche carnavalsliedjes vol taalfouten: ‘Als ik de liedjesmakers op een vergissing wijs, zeggen ze gekscherend dat ze niet in het Bosch zingen maar in het Oeteldonks. Maar volgens mij kennen ze hun eigen dialect niet goed genoeg. Je hoort mensen soms zelfs praten over unne koe. Terwijl unne in het Brabants alleen bij mannelijke woorden gebruikt mag worden.’

Swanenberg schreef een artikel over het dialect van Den Bosch voor de bundel Honderd jaar stadstaal, die gepresenteerd zal worden tijdens de Nederlandse Dialectendag op 5 maart in het provinciehuis in Zwolle. Ongeveer twintig dialectspecialisten vertellen in dat boek de geschiedenis van hun dialect in deze eeuw: van het Deventers tot het Kortrijks, van het Roermonds tot het Antwerps en van het Amsterdams tot het Brussels.

In honderd jaar is er veel gebeurd. Swanenberg: ‘Vroeger had elke wijk in Den Bosch zijn eigen dialect, maar daar is nu niets meer van over. Er is nog maar één Bossche taal.’ En zelfs die kennen veel Bosschenaren volgens Swanenberg niet goed genoeg. ‘Er komen natuurlijk steeds meer mensen van buiten in de stad wonen. Maar ouders geven het dialect ook niet meer automatisch aan hun kinderen door.’

Schrieverstoer

Toch zeggen veel deskundigen dat het goed gaat met het dialect. Ton van de Wijngaard, de secretaris van de Stichting Nederlandse Dialecten, die de tweejaarlijkse Nederlandse Dialectendag organiseert, wijst erop dat er steeds meer aandacht in de media komt. Bijvoorbeeld voor de Dialectendag: ‘Toen we twee jaar geleden een persbericht verstuurden, stond er de volgende dag een cameraploeg van het Journaal op de stoep.’ Ook in de provinciale politiek is er meer aandacht voor de eigen taal: ‘Veel provincies buiten de Randstad maken geld vrij voor een of twee streektaalfunctionarissen.’

Skik: met Drentstalige pop populair in heel Nederland.
Foto: Niels van Iperen

Een van hen is Egbert Meijers, al tien jaar stafmedewerker streektaal in Drenthe. ‘In die tijd is de positie van het dialect veel krachtiger geworden,’ zegt Meijers, ‘en dat komt niet alleen door de in heel Nederland populaire

[p. 65]

popgroep Skik. TV Drenthe zond vorig jaar een Drents dictee uit en er is een Drentstalige informatiedienst op internet. Een “Schrieverstoer” gaat de bibliotheken en dorpshuizen langs met optredens van Drentse schrijvers, vertellers, streektaalmuzikanten en een toneelgezelschap. En we hebben een telefonische hulpdienst voor vragen over het dialect.’ Volgens Meijers heeft ook het Drentse bedrijfsleven grote belangstelling voor de eigen taal en cultuur. ‘Zij bellen ons op om vertalingen te vragen voor hun advertenties. De klant spreekt in Drenthe nu eenmaal Drents.’

Kieken kost niks

Tijdens de dag van het dialect zullen een paar streektaalfunctionarissen over hun werk vertellen. Een van hen is Gerrit Kraa in Twente. Kraa werkt sinds begin vorig jaar voor de provincie Overijssel. Ook hij merkt dat bedrijven hun klanten graag in hun eigen taal benaderen: ‘Een winkelier die een bordje ophangt met een typisch Twentse zin als “Kieken kost niks, mear a-j 't metnemt mu-j 't wal betalen” wordt meer gewaardeerd dan zijn concurrent die zich in het Nederlands uitdrukt.’ Behalve het bedrijfsleven heeft in Twente ook de kerk zich het dialect eigen gemaakt: ‘De bijbel wordt in het Twents vertaald en vorig jaar waren er ruim twintig kerkdiensten in de streektaal.’

Kraa heeft meer plannen. Met een netwerk van vrijwilligers op 42 plaatsen in heel Twente probeert hij het Twentse taaleigen in kaart te brengen: ‘Dat moeten we nu vastleggen, want het verandert snel. Een wasknijper werd vroeger een “tuugpinne” genoemd, maar ik zeg zelf ook al “wasknieper”. Na verloop van tijd hopen we een aantal thematische woordenboeken uit te kunnen geven, misschien op cd-rom.’

Laksheid

De provincies Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel hebben nu streektaalfunctionarissen in dienst. Ook in Limburg en Zeeland zijn er serieuze plannen om een dergelijke functie in te stellen. Andere provincies zijn nog niet zover. Er is bijvoorbeeld nog niemand die zich beroepshalve aan het Brabants wijdt. Volgens Cor Swanenberg ligt het aan de laksheid van de Brabanders: ‘Men denkt hier te snel dat anderen het initiatief wel zullen nemen. Toch gebeurt ook bij ons wel het een en ander. Tijdens de Dialectendag willen we een referentiespelling voor alle Brabantse dialecten presenteren die door een werkgroep van Nederlandse en Vlaamse Brabanders vastgelegd is.’

Ton van de Wijngaard wil nog verder gaan: ‘Het is de bedoeling van de Stichting Nederlandse Dialecten dat er een uniforme spelwijze komt voor alle dialecten in het Nederlandse-taalgebied. Nu wordt een bepaalde, niet in de standaardtaal voorkomende klank nog in de ene regio als ao geschreven, in een tweede als oa en in een derde als ôô. Het zal een lastige klus worden om daar eenheid in te krijgen. Ook dat is een onderwerp dat we tijdens de vijfde Nederlandse Dialectendag kunnen bespreken.’

Meer informatie over de vijfde Nederlandse Dialectendag is te vinden in de rubriek ‘InZicht’, op bladzijde 70.

Honderd jaar stadstaal. Red. Joep Kruijsen en Nicoline van der Sijs. Amsterdam, Contact, 1998. ISBN 90 254 9553 2. Prijs f 49,90.