Erkennen, herkennen of onderkennen
A.K.S. Polderman - Woerden
Als redacteur zie ik geregeld zinnen als ‘Hij erkende onmiddellijk de consequenties van deze uitspraak.’ Dat erkennen doet hier vreemd aan, want er is geen sprake van het toegeven, aanvaarden of waarderen van de genoemde consequenties.
Sommige schrijvers onderkennen dat hier iets wringt en proberen ‘Hij herkende onmiddellijk...’. Niet echt een verbetering, want van een nieuwe aanraking met iets bekends is zelden sprake in dit verband. Toch komen we met herkennen in de goede richting, want Van Dale meldt dat herkennen ook de betekenis ‘onderkennen’ kan hebben.
Onderkennen heeft, weer volgens Van Dale, twee hoofdbetekenissen: ‘(her)kennen te midden van soortgenoten’ en ‘onderscheiden’, met als een soort toegift de door mij zo gewaardeerde betekenis ‘in zijn aard, als zodanig begrijpen: iets als hartstocht onderkennen’
Ik ben geneigd de schuld, als van zoveel, aan het Engels te geven. Het werkwoord recognize kan zowel ‘erkennen’, ‘herkennen’ als ‘onderkennen’ (Van Dale E-N: ‘inzien’) betekenen, en daardoor lijkt het verschil tussen de drie Nederlandse werkwoorden te vervagen. Het Duitse werkwoord erkennen sluit trouwens in zijn diversiteit aan vertalingen nauw aan bij het Engelse recognize. Zeker bij mijn redactiewerk heb ik vaak te maken met parafrasen van Engelse teksten, zodat een gemakzuchtige vertaling voor de hand ligt. En omdat onderkennen kennelijk weinig bekend is, grijpt men dan al snel mis.
Maar zie: langs een omweg maakt onderkennen een opmerkelijke comeback. Binnen een week las ik in een te redigeren manuscript ‘Apoptose is lange tijd een onderkend fenomeen geweest in de celbiologie’ en in de krant: ‘... houdt vol dat de betekenis van het document altijd onderkend is’. In deze gevallen is niet bedoeld dat het fenomeen en de betekenis goed begrepen zijn; deze zijn juist onderschát. En dat is een betekenis van onderkennen die de woordenboeken nog niet hadden onderkend, laat staan erkend.
Auteursrechtelijk beschermd