|
| |
| |
| |
Marc van Oostendorp en Kees van der Zwan
Het taaljaar 1998
Was 1998 het jaar van het polder-Nederlands? Of juist van het Haags? En het hoogtepunt, was dat de voltooiing van het grootste woordenboek ter wereld, of misschien het succesje van de tegenstanders van de nieuwe Duitse spelling? Een chronologisch overzicht van de belangrijkste taalgebeurtenissen van het afgelopen jaar.
| |
Januari
- 10: In de Nieuwe Kerk in Den Haag leest de cabaretier Sjaak Bral het eerste ‘Haags Dictei’ voor. De uitslag valt niet mee: de deelnemers maken gemiddeld meer dan honderd fouten in de 207 woorden die het dictee lang is. Bral: ‘Hagenaars zijn in staat een tram de rails uit te lullen, maar hoe schrijf je het?’
-13: De Académie française schrijft een verontruste brief aan president Chirac. In de nieuwe Franse regering zitten vijf vrouwelijke ministers. Sommigen van hen laten zich aanspreken met ‘Madame la ministre’. Dit brengt volgens de Académie de Franse taal in gevaar. Het geslacht van het woord ministre is sinds jaar en dag mannelijk; men zou daarom moeten spreken over ‘Madame le ministre’. De brief oogst vooral spot en hoon bij alle betrokken politici en ambtenaren.
- 27: Er ontstaat wereldwijd discussie over de vraag wat er moet worden verstaan onder to have sexual relations. De aanleiding is een verklaring van president Clinton: ‘I did not have sexual relations with that woman, Miss Lewinsky.’
| |
Februari
-12: Etymologe Nicoline van der Sijs onthult in het vakblad Trefwoord dat ze een lacune heeft ontdekt in de elektronische versie van het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Bij de bewerking van het papieren WNT voor de cd-rom blijkt men maar liefst 152 pagina's te hebben overgeslagen. Alle ingangen tussen reren en restaurant zijn op onverklaarbare wijze verdwenen. Dit weerhoudt de uitgever van het WNT er niet van om in aanbiedingen te blijven spreken van ‘het hele WNT op cd-rom’.
-18: Het Vlaamse radioprogramma voor kinderen ‘Voeten vegen’ besluit in de praktijk uit te zoeken wat ervoor nodig is om een woord in Van Dale te laten komen. Een kind bedenkt het woord lulleriken, en de radiomakers proberen dat woord ‘algemeen ingang’ te laten vinden door er de publiciteit mee te zoeken. Ze doen dit onder andere via een speciale lulleriken-weblocatie.
- 26: Er wordt een Raad voor de Neerlandistiek opgericht met de publicatie van het rapport Wat unbidan we nu? Tegelijk wordt het eerste nummer gepresenteerd van het tijdschrift ‘Noordzee, taal & letteren’. De bedoeling van al deze activiteiten is om de neerlandistiek onder de aandacht van het brede publiek te brengen. De meeste aandacht van dat publiek gaat uit naar het artikel van de taalkundige Jan Stroop in Noordzee: ‘Wordt het Poldernederlands model?’ Het lijkt wel of elke krant en elk radio- en tv-programma aandacht schenkt aan de manier waarop ambitieuze jonge vrouwen met een hogere opleiding hun klinkers uitspreken.
| |
Maart
- 4: Minister Ritzen van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen geeft aan het eind van zijn ambtsperiode een interview aan het tijdschrift Taalschrift van de Nederlandse Taalunie. Zijn uitspraken over de nieuwe spelling zorgen voor opschudding. Volgens hem moet de spelling niet door taalkundigen worden bepaald, maar door politici. Verder geldt voor hem voor de komende twintig à dertig jaar: ‘handen af van de spelling’. Taalkundigen en schrijvers reageren woedend. Remco Campert: ‘Was er zelf met je vurige handen afgebleven, man.’
- 24: De Telegraaf onthult dat het woord Belg niet voorkomt in het WNT. De krant vraagt WNT-hoofdredacteur A. Moerdijk om een verklaring voor dit gemis, dat des te opmerkelijker is omdat het woordenboek voor een deel door de Belgische overheid gefinancierd is. ‘De Belg komt niet voor omdat het gaat om een inwoner van een land’, legt Moerdijk uit. De krant vraagt helaas niet waarom het woord Nederlander dan wél is opgenomen.
| |
April
-1: De Vlaamse taalwetenschapper Koen Jaspaert treedt aan als de nieuwe algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie. Hij vindt dat de aandacht moet worden verlegd van de spelling naar belangrijker onderwerpen. ‘Dat hele gedoe rond de spelling was buiten alle proportie: het leidde tot het gevoel dat taal spelling is en dat de Taalunie een Spellingunie was’, zegt hij tegen de Vlaamse krant De Morgen.
| |
Mei
-11: Bij de eindexamens Nederlands zou deze maand de nieuwe spelling voor het eerst worden toegepast. Op het laatste moment voert het Ministerie van Onderwijs een overgangsregeling in: tot het jaar 2001 kosten vijf spelfouten de leerling slechts één punt.
| |
| |
- 25: Columnist J.L. Heldring publiceert zijn laatste taalstukje voor NRC Handelsblad. Na dertien jaar bloemlezingen met ‘taal- en dus denkfouten’ van journalisten - waarbij ook zijn eigen column soms als bron diende - houdt hij het voor gezien: ‘Iemand anders moet zoiets nu maar doen, liefst niet een taalkundige, maar een taalliefhebber, zoals ik er een ben.’
| |
Juni
- 2: In Californië wordt een taalstrijd beslecht: met een overweldigende meerderheid beslist de bevolking in een referendum dat het onderwijs voortaan alleen nog in het Engels gegeven moet worden - ook aan de grote Spaanstalige meerderheid. Opvallend daarbij is dat ook de Spaanstaligen zelf in meerderheid voor het Engels stemmen.
-16: Het eerder dit jaar gepresenteerde tijdschrift ‘Noordzee, taal & letteren’ gaat al na het eerste nummer ter ziele. Volgens de hoofdredacteur René van Stipriaan heeft het vooral te maken met spanningen in de redactie. De uitgever ziet dat anders: volgens de Sdu heeft het eerste nummer veel te weinig abonnees getrokken.
-18: Het Groene Boekje hoort tot de grootste bestsellers van het Nederlandse-taalgebied. Sinds de officiële woordenlijst in 1995 verscheen, zijn er één miljoen exemplaren van verkocht. Dat wordt gevierd met een feestje, waar het miljoenste exemplaar wordt uitgereikt aan Jo Ritzen.
| |
Juli
-14: Het Constitutionele Hof van Duitsland bepaalt dat de invoering van de nieuwe spelling niet in strijd is met de grondwet, maar tegelijkertijd dat de Duitse deelstaten op dit punt een eigen beleid mogen bepalen, mits de bevolking dat per referendum goedkeurt.
-16: De Nederlandse taal is inzet van een ruzie in de Europese Unie. Oostenrijk, net aangetreden als voorzitter van de Unie, stelt dat er bij een bijeenkomst van Europese milieuministers vijf talen gebruikt mogen worden. Het Nederlands - wat grootte betreft de zesde taal van Europa - zou hier net niet bij zijn. Uiteindelijk keert Oostenrijk, na Nederlands en Belgisch protest, op zijn schreden terug. Zoals gebruikelijk worden er tijdens de bijeenkomst slechts drie talen gebruikt: Frans, Engels en Duits.
| |
Augustus
- 17: Er ontstaat meer duidelijkheid over wat to have sexual relations betekent, en vooral over wat het niet betekent. Uit de verklaringen van Monica Lewinsky en president Clinton blijkt dat orale en sigaarseks er niet onder vallen.
- 25: Het kersverse Tweede-Kamerlid Annet van der Hoek (PvdA) legt bij haar beëdiging de gelofte af in het Fries, haar moedertaal. Hoewel de wet deze mogelijkheid al langer toestaat - het Fries is immers een erkende rijkstaal - is Van der Hoek de eerste die er gebruik van maakt.
| |
September
- 5: De vraag die Jan Stroop eerder dit jaar in Noordzee stelde (‘Wordt het Poldernederlands model?’) is voor hem inmiddels een weet geworden. In Onze Taal publiceert hij het artikel ‘Het Poldernederlands ís al model’.
- 7: De Bond tegen het Vloeken looft een premie van f 2500,- uit voor een wetenschappelijke studie naar het verschijnsel vloeken. De Bond hoopt hiermee taalsociologen en theologen te stimuleren uit te zoeken wat bijvoorbeeld het beruchte ‘gvd’ nu eigenlijk is: een zelfvervloeking, een verwensing of een godslastering?
- 27: In Duitsland sleept de spellingkwestie zich voort. Kiezers in de deelstaat Sleeswijk-Holstein wijzen de regels voor de nieuwe spelling af. Op scholen kan daarom weer in de oude spelling lesgegeven worden.
| |
Oktober
-12: De Spellingwijzer Onze Taal ligt in de boekhandel. Net als het Groene Boekje gaat de gids uit van de officiële spellingregels, maar overigens snijdt hij de koek wel iets anders door: geen lijst van de meest voorkomende woorden, maar van alleen woorden die een spellingprobleem hebben. Ander verschil: bij elk ingangswoord wordt verwezen naar een of meer van de vele, uitvoerige ‘spelregels’ voorin.
- 12: Er blijken in Nederland maar liefst 78 allochtone talen te worden gesproken naast of in plaats van het Nederlands. Dat blijkt uit het rapport ‘Allochtone talen in het voortgezet onderwijs’, van drie Tilburgse taalwetenschappers. Een andere opmerkelijke uitkomst: bij één op de twee Haagse leerlingen in het voortgezet onderwijs wordt thuis (ook) een andere taal gesproken.
| |
November
- 4: Als uitvloeisel van het zo desastreus verlopen Haagse dictee, in januari, verschijnt Ut groen-geile boekie, een boekje met ‘de offesjeile spelling vannut Haags volleges Sjaak Bral, Marnix Rueb en RJ. Rueb’. Op dezelfde dag verschijnt een boek van Jan Stroop over zijn Poldernederlands. Een van de kenmerken van die nieuwe variant: het woord geel wordt uitgesproken als [geil].
| |
December
- 1: In de Leidse Pieterskerk wordt in het bijzijn van Belgische en Nederlandse koninklijke vertegenwoordigers gevierd dat het Woordenboek der Nederlandsche Taal eindelijk klaar is. In 1851 is er begonnen aan dit megaproject, dat resulteerde in het grootste woordenboek ter wereld, ook wel ‘de moeder aller woordenboeken’ genoemd. De laatste aflevering eindigt met het woord zythum, ‘een door gisting bereide drank’.
-14: Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Gijs de Vries presenteert tijdens een conferentie van de Raad van
| |
| |
Europa een rapport over de status van het Fries in Nederland. De publicatie van een dergelijk rapport is een van de verplichtingen die de Nederlandse regering is aangegaan met het tekenen van een verdrag over de bescherming van minderheidstalen. In het rapport wordt onder andere beschreven wat de huidige status van het Fries is in de politiek, het onderwijs, de gezondheidszorg en het bedrijfsleven.
-31: Het door Henny Stoel gepresenteerde radioprogramma ‘Wat een taal!’ wordt voor de laatste keer uitgezonden. Het enige programma op de radio dat exclusief over taal gaat, zal opgaan in een nieuw programma over taal en literatuur, elke donderdagmiddag tussen twee en vier op Radio 5. In januari van dit jaar vierde ‘Wat een taal!’ nog zijn twintigjarig bestaan met een manifestatie in Amsterdam, waar taalprominenten als Joop van der Horst en Drs. Poptraden.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd