Onze Taal. Jaargang 67

[p. 304]

Neologismen in Vlaanderen [4]
Herman J. Claeys - lexicograaf, Brussel

In Vlaanderen ontstaan geregeld nieuwe woorden die halt houden bij de noordelijke rijksgrens. Lexicograaf Herman J. Claeys doet een greep uit de meest in het oog springende Vlaamse nieuwvormingen.

Bussen

In de periode voor een verkiezing wordt er door de partijen intensief ‘gebust’. Dit betekent niet dat de kandidaten veelvuldig de bus nemen, maar dat ze ijverig verkiezingsdrukwerk bij particulieren in de brievenbus (laten) proppen. Na de overstroming van de Maasvallei buste de milieubeweging bij vijfduizend inwoners van Maasdorpen (met) een pleidooi voor de bescherming van de vallei. Zoals dat met tussen haakjes al aangeeft, is het werkwoord bussen in deze betekenis zowel overgankelijk als onovergankelijk: je kunt een huisaan-huisblad bussen, maar ook een hele middag in een woonwijk bussen. Dit laatste kan gebeuren door een ‘busploeg’, die zich overigens meestal onderscheidt van de ‘plakploeg’, die voor dezelfde partij verkiezingsaffiches (wild)plakt.

Vlopera

Toen op 20 juli 1994 een nieuw statuut noodzakelijk werd geacht voor de Vlaamse Opera Stichting, keurde de Vlaamse regering een ‘voorontwerp van decreet’ goed tot oprichting van de ‘Vlopera’, een naam die een kruising is van Vlaamse en opera. Ongetwijfeld heeft de Amsterdamse Stopera model gestaan voor deze naam.

Wafelijzerpolitiek

In het unitair-Belgische systeem van vóór de grondwettelijke federalisering (1993) was besturen dansen op het slappe koord. Tegenover een bestuursdaad die Vlaanderen ten goede kwam, moest steeds een maatregel staan die in vergelijkbare mate Wallonië begunstigde, en vice versa. Een nieuwe snelweg, de elektrificatie van een spoorlijn of de ‘betoelaging’ van een noodlijdend bedrijf in het ene landsgedeelte moest worden gecompenseerd met eenzelfde infrastructurele verbetering in het andere, of er nu behoefte aan was of niet. Dit gold op alle gebieden van de maatschappij-inrichting, behalve cultuur en onderwijs, omdat die al vroeger op taalbasis gesplitst waren en onafhankelijk gestuurd werden. Zulke gepaarde beleidsdaden vormen als het ware elkaars spiegelbeeld, zoals de twee helften van een wafelijzer. Deze ‘wafelijzerpolitiek’ kostte de belastingbetaler miljarden aan strikt genomen onnodige uitgaven en was een voortdurende bron van twisten, die soms leidden tot de val van de regering. De wafelijzerpolitiek wordt nog steeds beoefend, doch enkel op de terreinen die unitair gebleven zijn, zoals landsverdediging, justitie, fiscaliteit en (voorlopig?) sociale zekerheid.

Fietseling

In vele Vlaamse steden worden jaarlijks fietsmanifestaties georganiseerd die naast het sportieve en recreatieve aspect ervan tot doel hebben de nationale of plaatselijke overheid aan te zetten tot een beter fietsbeleid en te zorgen voor een fietsvriendelijker verkeersinfrastructuur. Traditioneel heet zo'n actie, waarbij soms duizenden fietsers betrokken zijn, een ‘fietseling’. In Gent was er al in 1980 een fietseling. In juni 1997 vond de elfde editie plaats van de Antwerpse fietseling. Naast stadsfietselingen bestaan er ook streekfietselingen: in het Brabantse is er de jaarlijkse fietseling Hageland-Zuiderkempen, waaraan ongeveer achtduizend fietsers deelnemen. Deze werd sinds vorig jaar opgesplitst in een ‘mini-fietseling’ en een ‘alle-terrein-fietseling’. Vanouds hebben fietselingen een ludiek karakter. Het zijn een soort fietshappenings. Zo is het woord ook ontstaan: als samentrekking van fiets en happening.

Stokwandelen

‘Stick-hiking’, heet een nieuwe trend in de Duitse Alpen. Het is een vorm van sportwandelen, stappen of trekken met behulp van een telescoperende wandelstok. Deze uitschuifbare en traploos verstelbare stok ontlast de kniegewrichten en de wervelkolom met gemiddeld vijf kilo. In Berchtesgaden bijvoorbeeld kan men ‘stick-hiken’ onder leiding van een daarin gespecialiseerde gids. Dergelijke alpijnse trektochten worden in Vlaanderen aangeprezen in toeristische folders en dagbladadvertenties: men gebruikt daarin de leenvertalingen stokwandelen en stokwandelaar.

Infokiosk en kiosknummer

‘Infokiosk’ is een dienst van Belgacom die telefoonlijnen ter beschikking stelt van informatieverstrekkers die door het publiek tegen betaling kunnen worden opgebeld. Zo'n 077-lijn heet een ‘kiosklijn’, en het oproepnummer daarvan een ‘kiosknummer’. Sommige bedrijven noemen hun afdeling die een kiosklijn bemant of bevrouwt hun ‘infokioskdienst’. Het KMI heeft sinds 1992 zo'n infokioskdienst in gebruik met één landelijk kiosknummer voor algemene en geregionaliseerde weersvoorspellingen.

Verkeersplateau

Om de snelheid van het autoverkeer in de bebouwde kom binnen de perken te houden bestaan er verkeersdrempels in de vorm van dwarsribbels op het wegdek. Daarnaast worden er tegenwoordig steeds meer verhoogde kruispunten aangelegd, met witgemarkeerde hellende op- en afritten op elk aangrenzend wegdek. Zo'n verhoging heet in Vlaanderen officieel ‘verkeersplateau’. Bij het naderen van een verhoogd kruispunt lezen de weggebruikers de waarschuwing ‘verkeersplateau’ op een reglementair verkeersbord.