Onze Taal. Jaargang 67

Een pleidooi voor meertalige communicatie
Reinhard F. Hahn en Henk Wolf

Een Duits en een Nederlands legerkorps zijn samengevoegd tot het eerste binationale legerkorps in Münster. Dat zal weinigen ontgaan zijn. Ook de taalpolitiek binnen het korps heeft ruimschoots aandacht gekregen in de media. De officiële voertaal is namelijk het Engels, ongetwijfeld een onvolmaakte variant daarvan. Waarschijnlijk zijn er velen die deze keuze alleen met tegenzin aanvaarden, omdat er geen alternatief zou zijn. De keuze voor Nederlands of Duits is immers politiek onacceptabel. Maar dat alternatief is er wel degelijk.

Het alternatief ‘regel nu eens niet één officiële taal’ heeft tot nu toe vrijwel geen aandacht gehad. Gezien de grote overeenkomsten tussen het Duits en het Nederlands is er aan beide kanten weinig bijscholing nodig om alle betrokken militairen ten minste een passieve kennis van de andere taal bij te brengen. En dat is voldoende. Op basis van deze passieve kennis kan iedereen zijn eigen moedertaal blijven spreken en schrijven. Het onmiddellijke voordeel daarvan is dat men zich veel duidelijker en genuanceerder kan uitdrukken dan wanneer men zich van een vreemde taal bedient. Bovendien wordt op deze manier ook de kennis van de andere taal vergroot, hetgeen in veel mindere mate geldt voor een derde taal als het Engels, die geen van de betrokkenen als moedertaal heeft. Ook wordt zo voorkomen dat derden die de telefoon in het Engels horen opnemen, in verwarring weer opleggen, zoals nu gebeurt.

Waarom wordt dit alternatief eigenlijk nauwelijks serieus overwogen? Wij zien vooral een culturele oorzaak. Het geldt in onze cultuur als onbeleefd om je taal niet aan te passen aan die van je gesprekspartner als je daar-

[p. 293]

toe wel in staat bent (dat niet aanpassen heet ‘divergerend taalgedrag’). Deze veroordeling van divergerend taalgedrag komt ook naar voren uit eerdere plannen voor een Frans-Duitse militaire samenwerking. Hierbij gold als regel dat wanneer iemand een vraag gesteld kreeg, hij in de taal van de vraagsteller moest antwoorden.

Toch is er een groot aantal situaties waarin meertaligheid door wederzijds actief gebruik van de eigen taal en passief gebruik van de andere taal uitstekend werkt. In Friesland is de politiek tot op het niveau van de Provinciale Staten tweetalig. Divergerend taalgedrag is hier volledig ingeburgerd en Fries en Nederlands worden vrijelijk door elkaar gebruikt. Als beheerders van de discussielijst Lowlands-L komen wij ook zeer regelmatig met meertalige discussies in aanraking. In dit via de computer verspreide periodiek worden wetenschappelijke en culturele discussies gevoerd in onderling goed begrijpelijke, maar verschillende talen als het Nederlands, Fries, Nederduits, Hoogduits en Afrikaans. Dat je daarbij onbewust je kennis van die andere talen vergroot, is een belangrijk voordeel. En zo zijn er nog talloze situaties waarin dit type tweetaligheid zonder problemen wordt toegepast.

Met hun huidige taalpolitiek voor het nieuwe legerkorps hebben Nederland en Duitsland dus niet de mogelijkheid aangegrepen om te breken met een cultureel dogma. De voordelen van een tweetalige organisatie blijven hierdoor onbenut. Dat lijkt ons een gemiste kans.