Onze Taal. Jaargang 67

[p. 290]

Driehonderdvijftig
De schrijfwijze van getallen
Corriejanne Timmers - Den Haag

Wie precies wil weten wat de juiste schrijfwijze is van een willekeurig samengesteld getal, strandt al gauw op allerlei tegenstrijdigheden in de verschillende naslagwerken en taaladviesboeken. Wat valt er in dit opzicht te verwachten van de onlangs verschenen Spellingwijzer Onze Taal?

Stel, u vraagt u op een dag af hoe u 250 voluit moet schrijven: als één, twee of drie woorden? Trouwens, bedenkt u vervolgens, uit hoeveel woorden bestaat 250.000 voluit geschreven eigenlijk? Gelukkig hebt u flink wat naslagwerken in uw boekenkast staan en u zoekt het dus gewoon even op. Gezagsgetrouw als u bent, kijkt u eerst in het Groene Boekje. Daarin vindt u - afgezien van zo'n 150 (!) afleidingen en samenstellingen met twee - wél tweehonderd en tweehonderdduizend, maar niet de woorden die u zoekt. Geen probleem, denkt u, want u hebt ook de dikke Van Dale binnen handbereik: helaas, daarin vindt u de gezochte woorden evenmin. Dan komt u op het idee een paar taaladviesboeken te raadplegen, maar dat had u beter niet kunnen doen. Want wat blijkt? De auteurs van die boeken spreken elkaar vaak tegen, ze geven u allerlei tegenstrijdige adviezen - soms zijn de voorbeelden zelfs in strijd met de eigen regels - en sommige auteurs maken een onderscheid tussen ‘gewone’ getallen en geldbedragen, hoofdtelwoorden en rangtelwoorden en/of ‘gewone’ en technische/wetenschappelijke teksten.

Bestaat er dan geen officiële regeling voor de schrijfwijze van samengestelde getallen? Voor alle zekerheid leest u de Leidraad van het Groene Boekje helemaal door, maar de enige regel met betrekking tot de schrijfwijze van getallen die u daarin vindt, gaat over het trema in tweeëntwintig.

● De ANS

U gaat er eens rustig voor zitten en u besluit de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) er ook eens op na te slaan, hoewel u beseft dat u niet zozeer met een grammaticaal, maar veeleer met een spellingprobleem zit. En daar is de ANS eigenlijk niet voor bedoeld; in de inleiding wordt dan ook verwezen naar het Groene Boekje. Maar aan die verwijzing hebt u in dit geval niet veel, zoals u net hebt geconstateerd. Tot uw verrassing lijkt de ANS echter toch ‘regels’ voor de schrijfwijze van getallen te geven: ‘De volgende hoofdtelwoorden schrijft men in één woord:

•	alle hoofdtelwoorden tot 100, bijv.: eenentwintig, zevenenveertig, achtennegentig.
•	alle veelvouden van honderd en duizend die gevormd worden met een hoofdtelwoord tot 100 of met een veelvoud van 100, bijv.: driehonderd, zestienhonderd, vijfenzestighonderd; zevenduizend, vierennegentigduizend, vijfhonderdduizend.’

Eigenlijk ten overvloede voegt de ANS daar nog een ‘regel’ aan toe: ‘De volgende hoofdtelwoorden schrijft men niet aan elkaar:

•	alle hoofdtelwoorden boven 100 (maar niet de veelvouden van 100), bijv.: honderd (en) een, tweehonderd vijfendertig, negentienhonderd tachtig, vijftienduizend negenhonderd (en) twaalf.

[p. 291]

•	alle veelvouden van duizend die gevormd worden met één van de hier vlak boven genoemde hoofdtelwoorden, bijv.: honderd (en) een duizend, achthonderd (en) zevenentwintig duizend.
•	alle veelvouden van een miljoen, een miljard, enz., bijv.: eenentwintig miljoen, dertig miljard.’

Die ‘regels’ lijken echter eenvoudiger dan ze zijn. Met 250 gaat het nog; dat wordt op grond van de ANS-regels geschreven in twee woorden: tweehonderd vijftig. Maar wat doet u nu met 250.000? De ANS houdt het op tweehonderd vijftig duizend. Immers, 250 is geen ‘hoofdtelwoord tot 100’ en al evenmin een ‘veelvoud van 100’. Toch zijn er heel wat taaladviesboeken die op grond van precies dezelfde regels maar één spatie voorschrijven: tweehonderd vijftigduizend. De redenering is dan ongetwijfeld: 50 is wél ‘een hoofdtelwoord tot 100’.

● Van Dale

Zo langzamerhand begint het u te duizelen, vooral als u tijdens het bladeren in de dikke Van Dale toevallig stuit op iets wat u nooit had gedacht aan te treffen in een woordenboek. Onder de ingang hoofdtelwoord (gewoon in het woordenboek, dus niet in de inleiding) vindt u namelijk tot uw grote verrassing een hele verhandeling over deze woordsoort, waaronder de regel: ‘De samengestelde hoofdtelwoorden tot 100 worden aan elkaar geschreven. Dat geldt ook voor (...) de combinatie van “honderd” en “duizend” met een van de tientallen: zevenhonderdvijftig.’ Waarom wijkt Van Dale af van de ANS-regels? Misschien wel omdat de ANS helemaal geen regels wíl geven: ‘De ANS gaat principieel beschrijvend te werk, dat wil zeggen dat ze niet voorschrijft hoe iets moet, maar dat ze de vormen en constructies die in het taalgebruik voorkomen, registreert en bespreekt.’ Kennelijk heeft de ANS-redactie tussen 1984 (eerste druk) en 1997 (tweede druk) weinig geregistreerd op dit gebied, want de ‘regels’ voor de schrijfwijze van telwoorden zijn in de tweede, geheel herziene druk ongewijzigd overgenomen. Toch is volgens de redactie ‘uitvoerig gebruikgemaakt van gegevens uit de vakliteratuur, verschenen vóór 1996’. Onder die vakliteratuur vallen klaarblijkelijk niet de in het kader hiernaast genoemde naslagwerken.

Kortom, u bent helaas nog steeds niet veel opgeschoten met uw zoektocht naar de juiste schrijfwijze van samengestelde getallen. Hoogstens begrijpt u sommige tegenstrijdigheden in de verschillende taaladviesboeken nu wat beter.

● Spellingwijzer

Het valt dus niet mee om in woordenboeken of woordenlijsten de juiste schrijfwijze van een willekeurig samengesteld getal te vinden. De onlangs verschenen Spellingwijzer Onze Taal maakt het de gebruiker wat dat betreft een stuk gemakkelijker. Alle getallen van één tot en met twintig zijn opgenomen, evenals alle tientallen daarboven, compleet met voorbeelden van samengestelde getallen én andere samenstellingen die met het getal in kwestie beginnen. Evenals bij alle andere ingangen, staat ook bij elk telwoord een verwijzing naar de regels, in dit geval die voor de schrijfwijze van samengestelde getallen. Deze regels komen neer op het volgende: een getal in woorden wordt aaneengeschreven; na duizend volgt een spatie; miljoen, miljard, enz. zijn aparte zelfstandige naamwoorden. Dus: 250 = tweehonderdvijftig; 253 = tweehonderddrieënvijftig; 250.000 = tweehonderdvijftigduizend; 253.857 = tweehonderddrieënvijftigduizend achthonderdzevenenvijftig, enz.

Zoals uit het overzicht hiernaast valt af te leiden, gaat het hierbij niet om ‘nieuwe regels’, maar eerder om een poging de zoekende en twijfelende taalgebruiker een zo eenvoudig mogelijk houvast te bieden, te midden van de al jarenlang heersende chaos en verwarring op dit gebied. Met andere woorden: hoe we getallen schrijven, is niet het belangrijkste. Maar het leven wordt een stuk eenvoudiger als we het allemaal op dezelfde manier doen.

Bent u toch wat huiverig om af te wijken van de ‘officiële regels’? Bedenk dan nogmaals dat de ANS helemaal geen regels beoogt te geven. En als klap op de vuurpijl lijkt zelfs het Groene Boekje de ‘Spellingwijzerregels’ te volgen, want wat komt u tijdens uw zoektocht naar de juiste schrijfwijze van 250 stomtoevallig tegen? Het getal 350, in het Groene Boekje gespeld als driehonderdvijftig.

Wat is de juiste schrijfwijze van 250.324?

5 woorden
tweehonderd vijftig duizend driehonderd vierentwintig
- Algemene Nederlandse Spraakkunst (1984)
- Algemene Nederlandse Spraakkunst (1997)
4 woorden
tweehonderd vijftigduizend driehonderd vierentwintig
- Nederlandse Norm - NEN 5050. Goed woordgebruik in bedrijf en techniek (1986)^*1
- Ik schrijf zonder fouten (z.j.; 1996?)
- De Nieuwe Spellinggids van de Nederlandse Taal (1996)^*2
- Woordwijzer. Goed taalgebruik in bedrijf en techniek (NEN 5050 - NBN X 04-001, 1998)
3 woorden
tweehonderdvijftigduizend driehonderd vierentwintig
- Schrijfwijzer (1989)^*3
- Van Dale (1992/1995)
- Nederlandse Norm - NEN 5050. Goed woordgebruik in bedrijf en techniek (1994)^*4
- Taalbaak (1994)
2 woorden
tweehonderdvijftigduizend driehonderdvierentwintig
- Schrijfwijzer (1979)^*3
- Nederlandse Norm - NEN 5050. Goed woordgebruik in bedrijf en techniek (1986)^*4
- Nederlandse Norm - NEN 5050. Goed woordgebruik in bedrijf en techniek (1994)^*1
- Basishandleiding Nederlands (z.j.; 1995?)^*3
- Schrijfwijzer (1996)
- Spellingwijzer Onze Taal (1998)
1 woord
tweehonderdvijftigduizenddriehonderdvierentwintig
- De Taalhulp (1982)^*3,^*5

*1 Behalve in ‘technische en wetenschappelijke geschriften’; zie ook 4 hieronder.

*2 Als voorbeeld wordt 145.236.789 gegeven, voluit geschreven als zes woorden: honderdvijfenveertig (sic!) miljoen tweehonderd zesendertigduizend zevenhonderd negenentachtig.

*3 Geldt alleen voor geldbedragen.

*4 Deze schrijfwijze ‘verdient de voorkeur in technische en wetenschappelijke geschriften’.

*3 Geldt alleen voor geldbedragen.

*4 Deze schrijfwijze ‘verdient de voorkeur in technische en wetenschappelijke geschriften’.

*1 Behalve in ‘technische en wetenschappelijke geschriften’; zie ook 4 hieronder.

*3 Geldt alleen voor geldbedragen.

*3 Geldt alleen voor geldbedragen.

*5 Niet helemaal zeker; als voorbeeld wordt f 12.957,34 gegeven.