Geschiedenis op straat
Dreef
Riemer Reinsma
Over een gebrek aan populariteit mag de naam zich niet beklagen: geen gemeente of er is een wijk met straatnamen die op -dreef eindigen. Toch zal niet iedereen beseffen dat de dreef oorspronkelijk een tamelijk prozaïsch iets was: een landweg waarlangs de boeren hun vee vanuit het dorp naar wei of hei dreven. Inderdaad, dreef is afgeleid van drijven. Een voorbeeld van zo'n weg die oorspronkelijk voor dit doel werd gebruikt, is de Dreef in Nuenen - nog steeds een landweggetje door akkers en weilanden.
De dreven maakten snel carrière. Na verloop van tijd ging men bomen langs de landwegen planten; ook zo'n bomenrij werd wel dreef genoemd. We vinden dit al eind zestiende eeuw geboekstaafd in het woordenboek van Kiliaan. Voorts had het vee er al voor gezorgd dat de onverharde ‘dreven’ flink in de breedte waren uitgedijd, en de bomen deden de rest. Dreef kreeg weer een nieuwe betekenis: brede weg met bomen. De gedachte aan vee was op de achtergrond geraakt. Ook wegen waarlangs nooit vee gedreven was kregen nu de naam dreef, bijvoorbeeld de Dreef in Breda. Deze laan werd in 1646 aangelegd door stadhouder Willem II, die baron was van Breda. De nieuw aangelegde weg vormde de verbinding tussen het Mastbos en het Liesbos. Willems opvolger, Willem III, maakte als liefhebber van de jacht graag gebruik van de dreef.
De Dreef in Breda, circa 1910
Foto: Gemeentearchief Breda
Dreven golden dus als breed - maar hoe breed was breed? We vinden een nauwkeurige omschrijving in het juridische handboek Het Rooms-Hollandsch Regt (1675) van Simon van Leeuwen. Op sommige dreven gold een recht van overpad, en de eigenaar van de grond had er maar voor te zorgen dat de dreef breed genoeg was. Van Leeuwen noemt als minimumbreedte: 8 voet. Werd de dreef gebruikt door meerdere personen, die elkaar moesten kunnen passeren, dan gold 12 voet als eis. Een voet was ongeveer 30 cm.
De dreven waren nu hoog in aanzien gestegen, maar in de loop van de negentiende eeuw namen de ontwikkelingen een bedenkelijke wending. De betekenis van het woord begon te vervagen. Iedereen wist dat een dreef iets heel deftigs en moois was, maar eh, wat wás het eigenlijk ook alweer? Dreven - vaak in het meervoud - werd onder dichters een favoriet woord en betekende dan zoiets als ‘landschap’.
Maar het zou nog erger worden. Na de Tweede Wereldoorlog begonnen de dreven hun zegetocht door de nieuwbouwwijken. De grote vraag is: hoe moet dat nu verder? Wat kunnen we nog meer verwachten? Gelukkig lijkt het erop dat we het dieptepunt inmiddels achter de rug hebben. Ik leid dit af uit het feit dat Harderwijk over een Rock and Rolldreef beschikt. Erger kan het niet.
Auteursrechtelijk beschermd