Onze Taal. Jaargang 67

Chinees leren zonder leraar
Wouter Schoonman - psycholoog, Den Haag

Wouter Schoonman leerde aanvankelijk Chinees van een leraar, in een klas. Toen dat niet meer kon, stapte hij over op een multimediale taalcursus op cd-rom. Hoe beviel dat?

In 1996 schreef ik in Onze Taal over het leren van Chinees. Toentertijd volgde ik een cursus met wekelijks klassikale lessen en (vooral) zelfstudie met boek en tape. Na het tweede jaar waren vijftien van de twintig cursisten afgevallen. Dit kon voor het instituut niet, en er volgde geen derde jaar. Toen de sociale druk van onze leergroep wegviel, werd het tijd voor iets anders. Ik stapte over op de multimediale taalcursus Chinees met de naam ‘The Rosetta Stone’.

● Geen vertaling

Het belangrijkste principe achter de methode van de Rosetta Stone is dat je de nieuwe taal leert op dezelfde wijze als je je moedertaal geleerd hebt. In deze zin komt het overeen met de Japanse Suzuki-methode voor het leren bespelen van een muziekinstrument. In het Suzuki-onderwijs leert het kind een instrument bespelen door directe imitatie (en correctie) van de docent (en ouder), dat wil zeggen zonder theorie of notenschrift. Bij de Rosetta-methode krijgt de leerling vier foto's te zien en er wordt een woord of een zin uitgesproken. De leerling moet vervolgens kiezen welke foto bij het woord of de zin past.

De allereerste Chinese les begint met vier plaatjes van respectievelijk een jongetje, een meisje, een poes en een hond. Het programma spreekt het Chinese woord uit en laat aan de leerling de keuze welk plaatje hierbij past. Geen inleiding, theorie, vertaling of uitleg over de vier verschillende klanken van een foneem in het Chinees! Niets, gewoon meteen in het diepe. De beginner weet uiteraard absoluut niet welk plaatje bij de uitgesproken klank hoort en moet een gok wagen. Er volgt terugkoppeling (goed/fout), en als het fout is, kun je een nieuwe keuze maken. Daarbij veranderen de vier plaatjes van plaats op het scherm, zodat je alert blijft op hetgeen je hoort.

● Motiverend

In de samenstelling van de vier plaatjes schuilt het grote geheim van de methode. Bij de eerste les leer je meteen dat er woorden zijn voor ‘manlijk’, ‘vrouwelijk’ en ‘kind’. De poes en de hond zijn ook goed gekozen, omdat een poes ‘mäo’ (miauw) genoemd wordt en de hond ‘gôu’. Om de eerste les af te maken: een vrouwelijk kind (meisje) wordt ‘nû hái’ genoemd, en een mannelijk kind (jongen) ‘nán hái’. In opgave 2 van les 1 komt zowel ‘nû’ als ‘nán’ weer terug, ditmaal als mannelijk mens en vrouwelijk mens (‘nán rén’ en ‘nû rén’, man - vrouw). De andere twee plaatjes zijn van een vliegtuig en een auto. Nieuwe woorden tussen al bekende dus. Het hele systeem van de Rosetta Stone zit op deze slimme manier in elkaar. Steeds is er overlapping tussen het oude en het nieuwe. Je herkent het al geleerde (en kiest daardoor de juiste foto) en leert er vervolgens iets nieuws bij. Psychologisch gezien een slim systeem: bij

[p. 195]

elke les ‘scoor’ je goed, wat erg motiverend werkt. Bovendien wordt elk goed antwoord beloond met een leuk geluidje naar keuze. Elke goede docent weet dat leerlingen het prettig vinden positieve terugkoppeling te krijgen. Door de presentatie en de manier waarop deze geprogrammeerde instructie in elkaar zit (en door de ‘beloning’), word je vanzelf gestimuleerd om verder te gaan. ‘Success breeds success’, zeggen de Engelsen, hetgeen door de positieve bekrachtigingen in het Rosetta-systeem bewaarheid wordt.

● Leervormen

De cursus bestaat uit twee niveaus. Niveau 1 omvat 92 lessen op twee cd-roms, niveau 2 bestaat uit 118 lessen. Een les bestaat uit tien schermen waar vier antwoorden gevraagd worden. Er worden in niveau 1 ongeveer elfhonderd woorden geleerd, wat niet genoeg is om een Chinese krant te kunnen lezen. Daarvoor is een woordenschat van ongeveer drieduizend nodig. Over de moeilijkheidsgraad kan ik niet meer zeggen dan dat de laatste les van niveau 1 (nummer 92 dus) veel en veel te moeilijk voor me was. In de test van les 1 scoorde ik slechts 88 van de 100 punten na eenmaal oefenen. Oorzaak: om het verschil tussen ‘boven’ en ‘onder’ in het Chinees te horen, moet je goed luisteren. Dit voorbeeld toont ook aan hoe hoog de Rosetta-methode inzet. Al in les 1 wordt de leerling met zulke relatief moeilijke begrippen geconfronteerd. Het systeem kent twaalf verschillende leervormen. De bovenbeschreven aanpak met vier foto's is daarvan de eerste. Bij een andere moet je het gesproken woord vertalen naar het fonetische schrift pinyin, of andersom, Chinese karakters herkennen door naar woorden te luisteren. Je kunt pinyin leren schrijven, een test doen, enzovoort.

Interessant is de inspreekmodus: het systeem spreekt iets uit en jij spreekt het na. Dit wordt opgenomen en je kunt het origineel met jouw uitspraak vergelijken. Een eindeloos geduldige leraar. Jammer genoeg ontbreekt hier terugkoppeling. Je moet zelf bepalen of de uitspraak voldoende overeenstemt. Er bestaan andere taalprogramma's die de door jou geproduceerde geluidssinusoïde analyseren en terugkoppeling kunnen geven over het toonverloop (belangrijk in het Chinees). Het programma kent nog talloze andere ‘knopjes’ die het verloop beïnvloeden, zoals de tijdsperiode waarbinnen je moet antwoorden.

Uit: Hans van den Broek Kisling, China-Y; Chinese taalsymbolen ontraadseld. Rijswijk, Elmar, 1998

Technisch is het een perfect product: zelden kom je een zo goed afgewerkt programma tegen. Opvallend is ook het bijbehorende leerboek. Er staat geen letter Engels in. De lessen worden uitsluitend met karakters en op de tegenoverliggende pagina in het pinyin weergegeven. Dit maakt het geschikt als oefenboek. De prijs van zeshonderd gulden voor de 92 lessen van niveau 1 vind ik laag in vergelijking met een leraar van vlees en bloed.

● Conclusie

De menselijke taalleraar heeft er een geduchte concurrent bij. De voordelen van een cursus als die van de Rosetta Stone zijn evident. Je kunt leren waar en wanneer je wilt, je bepaalt je eigen tempo en kunt de stof zo vaak herhalen als nodig. De multimediale opzet (foto's, filmpjes, karakters, pinyin en stem) gekoppeld aan de sterke mate van interactiviteit maakt dat het leren ronduit leuk is. De verschillende leervormen zitten slim in elkaar en lijken didactisch verantwoord. De keuze om theorieloos een taal te leren is aanvechtbaar, maar spreekt mij aan. Het spreekvaardigheidsgedeelte van het pakket is het minst sterk, doordat de nadruk ligt op herkennen. Er lijkt mij een grote markt te bestaan voor dit soort producten. Als de versie van de Rosetta Stone voor het Nederlands even goed is als die voor het Chinees, kunnen allochtonen en anderen die onze taal willen leren op een leuke, prettige en goedkope manier terecht.

Omdat de meeste tekstverwerkers een aantal speciale tekens van het fonetische pinyin niet kunnen weergeven, heb ik gekozen om de eerste toon (vlak) met een trema weer te geven en de tweede toon (hoog-laag-hoog) met de circumflex. De diakritische tekens voor de derde toon in het Chinees (laag-hoog) en de vierde toon (hoog-laag) zijn in ons taalgebied wel gangbaar en zijn met Franse accenten weergegeven.
De Rosetta Stone-cursussen zijn onder meer verkrijgbaar bij Eurolinguist in Nijmegen, telefoon 024 - 360 07 00.