● Van Dale
De elektronische vertaalwoordenboeken van Van Dale zijn in veel opzichten de volledigste. Dat is niet verwonderlijk: het zijn ook de enige cd's die elk slechts één taal behandelen. Elk schijfje van Van Dale bevat ongeveer evenveel informatie als het tweedelige Groot woordenboek over dezelfde taal van dezelfde uitgeverij. In elk lemma worden niet alleen een fonetische transcriptie en alle mogelijke vertalingen van elk woord gegeven, maar ook veel voorbeeldzinnen waarin het woord gebruikt wordt. Ook is er uitgebreide aandacht voor idioom, voor uitdrukkingen en voor spreekwoorden. De vertalingen zijn vernuftig. In het Engelse woordenboek wordt over Sinterklaasavond gemeld dat dit feest ongeveer hetzelfde is als ‘Christmas Eve’. Voor een vertaler voor wie sfeer belangrijker is dan feitelijke nauwkeurigheid kan dat nuttige informatie zijn. (Jammer genoeg ontbreekt deze tip in de woordenboeken voor het Frans en het Duits.)
Er is meer. Een tamelijk uitvoerige beschrijving van de zinsbouw van elke taal is te vinden in een Grammaticaal compendium. Bovendien wordt er voor elke taal een handvol voorbeeldzinnen gegeven die te gebruiken zijn tijdens een telefoongesprek (‘Kunt u me doorverbinden?’) en zijn er voor elke taal ook voorbeelden van zakelijke brieven (‘Nous vous prions d'agréer, Cher Monsieur, l'expression de nos meilleurs sentiments’).
Er staat dus evenveel materiaal op de cd's als in de papieren woordenboeken: een opwindende hoeveelheid woorden. Alleen een paar technische en moderne termen (autosegmenteel, website) heb ik niet kunnen vinden.
Belangrijker is dat het zoeken sneller en gemakkelijker verloopt dan in de boeken. Binnen een paar seconden is de vertaling van elk willekeurig woord gevonden. Daar komt nog eens bij dat de gebruiker niet eens de juiste spelling hoeft te geven van het woord waarvan hij de vertaling zoekt: desgewenst zoekt de computer naar alle woorden die ongeveer hetzelfde klinken als het gevraagde woord: als u per ongeluk brant intikt, wordt er gezocht op brand en krant. Bovendien kan de gebruiker besluiten alleen te zoeken naar woorden die binnen een bepaalde categorie vallen; alleen naar zelfstandige naamwoorden bijvoorbeeld, of alleen naar artikelen waarin een bepaald woord in een idiomatische uitdrukking voorkomt.
Een andere mooie eigenschap is dat de woorden van Van Dale naar elkaar verwijzen; wie het woord elver opzoekt in het deel Engels-Nederlands vindt onder andere de omschrijving ‘jonge paling’. Vervolgens is een druk op de knop voldoende om te weten te komen wat het woord voor ‘paling’ in het Engels is (eel).
De woordenlijst van Van Dale is groot, de hoeveelheid informatie die er bij elk artikel te vinden is, overweldigt, en het computerprogramma dat de vertalingen opzoekt, is slim. Toch heb ik ook een bezwaar: de uitspraakinformatie wordt alleen schriftelijk gegeven. Wie wil weten hoe een bepaald woord uitgesproken wordt, moet eerst een speciaal fonetisch alfabet bestuderen om daarna uit te puzzelen hoe elk woord ongeveer zou kunnen klinken. Op een computerschijf kan een woordenboekmaker de juiste uitspraak ook met een opname laten horen. Het is jammer dat Van Dale dat niet heeft gedaan.
Auteursrechtelijk beschermd