Onze Taal. Jaargang 67

[p. 15]

Neologismen in Vlaanderen [1]
Herman J. Claeys - Brussel

Memobox

Belgacom heeft een dienst voor telefoonbeantwoording in het leven geroepen en heeft die memobox gedoopt. Ter vervanging van een antwoordapparaat ten huize van de abonnee kan deze van waar dan ook inbellen op de telefooncentrale en de voor hem ingesproken boodschappen beluisteren. Zo'n memobox huur je op je naam en je nummer. Terloops vestig ik de aandacht op het hierboven gebruikte neologisme inbellen op, dat in de telecommunicatie steeds vaker opduikt.

Krablot

De Belgische Nationale Loterij heeft al langer dan haar Nederlandse evenknie krasloten in haar assortiment van gokproducten zitten. Maar in België heten die instantloten officieel krabloten. Zoals gebruiksaanwijzingen en definities uitwijzen, heet de handeling vereist voor het weghalen van het laagje vernis op het nummer zowel krabben als krassen. Ten onrechte beschouwt de grote Van Dale juist kraslot als een tot België beperkt woord en vermeldt dit woordenboek krablot niet.

Songbank

In Vlaanderen is een professionele benefietstructuur opgezet in de vorm van een stichting die fondsen voor het goede doel wil genereren, bijvoorbeeld voor Artsen Zonder Grenzen. Artiesten wordt gevraagd songs in te leveren, die dan door de stichting ‘Hope’ aan een label geholpen worden. Auteur en uitgeverij staan daarbij elk vijftig procent van hun rechten af. Het werkstuk wordt door Hope ten behoeve van benefietconcerten opgeslagen in een songbank.

Palliatief verlof

Stervensbegeleiding wordt in de Belgische medische wereld sinds lang palliatieve zorgen genoemd. In de betekenis van ‘zorg’ of ‘hulp’ is zorgen een overbodig gallicisme, een leenvertaling van het Franse soins. Het woord palliatief, dat ‘verzachtend’ en figuurlijk ook ‘verbloemend’ betekent, is hier eigenlijk zelf een verbloeming. Een daarvan afgeleide arbeidsrechtelijke term is palliatief verlof. Dit is een verlofperiode toegestaan aan een werknemer voor het verlenen van stervensbegeleiding aan een gezins- of familielid.

Ingroeibaan

In het kader van het Globaal Plan introduceerde de federale regering van Vlaanderen in 1994 ingroeibanen voor jongeren beneden de dertig jaar die ten hoogste zes maanden werkervaring hebben. Met de ingroeiformule

•
Denkpiste wordt in de politieke arena gebruikt als vluchtwoord voor ‘plan’ of ‘voorstel’.
•

ontvangt de werknemer negentig procent van het basisloon. Zijn contract is slechts twaalf maanden geldig, maar hij kan telkens bij een andere werkgever aankloppen voor een nieuwe ingroeibaan. Ingroeien is een neologisme voor ‘werkervaring opdoen’.

Denkpiste

In 1988 rezen er van Belgische zijde bezwaren tegen de aanleg van een nieuwe landingsbaan op het vliegveld Beek in Nederlands Limburg. De toenmalige staatssecretaris van Leefmilieu verklaarde dat er in Nederland alternatieve denkpistes bestonden, die in overleg met België bestudeerd moesten worden. Het woord werd eerder dat jaar door Jean-Luc Dehaene gebruikt, die toen minister van Verkeer was. Sindsdien duikt het geregeld op in de politieke arena. Het is een vluchtwoord voor ‘plan’ of ‘voorstel’. Sabena overwoog in 1993 om bij wijze van besparing haar pilotensalarissen ‘uit te vlaggen’ naar een ander land. Er was echter een kans dat de regering die voorgestelde operatie zou verhinderen. Om in dat geval gezichtsverlies te vermijden, sprak Sabena niet van een voorstel maar van een denkpiste.

Kga en gft's

Ten behoeve van de gescheiden inzameling van huisvuil worden door sommige Vlaamse gemeenten individuele milieuboxen ter beschikking gesteld. Daarin kan klein gevaarlijk afval gedeponeerd worden, zoals batterijen en geneesmiddelen: kga. Op sommige plaatsen staan er kga-kluizen opgesteld. Groente-, fruit- en tuinafval mag daar niet in. Deze gft moet de vuilniszak in, of naar een containerpark gebracht worden. Opmerkelijk is dat gft in Vlaanderen doorgaans niet als collectivum wordt gebruikt, maar als soortnaam in het meervoud: gft's, behalve als eerste lid van een samenstelling: gft-ophaling, gft-container.

Meerstromig

Bij het neologisme tweestromig gaat het om elektrische stroom. De locomotieven van de treinstellen die Amsterdam met Brussel verbinden, zijn geschikt voor het Belgische gelijkstroomnet van 3000 volt en het Nederlandse van 1500 volt, en zijn dus tweestromig. De hogesnelheidstreinen (HST) die België, Frankrijk en Groot-Brittannië met elkaar verbinden, zijn

[p. 16]

driestromig, en de Thalys, die op vier netten met verschillende voeding kan rijden, wordt in de pers als vierstromig gekwalificeerd. We kunnen ook spreken van meerstromig.

Mobilofonie

Sinds 1 januari 1994 heeft de mobiele communicatie in België een hoge vlucht genomen door het in gebruik nemen van het mobilofoonnetwerk Proximus en zijn concurrent Mobistar. Deze inter-Europees werkende mobilofonische systemen zijn gebaseerd op een techniek die GSM wordt genoemd: Global System for Mobile communication. De mobiele uitrusting kan een zaktelefoon zijn of een mobilofoon die zowel binnen als buiten een voer- of een vaartuig kan worden gebruikt. De abonnee bezit een persoonlijke SIM-kaart (Subscriber Identity Module), die hij bij gebruik in het toestel stopt. Het mobilofoonverkeer wordt mobilofonie genoemd, naar analogie van telefonie en telegrafie. Het bijvoeglijk naamwoord mobilofonisch is reeds langer in gebruik.