Onze Taal. Jaargang 64

[p. 318]

Tamtam
taalberichtentaalberichtentaalberichtentaalberichten

Nedersaksisch officiële streektaal

Het Nedersaksisch wordt niet langer beschouwd als een dialect, maar als een officiële regionale taal. Staatssecretaris Kohnstamm van Binnenlandse Zaken is hiermee op 19 oktober tijdens een debat in de Tweede Kamer akkoord gegaan, nadat alle fracties daarop hadden aangedrongen.

Het Nedersaksisch wordt gesproken in de Friese gemeenten Oost- en Weststellingwerf, in delen van de provincies Groningen, Drenthe en Overijssel, en in acht Duitse deelstaten. Door de beslissing van Kohnstamm valt het Nedersaksisch nu onder het Europese Handvest voor Streektalen en Talen van Minderheden. Dat biedt deze talen bescherming en verplicht de lidstaten de positie ervan te verbeteren.

Volgens het PvdA-kamerlid J. Liemburg is de erkenning het resultaat van een krachtige lobby van provincie- en gemeentebesturen van plaatsen waar het Nedersaksisch wordt gesproken. ‘De provincies steken er geld in, er worden boeken uitgegeven in het Nedersaksisch, grammofoonplaten gemaakt, culturele evenementen georganiseerd.’

Overigens is voorlopig alleen een deel van het Europees Handvest op het Nedersaksisch van toepassing, namelijk het deel waarin de algemene doelstellingen en beginselen zijn geformuleerd. De verplichting uit een ander deel van het handvest om het gebruik van de regionale taal te bevorderen in het onderwijs, de rechtspraak en het openbaar bestuur geldt nog niet voor het Nedersaksisch, maar al wel voor het Fries.

Bronnen: Trouw en NRC Handelsblad, 20-10-1995

Befehl ist geklets

Dit jaar is het eerste ‘binationale’ legerkorps opgericht. In Münster werken Nederlanders en Duitsers eendrachtig aan de verdediging van ons beider grondgebied. Men spreekt er Engels met elkaar, de officiële NAVO-taal, en dat schijnt geen moeilijkheden op te leveren.

Wat wel een probleem vormt, is het taalgedrag in ruimere zin. Een Nederlandse ondergeschikte hoeft zijn meerderen alleen buitenshuis te groeten; een Duitse meerdere verwacht de groet ook binnenshuis. Dat veroorzaakt irritatie. Een andere bron van ergernis is dat bij de Duitsers overleg altijd achter gesloten deuren plaatsvindt. De Nederlanders vragen zich dan wantrouwig af wat er achter die deuren allemaal bekonkeld wordt.

Het allerschrijnendst is het verschil in de manier waarop Duitsers en Nederlanders bevelen geven. Een Duitse hooggeplaatste zoekt uit wie van zijn ondergeschikten hij het meest in aanmerking vindt komen voor de uitvoering van een opdracht, en geeft die persoon vervolgens een bevel. In het Nederlandse leger schetst de hogergeplaatste aan zijn ondergeschikten het probleem en gooit dan de vraag in de groep wie zich tot de opdracht aangetrokken voelt. Al discussiërend bereikt men dan een oplossing.

Om de wrijving weg te masseren heeft het binationale korps advies ingewonnen van een specialist in de interculturele communicatie, prof. dr. W. Herrlitz. Zijn onderzoek heeft geleid tot aanbevelingen en trainingen, met een verrassend gevolg: langzamerhand schakelen de Duitsers over op de Nederlandse manier van communiceren.

Bron: Utrechts Nieuwsblad, 21-10-1995

Groot dictee

Dit jaar wordt voor de zesde keer het inmiddels befaamde Groot Dictee der Nederlandse Taal gehouden. Na de voorronden in november (een door de Volkskrant en De Standaard afgenomen spellingtest) volgt op zaterdag 9 december de finale, die 12 december op de televisie wordt uitgezonden (Nederland 3, 20.20-21.55 uur).

De locatie is wederom het gebouw van de Eerste Kamer in Den Haag en ook de presentator is dezelfde: Philip Freriks. Nieuw is de jury, die ditmaal onder voorzitterschap staat van de schrijfster Hella Haasse, en die verder bestaat uit prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg (directeur van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie), prof. dr. Th.A.J.M. Janssen (hoogleraar taalkunde en taalbeheersing aan de Vrije Universiteit Amsterdam) en de schrijfster Kristien Hemmerechts.

De deelnemers aan het dictee hoeven zich nog niet te houden aan de nieuwe spelling - die wordt immers pas op 1 september 1997 officieel van kracht.

[p. 319]

Kroatië: taalscheiding door nieuwe woorden

Sinds Kroatië onafhankelijk is, wordt er in dat deel van het voormalige Joegoslavië veel gedaan aan ‘staatsopbouw’. Dat houdt in dat allerlei typisch eigen aspecten van de samenleving opnieuw worden ontdekt en bevorderd, en zo nodig worden uitgevonden. Ook de taal ontkomt niet aan die ‘opbouw’.

De Kroatische kranten, bijvoorbeeld, staan vol met een merkwaardig soort nieuwspraak; in plaats van helicopter schrijven ze iets wat overeenkomt met luchtklopper, de telefoon wordt vlugspreker genoemd en een riem een om-de-broek. En toen de Zagrebse taalkundige Dubravko Skiljan de huidige schoolboeken vergeleek met die van vóór de oorlog in ex-Joegoslavië, ontdekte hij dat tien procent van de woordenschat was veranderd. Nieuwe woorden waren toegevoegd, leenwoorden vervangen en archaïsche uitdrukkingen opnieuw in omloop gebracht.

‘De woorden hebben een ideologische lading’, aldus Dubravko Skiljan. ‘De helft is afkomstig uit het vocabulaire dat de fascistische ustasja's gebruikten in het onafhankelijke Kroatië tijdens de Tweede Wereldoorlog. Via de toespraken van president Tudjman, die eindeloos worden herkauwd door de staatstelevisie en de kranten, sijpelen ze door in de literatuur. Serviërs en Kroaten die zich niet als nationalisten beschouwen, worden tot vreemden in hun eigen taal gemaakt. Dat is ook precies de bedoeling van de taalhervormers: de nieuwe woorden identificeren mensen die van de nieuwspraak afwijken als volksvijanden.’

Bron: de Volkskrant, 28-10-1995

Zo gezegd

‘Tot voor kort was het woord gezin taboe in het CDA; je moest het huishouden noemen. Dat vind ik geschift. Als ik jou een auto verkoop, kunnen we best over een ander model praten, desnoods een vreemd model, maar ik blijf het een auto noemen. Dat kon in het CDA niet.’

H. Hillen in Vrij Nederland, 28-10-1995

‘Zeker, er worden weleens fouten gemaakt in het Journaal, zoals “De zwaarste gewonden werden per helicopter afgevoerd”.’

Henny Stoel op het congres van Onze Taal

‘Allochtone ouders kunnen het best een basisschool voor hun kind zoeken die veel belang hecht aan onderwijs in rekenen en taal en die zorgt dat hun kind presteert. Als die school dan geen onderwijs in eigen taal geeft, moeten ze dat voor lief nemen.’

Stelling bij het proefschrift van M. Weide, Rijksuniversiteit Groningen (28-9-1995)

‘Dat er binnen het Nederlands verschillen bestaan, vind ik niet zo erg. Integendeel, die verschillen zijn voor mij een deel van de charme van onze taalgemeenschap, een duidelijk bewijs dat onze taal leeft. Elke levende taal heeft regionale en stilistische varianten. Variatie moet er zijn. Ik huiver bij de gedachte aan een uniforme cohorte van 21 miljoen klonen die een soort diepvries-Nederlands praten.

(...)

In Vlaanderen kijkt men geschrokken op als een Nederlandse hoogleraar in zijn intreerede zonder blikken of blozen verklaart dat de Nederlandse cultuur ook best zonder de Nederlandse taal kan worden vormgegeven en dat het dus helemaal niet zo erg is als de Nederlandse cultuur verengelst. In Vlaanderen, waar het culturele identiteitsgevoel sinds de 19de eeuw onlosmakelijk verbonden is met de taal, is een dergelijke gedachte onbegrijpelijk. In Vlaanderen, waar het gevecht voor de culturele identiteit voor alles het gevecht voor de taal was, wordt zulk taalrelativisme op hoofdschudden onthaald.

(...)

Ik sluit mij volmondig aan bij de Nederlandse koningin, die op 28 oktober 1992 plechtig verklaarde: “De taal is de drager van onze eigen identiteit, die we in een eenwordend Europa willen handhaven en beschermen.” Deze woorden van de hoogste Nederlandse instantie klinken mij als Vlaming heel wat bemoedigender en realistischer in de oren dan het ondoordachte taal- en cultuurrelativisme dat bijwijlen in academische kringen te beluisteren valt. Uit deze woorden klinkt de vastberaden wil door om ook in de nieuwe Europese context het Nederlands en de Nederlandse identiteit te blijven verdedigen. En dat zal nodig zijn. Niet dat het Nederlands op dit moment bedreigd is. Helemaal niet zelfs. Maar een bewuste taalpolitiek zal nodig blijven. Zoals de waakzaamheid over de dijken ook in tijden van droogte geboden blijft, zo is de waakzaamheid over de eigen taal ook in tijden van onbedreigde rust een noodzaak.’

Prof dr. L. Beheydt in zijn rede bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar in de Cultuur der Nederlanden aan de Universiteit van Amsterdam, 30-10-1995