Onze Taal. Jaargang 64

Moet het Nederlands beschermd worden?
Dr. C.L.J. de Bot - hoogleraar Toegepaste Taalwetenschap, KU Nijmegen

In het vorige nummer plaatsten wij drie reacties op de bijdrage ‘Waarom dit artikel niet in het Engels is’, van dr. C.L.J. de Bot (verschenen in het septembernummer). Hiernaast de reactie van de auteur.

De reacties op mijn bijdrage bevatten nogal wat punten van kritiek. Omdat het niet mogelijk is op al die punten in te gaan, kies ik de drie belangrijkste.

Het eerste heeft betrekking op het feit dat ik mij vanuit mijn academische positie niet opstel als verdediger van het Nederlands. Het antwoord daarop kan kort zijn: het is in mijn ogen in ons bestel niet aan de universiteit om aan cultuurpolitiek te doen. Het is de taak van de universiteit om door onderzoek zo objectief mogelijk trends vast te stellen en op basis daarvan hypothesen op te stellen met betrekking tot komende ontwik-

[p. 314]

kelingen. Het is duidelijk dat in onderzoek naar maatschappelijke verschijnselen absolute objectiviteit onmogelijk is, omdat iedereen, ook de onderzoeker, deel uitmaakt van die maatschappij en daardoor gevormd is.

Voor leerstoelen met een duidelijke maatschappelijke doelstelling buiten de universiteit, zoals de onlangs door het Algemeen Nederlands Verbond ingestelde leerstoel Cultuur der Nederlanden, ligt de situatie anders: er is een programmatisch doel. Gewone leerstoelen hebben echter een andere inhoud.

● Vlaanderen

Het tweede punt ligt wat gevoeliger: het betreft de relatie tussen Nederland en Vlaanderen, en de vraag of bij kwesties die te maken hebben met het Nederlands wederzijdse loyaliteit en actieve ondersteuning verwacht mogen worden. In Vlaanderen heerst uitgesproken irritatie over de geringe steun die Vlaanderen vanuit Nederland heeft ontvangen in de taalstrijd. Er zijn verschillende verklaringen te geven voor die geringe Nederlandse interesse. De belangrijkste lijkt mij dat de Nederlanders nooit aan den lijve ondervonden hebben wat taalonderdrukking door een herkenbare groep personen inhoudt. In België

Wetgeving gericht op symbolische waarde hoort niet in de grondwet.

was en is die vijand er steeds duidelijk geweest. Een van de bronnen van het fundamentele onbegrip zit in dit ‘samenzweringsdenken’: Vlamingen zien achter de bedreiging van het Nederlands een gerichte actie van een concrete groep mensen. Voor de situatie in België was dat een terechte aanname, voor de situatie in Nederland niet. Er is geen groepering die actief de eliminering van het Nederlands nastreeft, er is zelfs geen groep die de verdere verspreiding van het Engels in de maatschappij als doelstelling heeft. Nederlanders zien geen concrete vijand om te bestrijden, behalve dan hun eigen attitude.

● Grondwet

De derde kwestie betreft het al of niet opnemen van het ‘recht op het Nederlands’ in de grondwet. Het is de vraag waarom een aanpassing van de grondwet nodig is, met andere woorden: welk doel men ermee wil bereiken. In een bijdrage aan de Staatscourant van 15 januari 1993 heeft de Rotterdamse hoogleraar Staats- en Bestuursrecht Akkermans hierover een aantal zeer relevante opmerkingen gemaakt. Hij onderscheidt bepalingen die betrekking hebben op een rechtsnorm en bepalingen die vooral een symbolische waarde hebben. Wetgeving gericht op symbolische waarde - en daar gaat het hier om - moet volgens hem niet worden opgenomen in de grondwet. Bovendien is volgens hem ‘taal in de grondrechtensfeer een precair onderwerp. Dat komt doordat taalproblemen niet zelden munitie leveren voor politieke problemen die als gevaarlijk voor de nationale territoriale en culturele eenheid beschouwd worden.’ Hij meldt wel de mogelijkheid om de symbolische waarde een plaats te geven in het Statuut van het Koninkrijk, maar had in 1993 de indruk dat er in het toenmalige kabinet weinig animo was om tot verdere regelgeving ten aanzien van het Nederlands te komen. En die houding lijkt mij nog steeds juist.