Onze Taal. Jaargang 64

Aart-Jan van Amerongen - communicatiekundige, Utrecht
‘Alweer een jaar voorbij...’
Tien tips voor een nieuwjaarsspeech

2 januari - Nederland gaat weer aan het werk. Maar eerst vindt er nog een feestelijk ritueel plaats om te vermijden dat iedereen elkaar tot diep in januari lastig valt met de beste wensen: de nieuwjaarsreceptie. Een vast onderdeel daarvan is de speech van iemand die de touwtjes in handen heeft. Sommigen schudden zo'n speech uit hun mouw, maar voor de meeste sprekers maakt het vooruitzicht om in het openbaar te spreken de donkere dagen extra somber. Gelukkig zijn er enkele vuistregels te geven voor een goede nieuwjaarsspeech.

Een nieuwjaarsbijeenkomst is een gelegenheid waar iedereen op afkomt die wat met een organisatie te maken heeft, al was het maar omdat er wat te eten en te drinken is. Het verloop van het samenzijn is in grote lijnen vastgelegd. De mensen druppelen binnen, wisselen de beste wensen uit en drinken een glas. Op een gegeven moment wordt de algemene aandacht opgeëist door (meestal) de hoogste in rang en het is duidelijk: er gaat gespeecht worden. Na de toost kabbelt de bijeenkomst nog een tijdje voort en ieder gaat op een gegeven moment weer zijns weegs. Dat hebben we weer gehad voor een jaar.

De traditie om stil te staan bij het begin van een nieuw jaar is diep geworteld in onze samenleving. De jaarwisseling is voor veel mensen een gebeurtenis om terug te kijken op wat er het afgelopen jaar allemaal gebeurd is en om vooruit te kijken. Op een nieuwjaarsbijeenkomst kunnen we verder mensen ontmoeten die anders onbereikbaar zijn, en ook is het de plaats om oude bekenden te ontmoeten en nieuwtjes op te vangen en uit te wisselen.

De speech is een belangrijk onderdeel van een nieuwjaarsbijeenkomst. De directeur van het bedrijf, de chef van een afdeling of de voorzitter van een club zet uiteen wat ons zoal bezighoudt rond de jaarwisseling. Wat kan er dan allemaal misgaan en, belangrijker, hoe is dat te voorkomen?

● Spreekschema

Veel sprekers zijn bang voor sprakeloosheid. Ze schrijven alles uit en lezen dat voor. Meestal is dat geen suc-

[p. 310]

ces, alleen al doordat de spreker in de kring staat en zijn velletjes papier in de hand moet houden. Het is voor uw publiek dan ook afwisselender wanneer u ‘uit het hoofd’ spreekt. Maar maak dan wel een spreekschema. Schrijf kernachtig op wat u zeggen wilt, bijvoorbeeld:

Clubhuis in slechte staat → in de zomer klussen met vrijwilligers (evt. groepje fanatieke poolbiljarters noemen: veel handige klusjesmannen) → clubhuis kan er weer een tijdje tegen.

Zorg voor een overzichtelijk schema: gebruik grote letters en laat veel witruimte tussen de regels. Eventueel kunt u belangrijke onderdelen van uw speech wel helemaal uitschrijven. Een volledig uitgeschreven inleiding is bijvoorbeeld handig als houvast wanneer u met spreken begint.

Uw speech hoeft niet zo lang te zijn. De meeste speeches duren eerder te lang dan te kort. Niet meer dan vijftien minuten is een goede vuistregel (dus van tevoren klokken!) En dat komt neer op drie bladzijden getypte tekst. Een niet volledig uitgeschreven speech is ook hier handig. U kunt tijdens het spreken dan vrij eenvoudig besluiten bepaalde delen met het oog op de tijd weg te laten.

● Voorbereiding

Het is wat laat om bij het slaan van het middernachtelijk uur op 31 december te bedenken dat u nog een nieuwjaarsspeech zou houden. Het is

Slecht nieuws hoort niet thuis op een nieuwjaarsbijeenkomst.

handig om een week of twee van tevoren al wat informatie te verzamelen voor uw verhaal. Als u voor een groot publiek spreekt, is het verstandig om uw speech een paar keer te oefenen met een paar bekenden als beoordelaar.

U staat niet voor een zaal congresgangers maar neemt het woord op een feestelijke gelegenheid. Daarom is het goed om uw publiek zo persoonlijk mogelijk toe te spreken. Dus: ‘Kort samengevat hebben we het prima gedaan het afgelopen jaar’, in plaats van ‘de holding wist het afgelopen jaar een aanzienlijke omzetstijging te realiseren’. Spreken in de ‘wij-vorm’ heeft het bijkomende voordeel dat het een gevoel van gemeenschappelijkheid kan oproepen.

In uw speech mogen de volgende punten zeker niet ontbreken:

-	een inleiding, bijvoorbeeld een anekdote;
-	een terugblik op het afgelopen jaar, waarbij u markante gebeurtenissen speciaal belicht, bijvoorbeeld de introductie van een succesvol nieuw produkt of een bijzondere prestatie van een groep mensen;
-	een vooruitblik op het komende jaar, waarbij het handig kan zijn om alvast een nieuwtje (een nieuw gebouw voor de club, een belangrijk contract met een nieuwe afnemer) te vertellen;
-	een afsluiter, bijvoorbeeld een korte samenvatting van het voorgaande en een boodschap waarmee iedereen het nieuwe jaar goed in gaat. En dan is er natuurlijk de toost op het nieuwe jaar!

● De toehoorders

Luisteraars zijn gemakzuchtig. Ze worden graag aan het handje meegenomen. Daarom is het belangrijk dat er structuur in uw verhaal zit. U kunt een markante of grappige gebeurtenis als rode draad in uw speech gebruiken. Begin bijvoorbeeld met een stuk uit het jaarverslag van een aantal jaren geleden over de toekomstverwachtingen van de organisatie en schakel dan over op de huidige situatie. Dat is origineler dan te beginnen met de beste wensen en de opmerking dat het afgelopen jaar weer zo snel voorbij is gegaan. In de afsluiting bedenkt u dan bijvoorbeeld een passage uit het jaarverslag van drie jaar na nu. Structuur is een belangrijk punt, maar het mag niet overheersen. Het gebruik van een overheadsheet met daarop de belangrijkste punten uit uw verhaal gaat voor een nieuwjaarsspeech dan ook te ver.

De stemming onder de luisteraars is vrolijk en niemand zit te wachten op lange uitweidingen over de toestand in de wereld en de manier waarop de organisatie meedrijft in de vaart der volkeren. En slecht nieuws hoort niet thuis op een nieuwjaarsbijeenkomst.

Zorg ervoor dat het úw speech blijft. Een paar goed geplaatste grappen kunnen leuk zijn, maar als u bekend staat als een nuchter persoon en ineens (te) grappig bent, dan verliest u uw geloofwaardigheid. Wanneer iemand anders uw speech schrijft, is het helemaal belangrijk om het persoonlijke accent in uw verhaal goed in de gaten te houden.

Zorg voor oogcontact met de luisteraars en peil regelmatig hun stemming. Als bijvoorbeeld blijkt dat men verbaasd reageert op iets wat u vertelt, dan kunt u daar direct op inspe-

[p. 311]

len door een korte toelichting te geven.

Controleer van tevoren de plaats waar u moet spreken. Misschien bent u slecht te verstaan of kan men u niet goed zien. Kruip daarom ook niet weg achter een spreekgestoelte. Bij deze gelegenheid kunt u het best zo dicht mogelijk bij het publiek staan. Als u met een geluidsinstallatie moet werken, probeer die dan eerst uit.

Wees niet bang om fouten te maken. Het is niet erg om af en toe een korte pauze te nemen als u even moet nadenken over wat u wilt zeggen of als u even in uw aantekeningen wilt kijken. Vaak zal die pauze de luisteraars niet eens opvallen.

Tips voor uw toespraak:

1.	Lees niet voor, maar gebruik wel een spreekschema.
2.	Spreek nooit langer dan 10 à 15 minuten.
3.	Oefen een keer zonder en een keer met publiek.
4.	Pas uw taalgebruik aan aan het informele, feestelijke karakter van de nieuwjaarsreceptie.
5.	Breng een grote lijn aan, met een inleiding, een terugblik op het jaar en een vooruitblik op het komende jaar; besluit met een aanloopje naar de toost.
6.	Maak de grote lijn kenbaar door een markant gegeven in de achtereenvolgende passages terug te laten komen.
7.	Sluit aan bij wat het gehoor wil horen. Geen slecht nieuws.
8.	Houd contact met uw gehoor.
9.	Houd de afstand tot uw gehoor zo klein mogelijk.
10.	Neem rustig de tijd om even na te denken of het spreekschema te raadplegen.