Onze Taal. Jaargang 64

[p. 286]

InZicht
Nico Groen & Erik Viskil

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt.
Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten!
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

● Indonesisch

De vijftigste verjaardag van de Indonesische onafhankelijkheid, eerder dit jaar, heeft twee boekjes over de wisselwerking tussen het Indonesisch en het Nederlands opgeleverd: De stille kracht van taal van Derk Jan Eppink en Ongkos gratis van Jaap Veltkamp.

Eppink maakte een tamelijk uitgebreide (maar niet uitputtende) inventarisatie van Maleise woorden in het Nederlands en van Nederlandse woorden in het Bahasa Indonesia, zoals het Maleis sinds 1945 heet. Dat het Nederlands sporen in het Indonesisch heeft achtergelaten, zal niemand verbazen. Dat onze taal nog heel wat leenwoorden uit het Indonesisch kent, zal minder bekend zijn. Van soebatten weet men dat misschien nog wel, maar dat geldt waarschijnlijk niet voor amper; piekeren en pakkie-an. Eppink laat zien dat de beïnvloeding niet tot deze woorden beperkt is gebleven en geeft een aantal voorbeelden in de vorm van vermakelijke anekdotes.

In Ongkos gratis staan de Nederlandse woorden in het Indonesisch centraal. Veltkamp behandelt deze woorden aan de hand van een verzameling foto's van vaandels, affiches, borden en dergelijke die hij in Indonesië genomen heeft. Uit de foto's en de beschrijvingen blijkt dat sommige ‘Nederlandse’ woorden in de loop der eeuwen flink verbasterd zijn en soms ook een andere betekenis hebben gekregen. Ongkos gratis betekent bijvoorbeeld niet ‘onkosten gratis’, maar ‘gratis service’!

De stille kracht van taal. Over de wederzijdse beïnvloeding van het Nederlands en het Indonesisch wordt uitgegeven door Contact en kost f 19,90.
ISBN 90 254 1131 2
Ongkos Gratis. Met de taalturis op pad wordt uitgegeven door Warung Bambu in Breda en kost f 30,-.
ISBN 90 5585 013 6

● Geoniemen

Van de hand van Ewoud Sanders, vaste medewerker van dit blad, verscheen in 1990 het zeer goed ontvangen Eponiemenwoordenboek, dat gaat over woorden die van namen zijn afgeleid, zoals kiekje, bintje en silhouet. Lezers van NRC Handelsblad en van de Taalkalender weten dat Sanders zich nadien heeft beziggehouden met geoniemen. De verhalen die hij samen met Jaap Engelsman over deze van plaatsnamen afgeleide woorden voor NRC Handelsblad schreef, zijn nu, met vele andere, opgenomen in het Geoniemenwoordenboek. Zo wordt onder meer uiteengezet dat het woord pilsje afstamt van de plaatsnaam Plzen̆ (Tsjechië) en dat krent is afgeleid van de Griekse plaats Corinthe.

De korte, toegankelijk geschreven verhaaltjes geven steeds antwoord op de volgende vragen: wat is de geschiedenis van het woord en de zaak, komt het woord ook voor in het Engels, Duits en Frans, en wanneer is het voor het eerst in de diverse talen aangetroffen? Een en ander wordt gestaafd met landkaartjes en literatuur.

Een greep uit de woorden die in het Geoniemenwoordenboek (het eerste in Nederland) worden behandeld: bougie, chihuahua, dollar, geiser, gorgonzola, kanarie, tabasco en walnoot.

Het Geoniemenwoordenboek wordt uitgegeven door Nijgh & Van Ditmar en kost f 34,90.
ISBN 90 388 6760 3

● Sociolinguïstiek

Generaties letterenstudenten zijn opgegroeid met het boek Sociolinguïstiek van Appel, Hubers en Meijer, uit 1976. Sindsdien is er geen boek meer verschenen dat een algemeen beeld schetst van dit vakgebied. Inleiding in de sociolinguïstiek van Tom Boves en Marinel Gerritsen is evenmin een dergelijke schets, maar zij geven wel een goed beeld van wat er heden ten dage in het vak sociolinguïstiek gaande is. Boves en Gerritsen richten zich vooral op het onderzoek naar de relatie tussen taalgebruik en sociale aspecten, de zogeheten macrosociolinguïstiek. Zij gaan daarbij tevens in op de onderzoeksmethodologie en op ‘nieuwe onderwerpen’ als het taalattitudeonderzoek en de taalaccommodatietheorie. Bepaalde onderwerpen die door Appel, Hubers en Meijer grondig werden behandeld, zoals de taalhandelingstheorie, de gespreksanalyse en tweetaligheid, worden wel genoemd, maar niet in extenso besproken.

Inleiding in de sociolinguïstiek is vooral bedoeld voor gebruik in het hbo en op de universiteit. Het kost f 27,50 en wordt uitgegeven door Het Spectrum.
ISBN 90 274 3210 4

● Computertaal

Het gebruik van computers en het uitwisselen van informatie via internationale computernetwerken hebben volgens de publicist en computerdeskundige Henk Rijks in korte tijd een nieuwe taal doen ontstaan: het zogenoemde compulingo. In Cybertalk, compulingo en netiquette geeft hij de woordenschat van deze taal en legt hij uit welke regels de gebruikers van de taal in acht nemen als ze met elkaar communiceren. Dit geheel van regels wordt wel de netiquette genoemd. Uit Rijks' beschrijvingen blijkt dat het compulingo niet zozeer een nieuwe taal is, als wel een specifieke vorm van taalgebruik met een eigen woordenschat, waarin veel Amerikaans-Engelse elementen voorkomen.

Cybertalk, compulingo en netiquette. Taalgebruik en zeden in het tijdperk van de computer wordt uitgegeven door Contact en kost f 19,90.
ISBN 90 254 1282 3

● Struikelblokken

Taal zoals die door leraren en in schoolboeken wordt gebruikt, wijkt vaak erg af van de ‘gewone’ gesproken taal. Veel leerlingen struikelen over dit ongewone taalgebruik, waardoor hun voortgang wordt belemmerd.

Schooltaal als struikelblok maakt leerkrachten duidelijk welke talige struikelblokken tijdens een les kunnen voorkomen. Dit gebeurt onder andere aan de hand van concrete voorbeelden van problemen uit verschillende vakken, zoals geschiedenis en biologie. Na een inventarisatie van deze problemen volgen praktische didactische wenken voor docenten Nederlands en voor vakdocenten.

Schooltaal als struikelblok. Didactische wenken voor alle docenten is geschreven door Maaike Hajer en Theun Meestringa, die verbonden zijn aan het Instituut voor leerplanontwikkeling (SLO) in Enschede. Het boek kost f 39,90 en wordt uitgegeven door Coutinho.
ISBN 90 6283 976 2

[p. 287]

Toerisme

Het Vakwoordenboek toerisme en recreatie is het achtste deel in de serie Prisma vakwoordenboeken. Het bevat ruim 2500 termen die in de toeristen- en recreatiebranche worden gebruikt, en is bedoeld voor opleidingen in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs. De trefwoorden variëren van specialistische luchtvaarttermen, touroperatorjargon en terminologie uit het spoorwegwezen en het touringcar- en cruisebedrijf, tot termen op het gebied van waterrecreatie, attractieparken en actieve vakanties. Ook de nieuwe wetgeving voor de openluchtrecreatie en de verzekeringsmaterie, voor zover van toepassing op de toeristenbranche, zijn in het boek verwerkt. De termen zijn voorzien van vertalingen in het Engels, Duits, Frans en Spaans, die in aparte registers achter in het boek zijn opgenomen.

Het Prisma vakwoordenboek toerisme en recreatie is geschreven door Kees Kommer. Het kost f 29,90 en wordt uitgegeven door Het Spectrum.
ISBN 90 274 4542 7