Onze Taal. Jaargang 64

[p. 280]

Groenman-taalprijs voor Martine Tanghe
Juryrapport

Tijdens het Onze-Taalcongres ‘Als u begrijpt wat ik bedoel’ op 21 oktober werd de Groenman-taalprijs uitgereikt aan Martine Tanghe, nieuwspresentatrice van de BRTN. Deze prijs wordt elke twee jaar door de Stichting Let Op Uw Taal uitgereikt aan een radio- of televisiepresentator of programmamaker die zich heeft onderscheiden door een goed gebruik van de Nederlandse taal. Onderstaand het juryrapport.

foto: Bart Versteeg

Toen de taalkundige Jan Stroop in 1991 vaststelde dat er in Nederland geen algemeen aanvaarde uitspraaknorm meer te vinden was voor het Nederlands en dat wie daar behoefte aan had in Vlaanderen terecht kon, zal hij waarschijnlijk aan het Nederlands van Martine Tanghe gedacht hebben. Want in Vlaanderen bestaat er voorlopig nog een variant van het gesproken Nederlands die door de taalgemeenschap als normatief en toonaangevend ervaren wordt. Die variant is ooit door de taalkundige Beheydt geïdentificeerd als BRTN-nieuwslezer-Nederlands en is - vanwege de recente mediarevoluties in Vlaanderen - onlangs herdoopt tot ‘de VRT-norm’, de Vlaamse Radio- en Televisie-norm. Als exponent bij uitstek van die norm kunnen we Martine Tanghe noemen. Het Nederlands van Martine Tanghe is toonaangevend, niet alleen vanwege de correcte en verzorgde uitspraak, maar ook vanwege de vlotte en natuurlijke spreekstijl. Het Nederlands van Martine Tanghe bereikt daarmee nagenoeg het ideaal van de ongemarkeerde gesproken standaardtaal: ‘ongemarkeerd ten aanzien van geografische, sociale en interactionele factoren’, maar ook emotioneel ongemarkeerd.

Het taalgebruik van Martine Tanghe behoudt dat subtiele evenwicht tussen precieus en slordig, tussen kunstmatig en nonchalant. Haar Nederlands geeft de gewone taalgebruiker het veilige gevoel dat goed Nederlands, dat wil zeggen een Nederlands dat in woordkeuze, grammatica en uitspraak aan de hoogste eisen voldoet, toch natuurlijk en ongekunsteld kan klinken.

Martine Tanghe speelt met de taal, niet door er wilde hoogstandjes mee uit te halen, niet door die onnodig op te sieren, maar door hier en daar een discrete klemtoon te leggen, door rustig te intoneren, door terloops een direct aansprekend tussenzinnetje toe te voegen. Op die manier geeft ze haar taalgebruik een levendigheid die toch niet de aandacht van de boodschap afleidt.

Bewonderenswaardig is het moeiteloze praat-Nederlands waarin ze ingewikkelde nieuwsfeiten begrijpelijk weet te maken. Als journaliste hanteert ze een taal die opvalt door helderheid en eenvoud. Ze vermijdt onnodige vreemde woorden en geeft simpele toelichtingen bij moeilijke begrippen of complexe situaties.

Namens de jury van de Groenman-taalprijs dr. Hans Heestermans

[p. 281]

Enkele citaten uit het dankwoord van Martine Tanghe

‘Toen ik begon als journalist bij de openbare omroep, kreeg ik te maken met de BRTN-taalraadsman. Telkens als hij op de radio of televisie een taalfout hoorde, stuurde de man een zogenaamde blauwe brief. Een kattebelletje was dat, in een blauwe envelop. En dat ging dan van “Je zei “binnen de vier dagen”, je bedoelde natuurlijk “binnen vier dagen”.” Een niet aflatende strijd was het tegen gallicismen, germanismen en andere valkuilen die voortdurend dreigden. Helaas - anderen zullen zeker zeggen gelukkig - zijn de laatste jaren de blauwe brieven in onbruik geraakt. En, zou het een toeval zijn, er wordt weer slordiger omgesprongen met onze taal.

(...)

Mijn vroegere collega, nu schrijver, Geert van Istendael maakt zich boos over de luiheid en de zelfgenoegzaamheid van veel van zijn landgenoten. Niet helemaal ten onrechte vind ik; maar we moeten ons toch ook niet in het stof wentelen. Er zijn heel wat Vlamingen die zonder hun moedertaal, het dialect, te verloochenen, hun aangeleerde taal, het Nederlands, met veel zorg spreken én schrijven. Dat hebben de Vlaamse panels in het televisiespelletje “Tien voor taal” vaak genoeg laten zien. Wij hebben voor onze taal moeten vechten, u hebt ze van uw moeders en vaders meegekregen; laten we er nu samen voor opkomen. Als die twintig miljoen Nederlandssprekenden zelf geen respect hebben voor hun taal, dan kunnen we moeilijk verwachten van de grote taalgroepen in Europa dat zij nog moeite zouden doen om het Nederlands te verdedigen. Maar dat is dan weer een heel andere discussie. En ach, eigenlijk wou ik alleen maar zeggen dat ik met de prijs die ik hier krijg, heel erg blij ben.

(...)

Het zijn barre tijden voor de openbare omroep en deze erkenning uit het Noorden is voor ons een hart onder de riem.’