Onze Taal. Jaargang 64

Etymofilie
Revolver
Ewoud Sanders

Op zijn zestiende werd Samuel Colt van school getrapt. Hij was wel slim, maar ook onhandelbaar. Zijn vader stuurde hem naar zee, om af te koelen. Samuel vond een baantje als scheepsjongen op een Oost-Indiëvaarder.

Van jongs af aan was hij, meer nog dan andere schooljongens, gefascineerd door explosieven en vuurwapens. Aan boord besteedde hij zijn vrije uren aan het ontwerpen van een nieuw vuurwapen. Volgens de overlevering kwam hij op het idee om een pistool met draaibare trommel te maken toen hij de stuurman aan het roer zag draaien. Wapenkundigen wijzen erop dat er al vanaf het begin van de 17de eeuw wapens met een draaischijf bestaan, maar het is niet zeker of de jonge Colt dat ook wist. In elk geval maakte hij als scheepsjongen het (houten) prototype van het wapen dat hem uiteindelijk wereldberoemd zou maken.

Na een jaar varen keerde Colt in 1831 terug naar Hartford, Connecticut. Dat zelfde jaar maakte hij twee wapens, waarvan er een ontplofte. In 1835 vertrok hij naar Engeland, waar hij zijn eerste patent verkreeg. Engelse wapenkundigen mogen graag beweren dat Colt zich liet inspireren door een oud pistool dat hij in de Londense Tower had gezien, maar dat is jalousie de métier.

Het nieuwe wapen moest natuurlijk een naam hebben. Als we Van Dale mogen geloven, leidde Colt revolver af van het Latijnse revolvere ‘terug doen rollen, opnieuw doen’. Dit is echter een vergissing. Colt greep niet terug op het Latijn, hij vormde revolver simpelweg - zoals in talloze boeken is na te slaan - van het Engelse to revolve ‘(rond)draaien’ of ‘omwentelen’, dat op zijn beurt natuurlijk teruggaat op het Latijnse revolvere.

Werd Colt nu op slag rijk en beroemd? Integendeel. In 1836 begon hij in Paterson, New Jersey, een wapenfabriek, maar hij slaagde er niet in het Amerikaanse leger van het nut van zijn uitvinding te overtuigen. In 1842 ging hij failliet. Hij moest zelfs de rechten op zijn uitvinding verkopen.

Colts grote doorbraak kwam toen de Verenigde Staten in 1846 in oorlog raakten met Mexico. Het leger spoorde Colt op en bestelde alsnog duizend revolvers. Colt kocht als de wiedeweerga ‘zijn’ rechten terug en begon een nieuwe fabriek. Hij bracht een aantal verbeteringen aan en kwam uiteindelijk op de proppen met een wapen dat zó goed was dat de orders binnenstroomden. In 1855 kon Colt één miljoen gulden investeren in wat toen de grootste particuliere wapenfabriek ter wereld was.

Tegen die tijd was revolver internationaal een begrip geworden. De Fransen kennen het sinds 1853, Duitse en Nederlandse woordenboeken vermelden het sinds 1855. Kramers gaf indertijd als uitspraakaanwijzing rivolver. Vanaf omstreeks 1870 sprak men ook van Colt-revolver, dat als Colt (of colt) in de meeste moderne talen is gehandhaafd, naast revolver.

Van de revolver werd gezegd dat hij ‘alle mensen gelijk’ maakte - in de dood. Colt stierf in 1862, kort na het uitbreken van de Amerikaanse Burgeroorlog, een oorlog waarin zijn wapen op grote schaal werd gebruikt.