Onze Taal. Jaargang 64

Def P (Osdorp Posse):
‘Rappen is jongleren met woorden’
Jan van der Plas

Tijdens een optreden dreunt een rapper zo'n zestig A4'tjes aan tekst op. Veel heeft hij uit zijn hoofd geleerd, maar een beetje ‘freestyler’ verzint teksten ook waar je bij staat. ‘Rappen is jongleren met woorden. Terwijl je een rijm uitspreekt, moet je alvast bedenken wat je daarna gaat zeggen’, vertelt Def P, voorman van de Osdorp Posse, de bekendste Nederlandstalige ‘rapcrew’.

Sinds mensenheugenis vertellen mensen elkaar verhalen in rijmvorm. Vrijwel de gehele literatuur uit de middeleeuwen stond op rijm. Ook in Afrika bestond eeuwenlang een dergelijke cultuur. Met het transport van slaven ging ook de verteltrant mee naar Amerika. Sindsdien is het rappen (oorspronkelijk Amerikaans slang voor ‘praten’) een telkens terugkerend verschijnsel in de zwarte muziek. In de popmuziek dook het rappen voor het eerst op in de tweede helft van de jaren zeventig. ‘Rapper's delight’ van de Sugarhill Gang was in 1979 de eerste internationale hit die duidelijk maakte dat er in de Amerikaanse sloppenwijken een nieuwe subcultuur was ontstaan. In de jaren tachtig groeide hiphop, de verzamelnaam voor zwarte muziek waarin wordt gerapt, uit tot een van de belangrijkste stromingen in de popmuziek.

De laatste jaren is het rappen ook overgewaaid naar andere taalgebieden. Met name in Frankrijk is er een omvangrijke ‘scene’. Ook in Nederland groeit het aantal rappers dat de eigen taal gebruikt. De bekendste rapcrew is de Osdorp Posse, zoals de naam al aangeeft afkomstig uit Amsterdam. De groep heeft inmiddels vier succesvolle cd's op haar naam staan. Voorman is de 25-jarige Def P. ‘Ik ben sinds mijn zestiende met rap bezig. Eerst in het Engels, maar sinds 1989 doe ik het in het Nederlands. Men vond dat aanvankelijk nogal raar, maar voor mij was het een logische stap. Het Nederlands is de taal waarin ik het best thuis ben. Mijn woordenschat is groter en ik hoef niet telkens over mijn uitspraak na te denken.’

Geen jaloerse taal, geen platvloerse taal, geen ouwehoersetaal, ook geen boerse taal, 't is een stoere taal, niet je broers taal, rapt Def P in ‘Je Moerstaal’, zijn loflied op het Nederlands. Inmiddels vindt hij alom navolging en is er in bijna ieder dorp wel een groepje Nederlandstalige rappers te vinden. Enkele uitdrukkingen van Def P zijn onder jongeren intussen gemeengoed, zoals moederneuker, roffer en ga van m'n rug joh. ‘Kreten als motherfucker, rougher en get off my back zitten in bijna elke Amerikaanse raptekst. Ze letterlijk vertalen geeft een grappig effect. Ik houd er ook van om nieuwe woorden te maken. Als je een nummer “Ik vind het niet eerlijk dat sommige mensen onterecht een uitkering trekken” noemt,

[p. 101]

is dat saai. Noem je het “Uitkeringlijers”, een contaminatie van uitkeringstrekkers en teringlijers, dan heb je een kort en krachtig statement.’

● Vloeien

De raps van Def P beslaan gemiddeld zo'n drie A4'tjes, behoorlijk veel tekst om uit het hoofd te leren. Toch heeft hij daar weinig moeite mee. ‘Voordat we een nieuw nummer op het podium brengen, heb ik de rap al vaak geoefend. Eerst bij het maken van de bijbehorende muziek en vervolgens bij het opnemen in de studio.’

Rijm is een goed hulpmiddel om een tekst te onthouden. ‘Belangrijk is dat een rap lekker vlóeit, dat wil zeggen rijmtechnisch goed in elkaar zit. Ik heb graag dat alles precies rijmt, al moet ik toegeven dat ik af en toe wel eens smokkel. In rap is rijm onontbeerlijk, een rap die niet rijmt, klinkt niet. Het verschil tussen geluid en muziek is dat de laatste een bepaalde structuur heeft. Iemand die op muziek praat, is nog geen rapper.’

Binnenrijm is handig; de tekst lijkt er meer vaart door te krijgen, weet ook Def P. Het bekendste voorbeeld uit het repertoire van de groep is:

stop dat geboeman, je weet wat ik doe man
ik schop je voor je reet als een penalty van Koeman (uit: Turbotaal)

In ‘De goeie in 't vloeien’ laat Def P horen wat hij technisch allemaal kan en stort hij een reeks van rijmwoorden over zijn gehoor uit. En dat zijn de keren dat de heren moeten leren mij te eren want Def P is niet te imiteren. ‘Met zo'n opeenstapeling van rijm wek je de indruk heel snel te rappen, terwijl het tempo gewoon hetzelfde blijft. Dergelijke trucjes maken het ook leuk om meer dan eens naar een rapnummer te luisteren, want je hoort er telkens weer nieuwe dingen in. Voor mij is dát het verslavende van hiphop.’

Op het gebied van rijmvormen is Def P een autodidact. ‘Onze leraar Nederlands behandelde ze wel, maar al die termen ben ik al lang vergeten. Ik bedenk mijn rijmschema's zelf of ik kijk ze af van Amerikaanse rap-platen. Als ik iets verzin, ben ik me er natuurlijk wel van bewust dat waarschijnlijk talloze dichters vóór mij iets soortgelijks hebben gedaan. Een

Rijm is een goed hulpmiddel om een tekst te onthouden

paar jaar geleden heb ik voor de gein eens “De pruimeboom” van Hieronymus van Alphen op muziek gezet. Dat is mooi strak gecomponeerd en dus prima geschikt voor een rap.’

In rap is het ritme van de tekst minstens even belangrijk als het rijm. ‘Ik let daar niet zo bewust op. Ik wil iets zeggen en dat doe ik op de manier die me het best uitkomt. Ik improviseer net zolang totdat de tekst de boodschap goed overbrengt én lekker loopt. Wel speel ik regelmatig met het ritme van de muziek. Je kunt op de beat zelf rappen, dus ieder woord tegelijk met de snaredrum. Maar het kan ook een beetje “offbeat”, met het woord net achter de tel. Als je een rijmwoord net na de snaredrum laat komen, krijg je een slepend effect, ideaal om sleur aan te geven, of iets anders wat je vervelend vindt.’

● Stopzinnetjes

De Osdorp Posse, met helemaal rechts Def P.
foto: Rob Stork

Als een rapper onverhoopt zijn tekst kwijtraakt, schakelt hij over op het ‘freestylen’, het improviseren van rijm zoals ooit Willy Alfredo dat deed. De Osdorp Posse heeft het freestylen zelfs tot een vast onderdeel in haar show gemaakt. ‘Meestal roepen mensen in de zaal onmogelijke woorden als statiegeld of ventieldopje. Dan haal ik even diep adem en bedenk een goede openingszin waarop ik lekker verder kan bouwen, bijvoorbeeld: Ik ben mijn ventieldopje kwijt en nou loopt mijn band steeds leeg. Op leeg rijmt lekker veel: steeg, kreeg, weeg, enzovoort. De kunst van het freestylen is dat je moet rappen en vooruitdenken tegelijk. Je kunt het vergelijken met jongleren. Je gooit één bal in de lucht, terwijl je de andere twee verwisselt. Ik doe precies hetzelfde met woorden. Ik denk in blokjes van twee zinnen die samen één rijm vormen. Terwijl ik zo'n blokje uitspreek, bedenk ik wat ik daarna ga zeggen.’

Voor noodgevallen heeft Def P een aantal ‘stopzinnetjes’ achter de hand. ‘Maar die heb ik slechts zelden nodig. Als ik eenmaal opgewarmd ben, gaat het rappen bijna vanzelf. Freestylen lukt het best als ik me prettig voel, aan het eind van een succesvol optreden. Na een blowtje en een paar biertjes ben ik wel in de stemming om iets spontaans te doen. Ze noemen het niet voor niets geestverruimende middelen; op zo'n moment schud ik de raps zo uit mijn mouw.’