Onze Taal. Jaargang 64

Het getal van het beest
Peter Burger

Bijna tweeduizend jaar geleden gaf de bijbelschrijver Johannes een tot op heden onopgelost raadsel op. ‘Wie verstand heeft, berekene het getal van het beest.’ De fascinatie van de moeder aller ongeluksgetallen.

Een taai bijgeloof wil dat de onvoorstelbare slechtheid van Adolf Hitler al besloten lag in zijn naam. Telt u even mee? Wanneer u het alfabet codeert door voor A 100 te nemen, voor B 101 en zo verder, zult u zien dat de som van de letters uit Hitlers achternaam (107, 108, 119, 111, 104, 117) 666 is. En was 666 niet het getal van de duivel en de antikrist?

De bron van deze apocalyptische rekenkunde is hoofdstuk 13 van Openbaringen, het laatste en raadselachtigste boek van de Bijbel. Hierin ziet Johannes in een visioen twee beesten, een beest uit de zee en een beest uit de aarde:

‘En het [beest uit de aarde] maakt, dat aan allen, de kleinen en de groten, de rijken en de armen, de vrijen en de slaven, een merkteken gegeven wordt op hun rechterhand of op hun voorhoofd, en dat niemand kan kopen of verkopen, dan wie het merkteken, de naam van het beest, of het getal van zijn naam heeft.
Hier is de wijsheid: wie verstand heeft, berekene het getal van het beest, want het is een getal van een mens, en zijn getal is zeshonderd zesenzestig.’

Dit Beest uit de Aarde werd geïdentificeerd als de antikrist, wiens verschijning de wederkomst van Christus aankondigt en het einde der tijden inluidt. Maar waarom is het getal van het beest een getal van een mens en waarom is dat getal 666? Aan die vragen is in de bijna tweeduizend jaar die zijn verstreken sinds Johannes zijn visioenen zag op Patmos, begrijpelijkerwijs veel tijd en vernuft gespendeerd.

● Nero

Het ligt voor de hand dat Johannes het getal 666 bedoelde als code voor

[p. 32]

een naam. Dat namen vercijferd kunnen worden door de letters te lezen als getallen en die getallen bij elkaar op te tellen, lag voor Johannes en zijn tijdgenoten meer voor de hand dan voor ons. De oude Israëlieten, Grieken en Romeinen gebruikten hun alfabet namelijk niet alleen om te schrijven, maar ook om getallen te noteren. Ze konden daardoor elk getal als woord lezen en omgekeerd.

Illustratie: Frank Dam

Johannes gebruikte dus een bekende methode, maar het valt te betwijfelen of zijn lezers ook hebben begrepen op wie hij doelde. Het probleem is dat een naam in Hebreeuwse of Griekse letters op slechts één manier in een getal kan worden omgezet, maar dat hetzelfde getal meer namen kan opleveren. Daardoor deden al in de tweede eeuw na Christus verschillende oplossingen de ronde voor het raadsel uit Openbaringen.

Een van de meest genoemde kandidaten voor de positie van antikrist was keizer Nero. Elegant was deze oplossing niet. Om de gewenste uitkomst te verkrijgen, moet Nero namelijk eerst op zijn Grieks als Neron worden geschreven; pas met Caesar ervoor en genoteerd in Hebreeuwse letters komt de som uit op 666.

In de zestiende eeuw puzzelden eminente wiskundigen kostbare dagen van hun leven op het getal van het beest. De protestanten ontdekten dat de paus een 666-titel droeg, vicarius filii dei (‘plaatsvervanger van de zoon Gods’). Uit deze woorden zijn de fatale drie zessen te peuren door de letters die ook als Romeins cijfer dienst doen, bij elkaar op te tellen:

V I Car I Vs f I L I I D e I
5+1+100+1+5 + 1+50+1+1 + 500+1 = 666

Pausgetrouwe gecijferden sloegen terug door met een ingewikkelde en dubieuze formule de naam van Martin Luther om te rekenen tot 666. Zo leverde zelfs de wiskunde haar bijdrage aan de godsdienststrijd.

● Streepjescodes

Ook nu, bijna tweeduizend jaar nadat Johannes zijn profetieën neerschreef, kan het Getal van het Beest nog angst aanjagen. Hardrockgroepen koketteren ermee, zoals ze met schedels, pentagrammen en andere satanische symbolen koketteren. Het Britse kentekenregistratiebureau geeft sinds 1990 geen nummerborden meer uit met drie zessen erin: te veel autobezitters klaagden over de meer dan toevallige opeenvolging van ongelukken die hen trof sinds ze in een 666-auto reden. Duizenden Grieken demonstreerden in 1986 voor het parlementsgebouw in Athene, omdat ze op nieuwe identiteitskaarten het duivelse getal hadden aangetroffen. Ronald Reagan liet zijn Californische adres - 666 St. Cloud Drive - veranderen in 668 St. Cloud Drive. En was het wel zo toevallig dat Reagan voluit Ronald Wilson Reagan heette - drie namen van zes letters?

Het sterkst verbreid is op dit moment het geloof dat het Kwaad lokaliseert in computers.

Computers?

Voor wie ze wil zien, zijn de aanwijzingen onontkoombaar. Ga maar na: volgens Openbaringen 13 zal niemand kunnen ‘kopen of verkopen, dan wie het merkteken, de naam van het beest, of het getal van zijn naam heeft’. Welk merkteken is anno 1994 onontbeerlijk voor iedereen die iets wil kopen of verkopen? Wat anders dan de streepjescode?

Volgens bepaalde christelijke fundamentalisten en volgens andere onheilsprofeten die overal om zich heen komplotten zien, staan de dunne dubbele streepjes aan het begin, in het midden en aan het einde van elke streepjescode voor drie zessen.

[p. 33]

In werkelijkheid stellen die streepjes geen cijfers voor en doen ze niets anders dan het begin, midden en eind van de code markeren.

● Duivelse computer

Waarom zou de duivel zich tussen die streepjes verschuilen? Streepjescodes, antwoorden de gelovigen, zijn maar een deel van het grote plan. Zij maken uit Openbaringen en andere bijbelse voorspellingen op dat de eindtijd gekenmerkt zal worden door een groei naar grotere staatkundige eenheden, een steeds grotere economische eenwording, en daardoor ook een steeds grotere concentratie van macht in de handen van een wereldregering. Voortekenen daarvan zien ze in de Europese Eenwording, en, zeer tastbaar, in het plaatsmaken van klinkende munt en knisperende bankbiljetten voor plastic kaartjes met codes en voor elektronisch geldverkeer.

Dergelijke overtuigingen, die ook in fundamentalistische kringen in Nederland circuleren, zijn afkomstig uit de Verenigde Staten. Zo schetst de hedendaagse Amerikaanse profeet Hal Lindsey in Op weg naar het einde der tijden (The 1980's Countdown to Armageddon, 1980) een ontwikkeling naar een maatschappij waarin alleen

De meestgenoemde kanshebber voor de status van antikrist in onze eeuw is Adolf Hitler.

nog elektronisch kan worden betaald. Omdat creditcards gestolen kunnen worden, zal de wereldregering nog een stap verder gaan om ieders identiteit vast te leggen: er wordt in onzichtbare inkt een nummer op de huid getatoeëerd dat alleen onder een bepaald licht te lezen is - een nummer dat de cijfers 666 bevat.

Het ultieme bewijs voor de bewering dat de computer een instrument is van de duivel, wordt weer geleverd door het woord zelf. Stel: A=1×6, B=2×6, C=3×6... en Z=26×6, en pas deze sleutel toe op het woord computer.

COMPUTER
18+90+78+96+126+120+30+108=666

Dat kan toch geen toeval zijn? Of wel?

● De proef op de som

In een film naar een andere bestseller van Lindsey, The Late Great Planet Earth (De planeet die aarde heette...), komt een scène voor waarin computers de namen van wereldleiders analyseren om te zien of er een bij zit die 666 oplevert. Zo'n experiment heb ik ook uitgevoerd. Omdat ik niet beschik over gedigitaliseerde telefoonboeken, encyclopedieën of bestanden van Van Dale, heb ik me beperkt tot de teksten die zich toevallig in mijn computer bevonden. Maar ook die bleken te wemelen van de Beesten.

De meestgenoemde kanshebber voor de status van antikrist in onze eeuw is Adolf Hitler. Volgens de Hitler-sleutel (A=100, B=101...) zijn ook sadist en idioot 666-woorden. En wie zal betwisten dat beide kwalificaties op Hitler van toepassing zijn? Zou het dan toch waar zijn? Getikt was hij ook - nog een 666-woord.

Maar dezelfde sleutel past ook op bisschop Bomers van Haarlem, op de detective Sherlock Holmes, de schilder Ingres, de schrijvers Joost van den Vondel, Isaac Bashevis Singer, Robert Graves en Gérard de Nerval, en de popmuzikanten John Lee Hooker en Alice Cooper. Viking is misschien nog wel in verband te brengen met Hitler, maar eskimo, vriend en satire nauwelijks.

De Hitler-sleutel werkt alleen bij woorden van zes letters (omdat iedere letter minimaal 100 punten krijgt); de computer-sleutel (A=6, B=12, C=18...) levert veel meer treffers op. Henry Kissinger heeft een 666-naam - maar spellinghervormer Kollewijn ook. Omineuze plaatsnamen zijn Jeruzalem, Berchtesgaden (hoofdkwartier van Adolf H!) en Deutschland (van über alles). Maar het werkt ook met minder tot de verbeelding sprekende namen als Pietersen, Smulders en Hoenderloo.

Andere woorden die volgens de computer-sleutel 666 opleveren zijn paragnost, amuletten, exorcisme, kernenergie, en zenuwgif - allemaal personen en zaken die tenminste volgens een deel van de Nederlandse bevolking des duivels zijn. Maar de rekensom komt ook op 666 uit bij reukorgaan, spiraaltje, wereldstad, ooggetuige, koffiemolen, barokcantate, lantaarnpaal, wisecracks, oneliners, kijkcijfers en honderden andere onschuldige woorden.

● Bezwering

De identificatie van Hitler, de computer of andere gevreesde personen of zaken met het Getal van het Beest is het overtuigendst voor wie de context niet kent. Alleen los van de verzameling woorden en namen die met dezelfde sleutel dezelfde uitkomst geven, lijken deze berekeningen meer dan wat ze zijn: toeval. Geloof in deze getallenmagie is een van de uitingsvormen van ons talent om betekenis te zien in het betekenisloze, om opzet te zien in willekeur.

Maar dat is niet alles. Deze apocalyptische rekensommen werken ook als een bezwering. Macht uitoefenen over iemands naam is een oeroud magisch middel om macht uit te oefenen over de persoon. Vandaar dat mensen in sommige culturen hun ‘ware’ naam verborgen houden voor buitenstaanders - zo lang niemand weet dat je Repelsteeltje heet, heb je niets te vrezen.

De gelovigen die bang zijn voor de computerdictatuur, voelen zich beroofd van hun identiteit, ontdaan van hun naam en behandeld als een nummer. Zij brengen die gevreesde macht terug tot hanteerbare proporties door de zaak om te draaien: ze doorgronden het geheim van zijn naam en maken er een nummer van.

Dit artikel is gebaseerd op een lezing voor het zevende Skepsis-congres (Amersfoort, 5 november 1994). De auteur is dr. Jan Willem Nienhuys, onderzoekscoördinator van de Stichting Skepsis, zeer erkentelijk voor het programmeren van de Beest-detector.