Onze Taal. Jaargang 63

[p. 257]

Vraag & antwoord
Taaladviesdienst

● Een (el)dorado?

? Is het een eldorado of een dorado? Ik heb altijd gedacht dat een eldorado fout is omdat het Spaanse el een lidwoord is. Twee lidwoorden is te veel. Maar Van Dale denkt daar anders over. Dit woordenboek waarschuwt zelfs tegen het gebruik van een/het dorado. Wat vindt de Taaladviesdienst?

! Wij vinden het te ver gaan om bij een eldorado het rode potlood te hanteren. Dan zouden we ook een streep moeten zetten door de alcohol, de alchemie, het alcazar, de albatros en het Alhambra, want al is in deze leenwoorden eveneens een lidwoord. Wie spreekt er van de cohol of het Hambra?

De meeste taalgebruikers beschouwen eldorado als een zelfstandig naamwoord, omdat zij in het uitheemse el geen lidwoord herkennen. Dat blijkt ook uit de schrijfwijze: el dorado werd in het Nederlands eldorado. Een kleine minderheid heeft het over een dorado.

Slechts een enkel naslagwerk steunt deze minderheid. Zo waarschuwt A. Huizinga in zijn Handboek voor vreemde woorden (1953): ‘Waar el het sp. lidwoord is voor de, is het onjuist te spreken van “het El-dorado”; juister is te spreken van “een dorado”.’

Maar de praktijk wijst uit dat dit soort waarschuwingen weinig heeft uitgehaald. Een grote meerderheid hield en houdt het op het/een eldorado. Al in de eerste druk van Van Dale (1872) vinden we ‘eldorado, o.’. Ook de citaten in het Woordenboek der Nederlandsche Taal bewijzen dat het leenwoord eldorado sinds jaar en dag gecombineerd wordt mét een lidwoord.

De hedendaagse woordenboeken vermelden alle dat eldorado een onzijdig woord is, en geven voorbeeldzinnen met een eldorado. Een enkel naslagwerk (onder andere Koenen) vermeldt dat ook het dorado voorkomt. Zónder daarmee het/een eldorado af te keuren.

Terecht waarschuwt Van Dale tegen het gebruik van het veel minder gangbare een dorado. Met die vorm schept u vooral verwarring.

● Geachte mevrouw vos(-damen)

? Moet ik in de aanhef van een brief aan een gehuwde vrouw ook haar meisjesnaam gebruiken (Geachte mevrouw Vos-Damen) of kan ik volstaan met de naam van de man (Geachte mevrouw Vos)?

! In de aanhef kunt u de meisjesnaam beter achterwege laten. De aanhef is een soort aanspreekvorm: we spreken de ontvanger aan zoals we hem of haar ook zouden begroeten bij een persoonlijke ontmoeting. Dan zeg je niet ‘Dag mevrouw Jansen-de Groot’, maar gewoon ‘Dag mevrouw Jansen’. In de aanhef van een brief laten we met andere woorden de ‘franje’ weg (voorletters, titels e.d.). We zeggen niet: Geachte mevrouw drs. I.J. Vos-Damen.

We zouden de aanspreekvorm ook kunnen vergelijken met de manier waarop iemand zichzelf voorstelt. Een vrouw die de naam van haar echtgenoot heeft aangenomen, laat - als ze bijvoorbeeld de telefoon opneemt - zelf haar meisjesnaam ook weg.

Ten slotte: in de adressering zijn we wel zo volledig mogelijk. Vermeld daarom hier de meisjesnaam van een gehuwde vrouw, samen met haar voorletter(s) en eventuele titels en predikaten.

● Dat ik of jij contact opneem(t)

? Welke vorm krijgt de persoonsvorm in de zin ‘Jasmijn heeft beloofd dat jij of ik contact opneem/opneemt’?

! Onderwerpen bestaande uit twee of meer leden die elk een verschillende persoonsvorm vereisen, veroorzaken inderdaad grote problemen in het Nederlands. Onduidelijk is immers naar welk lid de persoonsvorm zich moet richten: naar ik, naar jij/hij/zij/het, of naar beide (via een meervoud). Alle drie de mogelijkheden leiden tot een twijfelachtig resultaat:

1	? Jasmijn heeft beloofd dat jij of ik contact opneem.
2	? Jasmijn heeft beloofd dat jij of ik contact opneemt.
3	? Jasmijn heeft beloofd dat jij of ik contact opnemen.

In de Algemene Nederlandse Spraakkunst lezen we dat de persoonsvorm zich in zulke gevallen bij voorkeur aanpast aan het dichtstbijzijnde lid, bijvoorbeeld: ‘Jij of wij zullen voor dat kind moeten zorgen’. Als dat zo is, zou de persoonsvorm in uw zin moeten overeenkomen met ik. Maar volgens ons blijft ook zin 1 wringen.

Een trucje waardoor het niet goed samengaan van onderwerp en persoonsvorm in zinnen als deze minder in het oog springt, is het naar achteren plaatsen van het tweede deel van de nevenschikking:

4	Jasmijn heeft beloofd dat jij contact opneemt, of ik.

Maar het blijft een trucje: zo gauw we of ik proberen aan te vullen, blijkt dat er geen geschikte persoonsvorm voorhanden is.

Eigenlijk leidt geen van deze oplossingen tot een fraai geformuleerde zin. Gelukkig kunt u ze meestal heel eenvoudig herformuleren, bijvoorbeeld tot:

5	Jasmijn heeft beloofd dat een van ons tweeën contact opneemt.