Klunen of klúnen?
Freark M. Ringnalda - neerlandicus, Joure
De voorlaatste druk van Van Dale vermeldt het woord klunen niet, de 12de herziene druk uit 1992 doet dat wel. En terecht. De Leeuwarder Courant meldde op 22 februari 1985 in een verslag over de Elfstedentocht: ‘Dankzij de Elfstedentocht kunnen de samenstellers van Van Dale bij de eerstvolgende uitgave niet meer om het woord klunen heen.’ Ook Nico Scheepmaker vond dat. Hij schreef over klunen: ‘Een woord dat nog geen van de recente Van Dales heeft bereikt, hoewel het, met fierljeppen en skûtsjesilen, tot de algemeen bekende Nederlandse taalschat behoort.’
De ‘Van Dalisten’ hebben aan die opmerkingen gehoor gegeven. Naast klunen hebben ze nu ook kluunplaatsen opgenomen. Klunen kreeg tussen Klundert en klungel de volgende tekst toegevoegd: ‘(onoverg; kluunde, h. gekluund) {Fries}, met de schaatsen ondergebonden over het land lopen op plaatsen waar het ijs te slecht is of het traject niet aansluit’.
Ik ben blij met de schrijfwijze klunen in Van Dale. In kranteberichten uit 1985 in de Leeuwarder Courant, de Volkskrant en het Algemeen Dagblad tref je namelijk verschillende schrijfwijzen aan, soms zelfs binnen één artikel: met en zonder accent aigu. Dat is weinig consequent en schept verwarring.
Het werkwoord klunen komt in verschillende vormen en functies voor. Ter illustratie enkele voorbeelden:
| - | als je veel moet klunen. |
| - | anderen hebben hem zien klúnen in Workum. |
| - | Klún ze, staat er opbeurend op een spandoek. |
| - | wordt het ijs slechter, dan moet er worden geklund. |
| - | toen moest er worden gekluund. |
| - | over 200 meter moet er geklúnd worden. |
| - | Dorp zet zich volledig in bij geklúnde doortocht. |
| - | klunend ga ik op zoek naar een huis. |
| - | elk blijk van medeleven scheelde een kluun. |
| - | de auto's tussen de rij kluners. |
| - | de klúners waren vanaf zijn zitplaats nauwelijks te zien. |
| - | enkele korte kluunpartijen hebben de kopgroep uitgedund. |
| - | tijdens de klúnpartijen in Kimswerd en Harlingen. |
| - | de eerstvolgende klúnplek. |
| - | het inlassen van vele kluunplekken bleek de oplossing. |
| - | alle kluunpogingen ten spijt. |
Uit deze opsomming kunnen we concluderen dat het werkwoord klunen ingeburgerd is in het Nederlands: het wordt volgens de regels van het Nederlands vervoegd (met het voorvoegsel ge-) en leent zich goed voor afleiding en samenstelling. Het ligt daarom voor de hand ook de spelling aan te passen aan het Nederlands. Volgens de regel voor open en gesloten lettergrepen wordt het dan klunen, kluunt en gekluund. Van Dale heeft er goed aan gedaan het woord in die vorm op te nemen; bij een volgende Elfstedentocht hoeft de spelling geen probleem meer te zijn.
Maar de Elfstedentocht wordt niet vaak gereden. Een frequent gebruik van klunen lijkt daarom niet gegarandeerd. Toch zijn er uitbreidingsmogelijkheden. Zo wordt er soms ook bij kanotochten gekluund op plekken die varend niet ‘genomen’ kunnen worden. En in het Fries gebruikt men klunen ook in overdrachtelijke zin: klune (Fries: klúnje) heeft daar de bijbetekenis ‘gebrekkig schaatsen’ of ‘stuntelig lopen’.
Auteursrechtelijk beschermd