Vraag & antwoord
Taaladviesdienst
● De NS heeft of hebben?
? Welke van de onderstreepte persoonsvormen in dit knipsel is nu eigenlijk correct, en waarom?
NS mogen van Maij naar effectenbeurs
Van onze redactie economie Den Haag
De Nederlandse Spoorwegen kan wat minister Maij betreft, naar de beurs. De minister zinspeelde daar gisteren op tijdens de presentatie van het rapport van de commissie-Brokx over de toekomst van het openbaar vervoer.
Maij vindt dat, na de geleidelijke verzelfstandiging van NS, de spoorwegen over een jaar of acht tot tien naar de beurs kunnen, net als de PTT nu.
Maij gaat daarmee een stapje verder dan de commissie-Wijffels, een clubje onder leiding van de Rabo-topman, die adviseerde dat NS zichzelf in de toekomst moet kunnen bedruipen. De minister heeft daaruit het plan getrokken dat Nederlandse Spoorwegen in het jaar 2000 geheel op eigen benen moet, staan. De overheidssubsidie van 450 miljoen gulden wordt vanaf 1994 in zes jaar geleidelijk afgebouwd tot nul. Het rijk blijft wel verantwoordelijk voor de kosten van het railnet. Pas vanaf 2000 zullen de spoorwegen daarvoor een gebruikersbijdrage gaan betalen.
! Over deze taalkwestie wordt zelden een duidelijk advies gegeven, ook al blijkt uit het knipsel dat daaraan grote behoefte bestaat: de onzekerheid leidt tot chaos.
Waaróm deze constructie zoveel taalgebruikers aan het twijfelen brengt, is duidelijk: in betekenis gaat het onmiskenbaar om een enkelvoudig begrip (het bedrijf X, instelling Y, land Z), dat in zijn vorm (de meervoudsuitgang) evenwel om een meervoudige persoonsvorm vraagt. Is nu de betekenis of de vorm bepalend voor het getal van de persoonsvorm? De weifelende taalgebruiker weet het niet en raadpleegt daarom wat naslagwerken. Daarin vindt hij adviezen als de volgende:
| 1 | ‘In de meeste gevallen verdient het meervoud de voorkeur (...) Wanneer het meervoud storend werkt, kan ook het enkelvoud worden gebruikt.’ (Renkema, Schrijfwijzer) |
| 2 | ‘Het meervoud heeft de voorkeur, maar bij afkorting (en als het lidwoord is weggelaten) is het enkelvoud ook mogelijk.’ (Van de Pol, In goed Nederlands) |
Echt veel schiet hij met zulke adviezen niet op. Advies 1 laat alle mogelijkheden open, en advies 2 leidt tot de weinig bevredigende combinatie van de VS heeft naast de Verenigde Staten hebben: alsof het om twee verschillende zaken gaat. Wie het Stijlboek van de Volkskrant openslaat, vindt een veel duidelijker regel: ‘Bij de Verenigde Staten (VS), de Verenigde Naties (VN) (...) en de Nederlandse Spoorwegen (NS) kiezen we voor het meervoud: de VS zijn van plan; de NS gaan uitbreiden.’ Altijd een meervoud dus, los van de vraag of de naam is afgekort of niet. Die duidelijkheid is mooi, maar de keuze voor het meervoud vinden wij minder gelukkig.
Voor meervoudige eigennamen vinden we in de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) de volgende regel. Op blz. 831 staat: ‘(...) namen van boeken, toneelstukken, tijdschriften enz. die in de meervoudsvorm staan, worden gecombineerd met een enkelvoudige persoonsvorm.’ Als voorbeelden geeft de ANS o.a.:
| - | Schakels wordt niet meer gespeeld. |
| - | Levende talen is een bekend vaktijdschrift. |
Dat zij de problematische gevallen óók tot deze categorie rekent, blijkt uit de opmerking dat het gebruik bij namen als de Verenigde Staten in de praktijk nogal wisselend is.
Het ligt dan ook voor de hand een advies op de hierboven geciteerde regel te baseren: combineer eigennamen van landen, bedrijven, instellingen e.d. die in het meervoud staan, zoals de Verenigde Staten (de VS), de Nederlandse Spoorwegen (de NS), de Verenigde Naties (de VN) of Gedeputeerde Staten altijd met een enkelvoudige persoonsvorm. Dus:
| - | De Verenigde Staten/de VS heeft een oproep gedaan aan... |
| - | De Nederlandse Spoorwegen/de NS heeft besloten dat... |
| - | Gedeputeerde Staten heeft de Eerste-Kamerleden gekozen. |
Toegegeven: het zal soms even wennen zijn. Maar gelukkig bewijzen de meer ingeburgerde meervoudige eigennamen dat het kan:
| - | Vroom & Dreesmann is voordelig. |
| - | DAF (= Van Doorne's Automobielfabrieken) ontslaat weer personeel. |
| - | Hoogovens besluit hiermee door te gaan. |
Auteursrechtelijk beschermd