Onze Taal. Jaargang 61

[p. 268]

Reacties

■ ‘Pazzop avec moi!’
Mr. J. Revis - Nederlandse Ambassade, Peking

Harry Cohen geeft mooie voorbeelden in zijn artikel ‘Nederlandse elementen in Belgisch Frans’ (meinummer Onze Taal, blz. 105). De volgende aanvulling wil ik de lezers niet onthouden.

Het mooiste neerlandisme in het Belgisch Frans dat ik ken, ben ik tegengekomen toen ik, dertig jaar geleden, met schoolvrienden een fietstocht maakte door de Ardennen. In een dorp ten oosten van Luik maakten we in een koffiehuisje een fikse ruzie mee tussen de ‘patron’ en zijn schoonzoon. Op een gegeven moment greep schoonpapa de steel van een koekepan en voegde hij de schoonzoon luidkeels toe: ‘Pazzop avec moi...’

■ Libelle!!
Rob den Heijer - Maarssen

Een kleine reactie op ‘Taalgebruik in vrouwenbladen’, op blz. 184-185 van het septembernummer. Mijn vrouw leest de Libelle. Meestal lees ik die ook, zij het minder intensief. Ik word altijd een beetje hopeloos van de uitroeptekens!!! En juist die vormen een eenvoudig onderscheid tussen Libelle en Margriet. Het tekstvoorbeeld op blz. 185 van Onze Taal illustreert deze stelling.

■ Beeldscherm-hoofdpijn
Marinas G. Nieuwstad - veiligheidsdeskundige, Boskoop

In het septembernummer stond op blz. 183 een bijdrage van de heer Van Til, waarin hij afraadt zwarte letters op een wit beeldscherm van een pc te lezen. Zijn visie is duidelijk in tegenspraak met de officiële aanbevelingen van de Arbeidsinspectie en de ervaringen van ergonomen. Het krijgen van hoofdpijn bij beeldschermarbeid is niet simpelweg te verklaren als een gevolg van zwart op wit of wit op zwart.

In mijn dagelijkse werk besteed ik relatief veel tijd aan het onderzoeken van klachten over beeldschermarbeid. Het is mijn ervaring dat de meeste klachten over hoofdpijn terug te voeren zijn op de verkeerde plaatsing van beeldschermen, al dan niet in combinatie met het ontbreken van concepthouders. Vooral als het beeldscherm pal voor het raam staat of scheef op een bureau, worden de ogen overbelast. In het eerste geval omdat het oog telkens de contrasten moet overwinnen. In het tweede geval omdat linkeroog en rechteroog ongelijkmatig worden belast. Tevens worden bij de scheefstand van het beeldscherm de spieren in nek en schouders intensief gebruikt.

Bij een goed opgesteld beeldscherm maakt het verschil tussen zwart op wit en wit op zwart niet zoveel uit, behalve bij kleurenblinde mannen. Zij kunnen beter werken met zwart op wit.

Als men ondanks een goede ergonometrische opstelling van de beeldschermapparatuur toch nog hoofdpijn krijgt en als andere factoren afwezig zijn, dan komt de lichamelijke conditie in beeld. Een bedrijfsarts zal dan een vervolgonderzoek aanbevelen.

■ Sub-alinea's als stijlfiguur
Jac Aarts - redacteur/tekstschrijver, Maastricht

In het septembernummer van Onze Taal schrijft J.P.C. Kleijnen uit Tilburg over tekstverwerken en alinea's. Hij heeft gesignaleerd dat in nota's e.d. tegenwoordig bijna elke zin begint op een nieuwe regel; de gebruiker van een tekstverwerker zou het einde van een zin ‘vieren’ door het indrukken van de return-toets.

Bij teksten van gevorderde schrijvers is een andere verklaring mogelijk: de subalinea - een kleine alinea die uit één zin bestaat - als een soort stijlfiguur. Deze zin dient bij voorkeur op één regel afgedrukt te worden: het effect is zeker ook visueel. Deze stijlfiguur komt niet alleen in zakelijk proza voor, maar ook - en misschien nog vaker - in literair taalgebruik. Ik geef twee voorbeelden uit het veelgelezen De Wetten van Connie Palmen.

Op blz. 10 heeft de ik-figuur, werkzaam in een antiquariaat, ineens het gevoel dat ze onaangenaam bekeken wordt door een klant. Om de stijlfiguur duidelijk te laten uitkomen, citeer ik de hele passage, dus ook het voorgaande en het erop volgende.

‘Het was een warme dag, het rek met kranten stond buiten en de deur stond open. Iemand was onhoorbaar binnengekomen, een kleine, gedrongen man met een volle baard en zo'n halve bril. Het ergerde mij dat ik niet wist of hij al een tijd zo naar mij had staan kijken, met een scheef hoofd en met een peilende blik over de randen van de glazen turend, waardoor er zo akelig veel oogwit te zien is van iemand zijn oogbol.
Ik hoef niet zoveel oogwit te zien van iemand zijn oogbol.
Uit de omvang van mijn wrevel maakte ik voor het eerst die dag op dat ik een slecht humeur had en liever niemand wou zien. Rust aan mijn kop, kaken op elkaar, zwijgen.’

Om het effect ervan goed te kunnen beoordelen, zou u het boek er moeten bijnemen: het zinnetje over de oogbol staat op één regel en komt alleen zo tot zijn recht. Deze stijlfiguur komt diverse malen voor. Meestal enkelvoudig (dus één alinea, bestaande uit één zinnetje), soms zelfs drievoudig. Zo lezen we op blz. 40:

‘Ik heb alleen mooie pennen.
Ik leen mijn pennen niet graag uit.
Ik kan pas liegen als ik mij er dagen van tevoren op voorbereid heb.’

Hier is natuurlijk geen sprake van een onhandigheid of een fout. Het is een opmerkelijke manier van formuleren. Heel effectief, vooral als men er spaarzaam mee omgaat. In nota's e.d. kan men er extra nadruk mee bereiken en in literaire taal is het effect ervan meestal een soort plaagstootje: iets wat men nog even gezegd wil hebben, iets wat men even kwijt wil.