Stigting vir Afrikaans
Jan L.M. Kits Nieuwenkamp - algemeen secretaris Algemeen Nederlands Verbond, Den Haag
Onze taal heeft een dochter. Een dochter die al geruime tijd geleden uit huis is getrokken en zelfstandig en volwassen geworden is. Een dochter die door vijf miljoen mensen als moedertaal wordt gesproken en door zeker vijftien miljoen mensen als voertaal (‘lingua franca’) wordt gebruikt in hun contacten met anderstaligen. Deze dochter is aan de andere kant van de wereld terechtgekomen. Haar naam is Afrikaans en zij heeft het gebracht tot officiële taal van een land met ongeveer veertig miljoen inwoners.
Het Nederlands is, ondanks moeilijke tijden, deze dochter niet vergeten. In 1990 ontving Elisabeth Eybers immers de hoogste Nederlandse staatsprijs voor de Nederlandse letteren voor haar werk in het Afrikaans. En nog onlangs, tijdens het congres georganiseerd door het Afrika Studiecentrum van de Leidse universiteit - op 23 en 24 juni, over taal en identiteit - liet de minister van Onderwijs en Wetenschappen Ritzen weten dat wat de Nederlandse en Vlaamse bewindslieden betreft Zuid-Afrika welkom is als geasscieerd lid van de Nederlandse Taalunie. Daarenboven zal bij de presentatie van de Nederlandse letteren volgend jaar op de Frankfurter Buchmesse een plaats worden ingeruimd voor de Afrikaanse taal en letteren.
Omgekeerd wordt de nauwe taalverwantschap tussen het Nederlands en het Afrikaans ook in Zuid-Afrika beseft. Nog steeds is het zo dat daar elke middelbare-schoolleerling voor zijn of haar eindexamen een boek in de Nederlandse taal gelezen moet hebben. En wanneer je in Zuid-Afrika Afrikaans studeert, doe je dat bij de vakgroep Afrikaans-Nederlands.
Tijdens het derde Neerlandistiekcongres voor zuidelijk Afrika in januari in Potchefstroom is de Suid-Afrikaanse Vereniging vir Neerlandistiek opgericht. Feitelijke banden kunnen dus weer worden aangehaald. En dat is nuttig, nodig en anderszins wenselijk. Beide talen, zowel het Nederlands als het Afrikaans, staan onder druk. Internationalisering van de maatschappij brengt een overmatige belangstelling voor het Engels met zich mee, die soms overdreven vormen aanneemt. Evenals in Nederland zijn er in Zuid-Afrika stromingen die de eigen taal willen afschaffen ten gunste van het Engels.
Zal het Afrikaans de status van officiële taal behouden? Ondanks, of juist dankzij de sterke positie van het Engels in de wereld heeft de Engelse academie van wetenschappen in Zuid-Afrika bij de onderhandelingen voor een democratisch Zuid-Afrika (‘Codesa’) de wens op tafel gelegd slechts het Engels als officiële taal in Zuid-Afrika te erkennen. Engels staat daar, gerekend naar moedertaalsprekers, echter op de vierde plaats op de lijst van ongeveer twaalf talen. Het Afrikaans staat daarentegen op de tweede plaats.
Het is dus niet verbazend dat tegen dat voornemen actie wordt ondernomen. Op 11 mei dit voorjaar is in Johannesburg de Stigting vir Afrikaans gepresenteerd, die zichzelf als volgt bekendmaakte:
Die Stigting sal trag om sy roeping te vervul deur:
| • | Afrikaans te posisioneer as 'n vriendelike taal waarin mense gemaklik met mekaar kan kommunikeer |
| • | Die trots van Afrikaanssprekendes, veral van die jongeres, in hul eie taal op te skerp |
| • | Afrikaans op elke praktiese manier as brugbouer tussen mense en groepe in te span |
| • | Afrikaans van sy politieke en ideologiese kettings en van sy beeld as die taal van die verdrukker te bevry |
| • | Die rol van Afrikaans as die grootste en veelsydigste gebruikstaal in Suid-Afrika te bevorder |
| • | Te werk vir die behoud van Afrikaans se amptelike status |
| • | 'n Beeld van die Stigting uit te dra as 'n onderneming wat die gebruik van Afrikaans op inklusiewe manier bevorder sonder om in die proses enige ander taal of taalgroep te benadeel |
| • | 'n Sterk fonds te vestig waaruit die bedrywighede van die Stigting gefinansier kan word. |
Het lijkt erop dat deze stichting onze steun vanuit de Lage Landen verdient. Zo langzamerhand spreken meer niet-blanken dan blanken Afrikaans. Het bestuur van de stichting is dan ook samengesteld uit vertegenwoordigers van verschillende bevolkingsgroepen. Het secretariaat is als volgt bereikbaar:
Stigting vir Afrikaans
Posbus 5201
Kaapstad 8000, Zuid-Afrika
Auteursrechtelijk beschermd