Onze Taal. Jaargang 61

Een aantal is/zijn

Kees van Wee - tekstschrijver/docent, Hooglanderveen

V eel mensen beweren dat de volgende zin fout is: ‘Gisteren kwamen een aantal mensen bij hem op bezoek.’ Bij ‘een aantal’ gebruik je altijd het enkelvoud en niet het meervoud, zo wordt vaak beweerd.

De Schrijfwijzer is het hier niet mee eens: ‘Het enkelvoud wordt gebruikt wanneer een aantal mensen op hetzelfde tijdstip op bezoek kwam. Het meervoud geeft aan dat op verschillende tijdstippen enkele mensen langskwamen.’ Geruststellend voegt de schrijver eraan toe dat er bij schrijvers die dit onderscheid niet aanvoelen, geen sprake is van een taalachterstand en dat in beide gevallen het enkelvoud gebruikt mag worden.

Ik zou nog een stapje verder willen gaan. In veel gevallen is het meervoud beter; er zijn zelfs zinnen waarin het meervoud de enig juiste vorm is.

● Verschil in gebruik

Wie zegt dat het werkwoord zich moet richten naar aantal en dat daarom alleen het enkelvoud goed is, behandelt een aantal studenten net als een groep studenten en een drietal studenten. Maar er bestaat een wezenlijk verschil tussen de laatste twee combinaties en de eerste. Groep en drietal zijn woorden die meer informatie geven dan aantal. Ze kunnen goed zelfstandig gebruikt worden. Vergelijk de volgende drie combinaties.

1	Een groep studenten is gisteren aangehouden. De groep verblijft momenteel in een huis van bewaring.
2	Een drietal studenten is gisteren aangehouden. Het drietal verblijft momenteel in een huis van bewaring.
3	Een aantal studenten is gisteren aangehouden. *Het aantal verblijft momenteel in een huis van bewaring.

Hieruit blijkt dat aantal niet op dezelfde wijze gebruikt kan worden als groep en drietal. De laatste twee woorden worden gebruikt voor een geheel. De studenten worden niet als individuen gezien maar vormen een eenheid. Ze werden tegelijkertijd gearresteerd. Dat hoeft bij zin 3 niet het geval te zijn.

Aantal geeft meestal nauwelijks informatie. Er bestaat inhoudelijk vrijwel geen verschil tussen ‘Gisteren zijn er studenten aangehouden’ en ‘Gisteren zijn een aantal studenten aangehouden’. Een aantal is een - heel vage - kwantificering. De schrijver (of spreker) kan of wil niet aangeven om hoeveel studenten het gaat.

De combinaties ‘een groep studenten’ en ‘een drietal studenten’ geven meer informatie: deze begrippen verwijzen naar beter afgebakende hoeveelheden dan aantal dat doet. Groep en drietal zijn bijna even ‘betekenisvol’ als studenten. Dat is de reden waarom het werkwoord de enkelvoudsvorm krijgt, net zoals bij ‘een bos rozen’ of ‘een zak aardappelen’.

Aantal is in veel gevallen vergelijkbaar met paar (in de betekenis ‘enkele’, ‘een kleine groep’). Het enige verschil is dat het bij aantal om een groter aantal kan gaan dan bij paar. De juiste werkwoordsvorm is in beide gevallen het meervoud. ‘Gisteren zijn er tussen twee en vijf uur een paar auto's gestolen’ (en niet is) en ‘Gisteren zijn er een aantal auto's gestolen.’

● Intuïtief patroon

Er zijn zinnen waarin het woord aantal wél zelfstandig gebruikt wordt, zoals in ‘Het aantal (bezoekers) is toegenomen’ en ‘We zijn bijna door onze voorraad eieren heen, want gisteren is er een flink aantal (eieren) door hem gekocht.’ In zulke zinnen mag alleen het enkelvoud worden gebruikt.

Samenvattend kom ik tot de volgende drie regels:

1 In zinnen waarin aantal voor een duidelijk bij elkaar horende groep wordt gebruikt, is het enkelvoud de juiste vorm.

2 In zinnen waarin aantal gebruikt wordt als een heel vage kwantificering en er niet duidelijk sprake is van een eenheid, is de meervoudsvorm beter dan het enkelvoud.

3 Wanneer er duidelijk géén sprake is van een eenheid, is alleen het meervoud goed. Dat geldt bijvoorbeeld voor: ‘In de loop der jaren zijn er in deze zee een flink aantal mensen verdronken’ en ‘Een aantal medewerkers hebben ieder op hun eigen manier hieraan een bijdrage geleverd.’

Ik denk dat deze regels overeenstemmen met de taalintuïtie van de meeste lezers en dat in spreektaal bijna iedereen - ook de zorgvuldige taalgebruiker - onbewust deze taalregels hanteert. (Dan is er immers zelden tijd om rekening te houden met regels die indruisen tegen je intuïtie.) Al besef ik dat een aantal lezers het absoluut oneens zullen/zal zijn met de strekking van dit betoog, zeker wanneer ze ooit op school hebben geleerd dat ‘een aantal mensen zijn’ absoluut fout is.