Onze Taal. Jaargang 61

Het Nederlands als werktaal in de EG

Christa Schröder-de Beaufort - congrestolk, Den Haag

Wordt het Nederlands als voertaal bij internationale vergaderingen afgeschaft? Deze vraag duikt geregeld in de krant op. En waarom zou dat eigenlijk ook níet gebeuren? Nederlanders spreken hun vreemde talen; een dure tolk is dus geldverspilling. Het geld geven we liever uit aan dure podiumversiering en aan gastvrouwen die kostbare congresmappen uitreiken bij de ingang. Niet aan tolken, want iedereen spreekt gewoon Engels.

Klopt deze gedachtengang? Heeft Magda van Emde Boas gelijk als zij in een interview over het werk van tolken in Trouw (10-8-92) zegt: ‘(...) veel Nederlanders laten zich erop voorstaan hun talen zo goed te beheersen, en willen per se op een congres Engels of Frans spreken, ook al zijn er tolkenfaciliteiten in het Nederlands aanwezig (...)’?

Om het probleem goed te kunnen begrijpen, moeten we onderscheid maken tussen enerzijds vergaderingen in EG-verband (Europese Commissie, Europees Parlement, Raad van Ministers, Hof van Justitie) en anderzijds vergaderingen van het bedrijfsleven en andere organisaties. Bovendien is er een onderscheid tussen vergaderingen waar Nederlands kan worden gesproken én - via vertaling - kan worden beluisterd, en vergaderingen waar men wel Nederlands kan spreken, maar waar de Nederlandstalige deelnemers met een vertaling in een andere taal genoegen moeten nemen.

● EG-vergaderingen

De EG heeft negen officiële talen. Een Nederlandstalige spreker wordt in het Engels, Frans, Spaans, Duits, Italiaans, Portugees, Grieks en Deens vertaald. De tolken in de Nederlandse cabine vertalen voor de Nederlandstalige luisteraars uit de andere acht talen. In de plenaire vergaderingen van het Europees Parlement spreekt de afgevaardigde bijna altijd in zijn moedertaal. Doet hij dat niet, dan nemen zijn kiezers en de media in eigen land hem dat zeker niet in dank af. Want als de afgevaardigde in een vreemde taal spreekt, dan wekt hij al gauw de indruk beter en knapper te willen zijn dan zijn kiezers.

Ook in de fractievergaderingen en in commissievergaderingen van het Europees Parlement wordt de moedertaal gebezigd en kunnen de deelnemers naar een vertaling in hun eigen taal luisteren. Een uitzondering vormen de kleine delegaties van het Europees Parlement die naar landen buiten de EG reizen. Om te voorkomen dat er meer tolken dan deelnemers op reis gaan, worden de talen dan ‘gegroepeerd’. Zo kan het gebeuren dat er, ondanks de deelneming van afgevaardigden uit alle landen van de Gemeenschap, alléén naar het Engels, Frans en Spaans wordt getolkt.

Bij de Europese Commissie - de ‘regering’ van de Gemeenschap - zien we hetzelfde beeld. Wel zijn de vergaderingen hier vaak zo talrijk dat het onmogelijk is altijd een vertaling uit alle negen talen in alle negen talen aan te bieden. Daarvoor zijn er gewoon niet voldoende tolken beschikbaar. Tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de EG moest de Commissie soms een particulier tolkenbureau inschakelen om het tekort aan Nederlandstalige tolken aan te vullen. Het is namelijk onmogelijk om tolken uit bijvoorbeeld de Engelse cabine over te plaatsen naar de Nederlandse. Circa 90% van de tolken werkt slechts naar één taal: de moedertaal.

Vinden er dus te veel vergaderingen tegelijkertijd plaats, dan wordt voor enkele het 9-5-systeem gebruikt: iedere deelnemer kan zijn moedertaal spreken, maar slechts naar een van de vijf vertalingen luisteren.

De Belgische Europarlementariër Marc Galle heeft gelijk als hij de Nederlandse staatssecretaris van

[p. 124]

Europese Zaken Piet Dankert erop wijst dat de negen talen van de EG alle dezelfde status hebben en dat het gebruik van de eigen taal niet in strijd is met de ‘Europese gedachte’. Begrijpelijk is zijn uitspraak ook als we bedenken hoe lang de Vlamingen hebben moeten vechten om hun taal in hun eigen land te mogen spreken. Maar ook op Nederlanders maakt het op zijn minst een vreemde indruk als een Nederlandse minister tijdens een persconferentie met Nederlandstalige luisteraars Engels spreekt.

● Bedrijfsleven en organisaties

Hoe is de situatie bij vergaderingen van het bedrijfsleven en andere organisaties? Uit statistische gegevens van het Congrestolken Secretariaat in Amsterdam kunnen we een indruk krijgen van de vertolking op de Nederlandse congresmarkt. Het Congrestolken Secretariaat is een coöperatie die tolken voor congressen binnen en buiten Nederland levert. In 1991 werkten de tolken van deze coöperatie voor 437 congressen. De volgende tabel geeft een overzicht van de voertalen tijdens die congressen.

Voertalen	Aantal congressen
Engels	343
Frans	258
Nederlands	237 (waarvan 72 met een vertaling naar het Nederlands)
Duits	139
Spaans	75

Zijn derde en daarmee tamelijk hoge plaats dankt het Nederlands misschien aan het voorzitterschap van de EG in de tweede helft van 1991. Een vergelijking met de cijfers uit voorgaande jaren maakt dat duidelijk:

	Aantal congressen	Met Nederlandse vertaling
1988	324	27
1989	344	29
1990	347	39
1991	437	72

Terug naar de vraag of het Nederlands kan verdwijnen tijdens internationale vergaderingen. In geen geval. Het Nederlands is even belangrijk als andere Europese talen. Nederlandstaligen zouden erop moeten aandringen tijdens officiële vergaderingen hun moedertaal te kunnen spreken én via vertaling te beluisteren. Dat geldt zowel voor vergaderingen in EG-verband als voor bijeenkomsten in het bedrijfsleven of in andere organisaties. Wie een produkt wil verkopen of zijn belangen wil bepleiten, doet dat nu eenmaal het overtuigendst in zijn moedertaal. Een vreemde taal beheerst men daarvoor doorgaans onvoldoende. Het wordt dan al gauw belachelijk, ongeacht het hoogstaande belang of de kwaliteit van het produkt. Nederlanders hebben de neiging hun kennis van vreemde talen te overschatten, misschien doordat ze door buitenlanders zo vaak vanwege hun talenkennis gecomplimenteerd worden.

Mijn advies is: spreek Nederlands en investeer in een vertolking uit de andere talen naar het Nederlands, want achter de ruiten van de cabines zitten mensen die van taalbeheersing hun vak hebben gemaakt.