Onze Taal. Jaargang 61

Waarom zouden we Nederlands studeren in het buitenland?

Theo A.J.M. Janssen - hoogleraar Nederlands aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, en voorzitter van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

Dat je aan een Nederlandse universiteit Engels, Duits, Frans, Italiaans, Spaans, Russisch, Japans en tal van andere talen kunt studeren, vinden we sinds jaar en dag vanzelfsprekend, en niet alleen om de simpele reden dat we zoveel buitenland hebben. Maar welke Nederlander vindt ook het omgekeerde de normaalste zaak van de wereld? Kan men dan Nederlands studeren in Engeland, de Verenigde Staten, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Rusland en Japan? Jawel, en in al die landen zelfs aan meer dan één universiteit.

● Van noodzaak tot chic

Over heel de wereld wordt aan ruim 200 universitaire instellingen buiten Nederland en Vlaanderen in zo'n 35 landen Nederlands gedoceerd door meer dan 450 docenten. Het onderwijs is niet alleen gericht op het leren van de taal maar ook op kennismaking met de cultuur. Naast de letterkunde en de beeldende kunst van

[p. 122]

Bij verscheidene bedrijven in Nederland en Vlaanderen is het vereist dat een buitenlandse werknemer het Nederlands redelijk goed beheerst. Dat geldt ook voor toelating tot een aantal opleidingen. Daarvoor wordt jaarlijks over de hele wereld een examen afgenomen. Het examen wordt centraal opgesteld en beoordeeld onder verantwoordelijkheid van de Nederlandse Taalunie. Voor het examen ‘Certificaat Nederlands als vreemde taal’ hebben zich dit jaar ruim 6400 personen aangemeld. Deze aanmeldingen kwamen van deelnemers uit:

Nederland	3252
Vlaanderen	150
Wallonië	1410
Indonesië	454
andere landen	1143

Nederland en Vlaanderen staat veelal ook de geschiedenis van land en volk op het lesprogramma.

In Suriname, de Nederlandse Antillen en Aruba is het Nederlands de taal van het onderwijs. Verder is er bij het middelbaar onderwijs en het hoger beroepsonderwijs in Duitsland, Frankrijk en Engeland veel interesse voor het vak Nederlands, ook bij volksuniversiteiten.

Waarom wordt er op zoveel plaatsen in de wereld Nederlands gestudeerd? Wat heeft die studie te bieden? Voor enkele landen is dat duidelijk: Nederland heeft er in het verleden zijn sporen achtergelaten. Om het Indonesisch recht te begrijpen, is kennis van het Nederlands onontbeerlijk. De geschiedenis van Indonesië is vrijwel geheel in het Nederlands geschreven. Deze taal geeft toegang tot veel geschriften die op Indonesië betrekking hebben. De onderwerpen variëren van religie en antropologie tot taalkunde en tropische landbouwkunde. In sommige kringen staat het chic dat je Nederlands kunt spreken: daardoor heb je deel aan de prestigieuze westerse cultuur. Voor Suriname, de Nederlandse Antillen, Aruba en Zuid-Afrika is die situatie tot op zekere hoogte vergelijkbaar.

● Kunst en vernieuwing

Hoe komt men in zoveel andere landen ertoe Nederlands te leren? Die vraag heb ik gesteld aan docenten Nederlands werkzaam buiten Nederland en Vlaanderen. De motieven zijn heel divers. Ouders of grootouders komen uit Nederland of Vlaanderen, een vriend of vriendin

•
‘De beeldende kunst is het meest genoemde motief voor de studie Nederlands’
•

woont hier. Soms speelt een maatschappelijk oogmerk een rol, maar niet zelden is het pure interesse in de taal en cultuur. De studie van het Engels of het Duits kan het begin zijn van de belangstelling voor het Nederlands. Het wordt heel vaak als bijvak gekozen bij de studie kunstgeschiedenis, maar ook wel bij antropologie of een studie waarin Indonesië centraal staat. Soms is de nieuwsgierigheid gewekt door een boek: iemand heeft via een vertaling kennis gemaakt met Van den vos Reynaerde of het dagboek van Anne Frank, maar wil het lezen in de oorspronkelijke taal en met kennis van de cultuur.

Het meest genoemde motief voor de studie Nederlands is de beeldende kunst: van de Vlaamse primitieven tot aan Van Gogh, Mondriaan en Escher. Alles waar Nederland en Vlaanderen uitzonderlijk of avantgardistisch in waren of zijn, blijkt mondiaal de aandacht te trekken. Dat is bijvoorbeeld de verdraagzaamheid, vooral tussen calvinisten en katholieken. Het was de voortrekkersrol bij vernieuwingen in de godsdienstbeleving en de seksuele moraal in de jaren zestig. Het was de provobeweging. Het is het drugbeleid. Het is de literatuur met een openhartige en veelzijdige erotiek, maar ook de detectives van Willem-Jan van de Wetering en de kinderliteratuur van Annie M.G. Schmidt.

● Geen cultuurbeleid

Waarom er op zoveel plaatsen in de wereld Nederlands gestudeerd wordt? Wat de reden ook mag zijn, het ligt zeker niet aan een welbewust en al helemaal niet aan een ruimhartig cultuurbeleid van Nederland en Vlaanderen. Wat dragen hun overheden bijvoorbeeld bij aan de aanschaf van boeken en tijdschriften voor de universiteiten (Zuid-Afrika staat hier buiten) waar Neerlandistiek gedoceerd wordt? Gemiddeld f 1300,- per jaar. Bedenk dat in Nederland een universitair docent Nederlands persoonlijk al gauw drie tot vier keer zoveel besteedt om het vak bij te houden. Gelukkig stelt zowel de Nederlandse Taalunie als het Prins Bernhard Fonds dit jaar aan de opleidingen in Oost-Europa een extra bedrag van ruim f 50.000,- beschikbaar voor aanschaf van boeken en tijdschriften.

En wat ligt er nu meer voor de hand dan de opleidingen Nederlands in het buitenland rijkelijk te voorzien van onze cultuurprodukten? Is er een effectievere culturele uitstraling denkbaar? Welhaast niemand krijgt intiemer toegang tot onze cultuur dan studenten die er kennis van nemen in het Nederlands. Met hen een goede relatie opbouwen is investeren in een goede relatie met hun land.

Universiteiten buiten Nederland en Vlaanderen waar Nederlands gedoceerd wordt:
in de EG		in Europa buiten de EG		buiten Europa
Belqië	6	Bulgarije	2	Australië	3
Denemarken	2	Estland	1	Canada	6
Duitsland	27	Finland	4	India	1
Frankrijk	17	GOS	3	Indonesië	22
Groot -Brittannië	21	Hongarije	3	Israël	1
Ierland	2	Noorwegen	1	Japan	2
Italië	9	Oostenrijk	1	Nieuw-Zeeland	1
Luxemburg	2	Polen	7	Turkije	1
Portugal	3	Roemenië	2	Verenigde Staten	27
Spanje	3	Servië	1	Zuid-Afrika	18
totaal:	92	Slovenië	1	Zuid-Korea	1
		Tsjechoslowakije	4	totaal:	83
		Zweden	2
		Zwitserland	3
		totaal:	35