Onze Taal. Jaargang 61

Nieuwe woorden

Hans Heestermans

Nieuwe woorden zijn vaak een spiegel van de realiteit. Een opvallende reeks van de laatste acht, negen jaar vormen de samenstellingen met gif. Sinds de elfde druk van Van Dale (1984) is onze taal ‘verrijkt’ met woorden als gifaanval, -alarm, -damp, -grond, -lozer, -ramp, -schip, -transport, -vat, -wijk, -wolk. Niet iets om blij mee te zijn.

Hieronder volgt een aantal woorden die me de laatste maanden zijn opgevallen. Troostmeisjes, gevangenishotel en presentiebeurs zullen waarschijnlijk eendagsvliegen zijn. De overlevingskansen van de andere schat ik hoger.

Ik doe een beroep op u, lezer. U bent geïnteresseerd in taal, anders las u dit blad niet. Elke dag leest of hoort u nieuwe woorden en betekenissen. Noteer ze. Stuur ze via Onze Taal naar mij op. Liefst met een stuk context erbij en, bid ik u, als het niet te veel gevraagd is, met vermelding van de ‘bron’ (welk boek, tijdschrift, krant of uitzending). Ik zal er regelmatig een selectie uit maken voor een bespreking in Onze Taal.

Sloopheffing

Het Ministerie van VROM is van plan een sloopheffing op nieuwe auto's in te voeren. Op z'n vroegst op 1 januari 1994. De sloopheffing is een belasting die een autokoper betaalt op de aanschafprijs van de auto; gedacht wordt aan een bedrag van 200 tot 250 gulden per auto. Met de opbrengst van deze heffing wordt later de milieuvriendelijke demontage van autowrakken en het hergebruik van onderdelen betaald. Alle autowrakken moeten worden ingeleverd bij erkende bedrijven, die daarvoor een sloopbewijs afgeven. De officiële benaming van de sloopheffing schijnt overigens verwijderingsbijdrage te zijn.

Rampentoerisme

Onlangs is in een wijk in Hengelo een F-16 neergestort. De zaterdag na het ongeluk werd de getroffen wijk door talloze dagjesmensen bezocht. Deze bizarre gewoonte om te gaan kijken naar de plaats waar iets ernstigs is gebeurd, wordt sinds enige tijd met het woord rampentoerisme aangeduid.

Mega-

Het Nederlands kent veel woorden in verkleinde vorm. Ze wekken de suggestie van intimiteit en gezelligheid. Een kopje koffie. Een lekker sigaretje. In je warme bedje. Een hapje eten. Een mooi wijntje. Daarnaast bestaat de neiging om het grote nog groter te maken. Om de haverklap hoor ik spreken over optimaalste en maximaalste. Deze categorie wordt uitgebreid met mega-. Was iemand een paar jaar geleden nog superster, thans is hij of zij megaster. Het superbrein is vervangen door megabrein en de supertanker is een megatanker geworden. Het wachten is op de megamarkt en de megawinst.

G.O.S.

De Sovjetunie bestaat niet meer. De federatie van Sovjetrepublieken is uiteengevallen. Een groot aantal van deze republieken heeft zich aaneengesloten in het Gemenebest van Onafhankelijke Staten. Als ik het wel heb, zijn dat er op dit moment elf.

Gevangenishotel

Asielzoekers die niet rechtstreeks tot Nederland worden toegelaten, worden ondergebracht in een opvangcentrum op Schiphol. Dat opvangcentrum voldoet niet: de asielzoekers kunnen eruit ontsnappen. Er wordt nu de laatste hand gelegd aan een gevangenishotel, ook hospitium genoemd. Het is wat luxer dan het vorige onderkomen, vandaar dat het versluierend hotel wordt genoemd. Maar je kunt er niet uit. Het blijft een gevangenis.

Troostmeisjes

Nog een eufemisme: tijdens de bezetting van Korea (1910-1945) werden verscheidene Koreaanse meisjes van hun scholen weggehaald om te dienen als seksslavinnetjes voor de ‘teishintai’, de Japanse keurtroepen. De historici schatten hun aantal tussen de 70.000 en 200.000, van wie velen het niet hebben overleefd. In de officiële Japanse terminologie werden ze uiteraard niet als seksslavinnetjes aangeduid. Die gruwelijke werkelijkheid werd verhuld in het woord troostmeisje.

Presentiebeurs

Nauwelijks heeft minister Ritzen het plan geopperd om voor studenten een tempobeurs in te voeren (als ik hem goed begrijp, wordt de laagte van de beurs gekoppeld aan het studietempo), of de LSVb (Landelijke Studenten Vakbond) komt met een ander voorstel: de presentiebeurs voor eerstejaars. De vakbond wil dat iedere eerstejaars zich elk trimester meldt bij de studieadviseur. Als hij niet komt opdagen, wordt zijn studiefinanciering stopgezet.