Onze Taal. Jaargang 61

[p. 72]

Tekstschrijvers, wie zijn dat?

Walter Wassenaar - Utrecht

Wie een zakelijke tekst nodig heeft, kan de hulp inroepen van een professionele kracht. Een copywriter, tekstschrijver, conceptmaker of reclameadviseur kan uw schrijfopdracht uitvoeren. Over de beroepsgroep waarvan zij deel uitmaken, is nog niet veel bekend. Een reden voor twee docenten en 24 studenten van de Rijksuniversiteit Utrecht om gedurende vier maanden intensief onderzoek te doen naar deze beroepsgroep.

De onderzoeksgroep stuurde een schriftelijke enquête naar 905 tekstschrijvers en copywriters die zijn opgenomen in de Gouden Gids en de bureaubijlage van Adformatie. 345 van hen beantwoordden de enquête. De resultaten werden aangevuld met een ‘case-study’.

● Voldoende werk

Tekstschrijvers worden door verschillende soorten opdrachtgevers benaderd. Het gaat hierbij meestal om opdrachten van reclamebureaus waarmee de tekstschrijver een vaste relatie heeft. Het reclamebureau fungeert dan als intermediair voor de eigenlijke opdrachtgever. 93% van de tekstschrijvers die aan het onderzoek meewerkten, schrijven voor commerciële organisaties. Voor non-profit-instellingen is dit 65%. Folders, brochures, journalistieke teksten, persberichten en mailings zijn de produkten waarvoor tekstschrijvers het meest worden ingeschakeld. 34% van de respondenten verzorgt naast de tekst ook de layout van het eindprodukt.

Over de hoeveelheid opdrachten hebben de tekstschrijvers weinig te klagen. 43% van de respondenten zegt veel of té veel opdrachten te krijgen, terwijl slechts 18% meer werk zou willen. Het gemiddeld aantal opdrachten per maand ligt op acht, waarvan driekwart van vaste opdrachtgevers. Het werk is over het algemeen zeer gevarieerd.

Het percentage vrouwen onder de tekstschrijvers is met 20% vrij laag. Opvallend is ook dat de helft van hen ten hoogste vijf jaar actief is, terwijl bij de mannelijke tekstschrijvers dit percentage op 30% ligt. De meeste mannen zijn in hun eigen woning werkzaam, terwijl de meerderheid van de vrouwelijke tekstschrijvers op een apart zakenadres werkt.

● Kennis en vaardigheden

Van alle tekstschrijvers die aan de enquête hebben meegewerkt, heeft 65% een HBO- of een WO-opleiding afgerond, met als specialisatie een taal, pr, reclame of journalistiek. Tekstschrijver is geen beroep dat men direct na het voltooien van een studie gaat beoefenen: ongeveer de helft van alle respondenten was in een vorige betrekking werkzaam als journalist of docent. In tegenstelling tot wat de opleiding wellicht doet vermoeden, verricht de tekstschrijver weinig onderzoek en gebruikt hij niet of nauwelijks wetenschappelijke onderzoeksmethoden. Wat telt, zijn de praktijkervaring en intuïtie, eventueel aangevuld met een aantal cursussen in copywriting, pr en reclame.

Hun vakliteratuur is voorspelbaar. Onmisbaar zijn het Groene Boekje, de dikke Van Dale, een encyclopedie en Renkema's Schrijfwijzer. De topdrie van gelezen vaktijdschriften bestaat uit Adformatie, Nieuwstribune en Onze Taal.

● Professionalisering

Een kwart van alle tekstschrijvers is pas sinds enkele jaren actief. Steeds langer wordende lijsten van geregistreerde tekstschrijversbureaus bevestigen dat de beroepsgroep groeit.

De professionalisering lijkt (nog) niet erg op gang. Slechts enkele tekstschrijvers zijn aangesloten bij een beroepsvereniging. Hoewel zij redelijk positief staan tegenover een aparte beroepsvereniging voor tekstschrijvers, zijn slechts een paar initiatieven in die richting ontplooid. Als voornaamste taken voor de beroepsvereniging worden erkenning van het beroep en coördinatie van onderling overleg genoemd. Negatief staan tekstschrijvers tegenover een beroepsvereniging die een gedragscode en tarieven zou gaan bepalen. Vaststellen van tarieven doen tekstschrijvers liever zelf, maar zij laten zich veelal leiden door de richtlijnen van de Nederlandse Vereniging van Journalisten.

In het volgende overzicht van uurtarieven is een onderscheid aangebracht tussen zelfstandig gevestigde tekstschrijvers en tekstschrijvers die in dienst zijn bij een bedrijf. De getallen zijn gebaseerd op de antwoorden van 242 respondenten.

uurtarief in guldens	zelf-standigen	in loondienst
minder dan 100	28,0%	10,0%
100-150	45,6%	36,7%
150-200	23,1%	31,7%
200-250	2,2%	16,7%
meer dan 250	1,1%	5,0%

Voor beide groepen tekstschrijvers geldt dat het meest gehanteerde tarief tussen de 100 en 150 gulden ligt. Wie gebruik maakt van de diensten van een tekstschrijver die voor een bedrijf werkt, zal vaak rond de 200 gulden kwijt zijn. De zelfstandige tekstschrijver is dan meestal voordeliger.

● Goedkope journalisten

Tekstschrijvers zijn in een aantal categorieën onder te brengen. Onze indeling is tot stand gekomen door uit te gaan van de verschillende namen die de tekstschrijvers zelf aan hun beroep geven: tekstschrijver, copywriter, journalist, conceptmaker, communicatieadviseur, reclameadviseur en schrijver.

De categorieën onderscheiden zich onder meer door het uurtarief.

Tekstschrijvers die ‘journalist’ worden genoemd, zijn het goedkoopst: minder dan 100 gulden per uur. Copywriters en ‘gewone’ tekstschrijvers zijn te vinden in alle tariefgroepen, maar voor de eerstgenoemde groep ligt het tarief net iets hoger.

Het duurst is de conceptmaker of reclameadviseur: een tarief van meer dan 200 gulden per uur is daar geen uitzondering.

Saillant is de verhouding man/vrouw. Bijna alle copywriters, conceptmakers en reclameadviseurs zijn man, terwijl van tekstschrijvers die zich journalist noemen 40% vrouw

[p. 73]

is. Reclameadviseurs en schrijvers hebben relatief vaak te maken met een tekort aan opdrachten. Zij doen er misschien beter aan zich conceptmaker te noemen: de bij het onderzoek betrokken tekstschrijvers die zich zo noemen, hebben allen een overschot aan opdrachten.

Zeggen de verschillende namen veel? Nee. De tekstschrijver maakt ook concepten, de copywriter schrijft net zo goed journalistieke teksten als de journalist, en de schrijver gebruikt bij het produceren van een zakelijke tekst net zo min analysemodellen als de communicatieadviseur. Het zou ons verbazen als de verschillen in naamgeving consequenties hadden voor het geleverde werk.

● Het ideale beroep?

Tijdens ons onderzoek liepen 24 studenten een week met een tekstschrijver mee. Hierbij viel vooral op hoe prettig de samenwerking tussen tekstschrijver en opdrachtgever was.

Daarnaast viel op dat de tekstschrijvers zeer professioneel te werk gaan. De tekstschrijver weet wat hem of haar te doen staat, levert op tijd en kwaliteit. En dat de tekstschrijver dit graag doet, blijkt wel uit de enquête: de tekstschrijver is uiterst tevreden met zijn beroep. Aan opdrachten is er in het algemeen geen gebrek, de vrijheid is groot en het werk is zeer gevarieerd.

L. Lentz & D. de Vet (red.), Tekstschrijven als professie. Verslag van het onderzoek naar de beroepsgroep van tekstschrijvers, Utrecht 1991.
Te bestellen bij de vakgroep Nederlands, t.n.v. L.R. Lentz. Adres: Trans 10, 3512 JK Utrecht. Prijs inclusief verzending f 15,-.