Kan ik u tot rede brengen?
Ben Datema - Beverwijk
Het woord sluitrede komt in Van Dale voor met de betekenis ‘gevolgtrekking met de daartoe leidende redenering’.
Zo'n sluitrede of syllogisme (termen uit de logica) bestaat uit drie delen: twee zogenaamde premissen en een conclusie die daaruit voortvloeit.
Een valse sluitrede (of sofisme) wordt in Van Dale een schijnreden en een drogreden genoemd. Niet schijnrede en drogrede dus, wat men zou verwachten wegens sluitrede. Voor de goede orde merk ik op dat het woord sluitreden niet in het door mij geraadpleegde woordenboek voorkomt, maar wel de meervoudsvorm sluitredenen (naast sluitredes), die althans een bestaande enkelvoudsvorm sluitreden suggereert.
De betekenissen van reden (‘drijfveer, grond, argument’) gaan mijns inziens niet op voor het begrip sluitrede. Rede betekent, ook in de samenstelling sluitrede, dunkt me, zoveel als ‘oordeel’ of ‘zin die - door redelijk denken - tot een juiste conclusie voert’.
Ook een schijnrede of drogrede is een rede. De conclusie uit de erbij behorende premissen sluit echter slechts schijnbaar: het is een valse sluitrede of schijnrede/drogrede.
De woorden schijnreden en drogreden bestaan wel degelijk ook, maar dan in de betekenis van ‘valse grond’ (reden) of ‘voorwendsel’. Conclusie: de letter n geeft in deze gevallen een essentieel betekenisverschil.
Ik weet wel dat de taal en het taalgebruik niet altijd logisch zijn. De redacteuren van Van Dale geven echter bij schijnreden en drogreden, met zowel de betekenis ‘valse sluitrede’ als ‘voorwendsel’ (overbodige homoniemen), naar mijn mening een valse voorstelling van ‘zaken’.
Auteursrechtelijk beschermd