Onze Taal. Jaargang 60

De sachte chee

W. Sterenborg - Tilburg

Met mij zal menige lezer vreemd opgekeken hebben bij het woord geloochenstraft in het artikel van de heer Bierman op bladzijde 28 van het februari/maartnummer. Deze propagandist van een vereenvoudigd spellingsysteem heeft mij al vaker doen huiveren. De genoemde fout toont maar weer eens aan dat het bezwaarlijk is spelling te baseren op uitspraak. Ik neem aan dat geloochenstraft een weergave is van 's schrijvers uitspraak. Hij is daarmee niet de enige Nederlandssprekende die het onderscheid tussen de stemhebbende g en de stemloze ch verwaarloost. Menige Brabander (waarvan ik er zelf een ben) krijgt ten onrechte nogal eens opmerkingen te incasseren over zijn zogenaamde zachte g. Om te bewijzen dat er met de Brabantse g niets mis is, moet ik wat theorie aansnijden.

In onze taal onderscheiden we paren medeklinkers, waarvan er een stemhebbend of ‘zacht’ is (d.w.z. dat die wordt voortgebracht met behulp van de stembanden), terwijl de andere stemloos of ‘scherp’ heet (omdat bij de produktie ervan de stembanden niet gebruikt worden). Zulke paren zijn: b/p, d/t, v/f, z,s en g/ch. Evenals tussen band en pand, dam en tam, vaam en faam, zagen en sagen, bestaat er verschil tussen glorie en chloor, pluggen en kuchen, grissen en chrysant, vlaggen en lachen, logenstraffen en loochenen. Nu schijnt er in de randstad een soort ‘luiheidsfactor’ op te treden, waardoor bij het produceren van stemhebbende medeklinkers geen stembanden meer worden ingezet, met als gevolg: de stemloze medeklinkers. Via Hilversum horen we zoiets de hele dag (en nacht). Niet alleen wordt een v tot f (er was froeger feel fraag naar flees fan farkens) en wordt een z tot s (de son in de see sien sakken), maar ook de g wordt om zeep geholpen (cheen chroen chasonchras).

[p. 24]

Terecht wordt er in dit tijdschrift geregeld opgetreden tegen de verloedering van onze schrijftaal; helaas is het met de spreektaal echt niet beter gesteld. Zo is er in sommige streken van de r niets meer te horen: ze kan hoogstens worden afgeleid uit verminkte klinkers. Hierdoor moet een luisteraar vaak gissen naar het bedoelde woord: ‘werkplaats’ of ‘wijkplaats’. Ook dreigt het verschil te verdwijnen tussen de o's van ‘bok’ en ‘hok’; velen gebruiken uitsluitend de eerste. Als nu de v ver-eft, de z ver-est en bovendien de g geliquideerd wordt, krijgt het proces iets van een bezuinigingsoperatie.

Wie zijn oor te luisteren legt en eerlijk oordeelt, moet vaststellen dat de Brabanders in dit proces een conserverende factor vormen, al zullen er randstedelingen zijn die het misschien als remmend beschouwen. Hun stel ik de vraag waaróm die spreektaalverarming dan wel nodig is. Zeker, in het verleden hebben de stemhebbende medeklinkers in eindpositie hun plaats al afgestaan aan hun partner: wíj laten - in tegenstelling tot de Engelsen - in brood geen d meer horen, en geen b meer in schub, en geen g meer in weg; v en z aan het woordeinde schríjven we zelfs al heel lang als f, respectievelijk s (leef, lees).

Het zou overmoedig zijn erop te speculeren dat er in de naaste toekomst een reddingsactie op touw gezet zou worden ten gunste van de stemhebbende g. Niettemin zou het prettig en juist zijn als de beschuldigende vingers inzake de aftakeling van ons fonologisch systeem van richting zouden veranderen.