Onze Taal. Jaargang 60

[p. 7]

De toren van babel
Hans Heestermans
Kumquats, kiwi's en ti pan

Toen ik voor het eerst bij een Chinees ging eten, was ik achttien jaar oud. Het was 1961 en ik was eerstejaarsstudent Nederlands. Voor 3 gulden en 60 cent kreeg je een menu bestaande uit kippesoep, loempia, nasi of bami goreng (met ei) en een kopje koffie of thee toe. Het was een van de weinige ‘vreemde’ eethuizen waar de Nederlander met een smalle beurs heen kon. Voor het Franse restaurant moest hij wat welgestelder zijn. Nederland bezat nauwelijks een eigen eetcultuur. In de jaren vijftig aten wij thuis vrijwel elke dag aardappelen, vlees (meestal sudderlapjes, tegenwoordig ook wel draadjesvlees geheten) en groenten (vrijwel altijd te lang gekookt). En een puddinkje toe of soep vooraf; niet allebei, want het geld groeide niet op de rug. Vrijdags, want ik kom uit een rooms nest, was er vis: scholletjes of stokvis, die waren het goedkoopst. (Vraag nu eens bij uw vishandelaar om stokvis. Die is duurder dan zalm.)

● Van en naar verre landen

Nu is er wel een eetcultuur. Onze welvaart is groter geworden en dus ook het verlangen naar steeds iets nieuws, iets anders. Van hoe verder de exotische vrucht (kumquats) komt, hoe beter. We maken ook verre reizen, en van die reizen brengen we de herinnering aan de gerechten van het vakantieland mee.

Nederland kreeg vele gastarbeiders uit verschillende landen, die hun eigen eetcultuur bewaarden en restaurants openden. Door reizen en immigratie kregen we Italiaanse, Turkse, Griekse, Surinaamse, Spaanse, Egyptische, Israëlische, Mexicaanse, Indiase, Argentijnse, Joegoslavische, Hongaarse en Russische eethuizen. Het is, maar dit terzijde, begrijpelijk maar daarom niet minder opvallend dat er geen Engelse en geen Duitse (Oostenrijkse, Zwitserse) restaurants zijn in ons land, zoals er in het buitenland vrijwel geen Nederlandse eethuisjes zijn. Deze landen delen met ons het gebrek aan een eigen eetcultuur.

Welvaart, reizen en immigranten hebben onze eetgewoonten veranderd. De Chinees is er nog steeds, maar zijn populariteit is overgenomen door de Griek en de Italiaan. Het gevolg is dat Chinese eethuizen zich zijn gaan toeleggen op meer exquise Chinese gerechten, waarvan de ti pan een voorbeeld is.

Het vakantieland Italië heeft waarschijnlijk de grootste hoeveelheid nieuwe woorden - waarmee vrijwel elke Nederlander inmiddels vertrouwd is - ingevoerd. Jaren geleden kwamen we niet veel verder dan spaghetti, macaroni en pizza. Nu weten de meesten wel dat er daarnaast zoiets heerlijks bestaat als lasagna, tagliatelli, canneloni, ravioli, broccoli, risotto, zabaglione, ossobuco, minestrone, dat er worsten zijn als salami en mortadella, kazen als gorgonzola, mascarpone en mozzarella en zelfs dat pasta een overkoepelende term is voor al die Italiaanse deegwaren.

Uit de Griekse keuken zijn we vertrouwd geraakt met de tsatsiki, de moussaka, souvlaki, giros, de kalamaria en de feta.

● Ziet er niet uit

Opvallend is het dat Spanje, toch ook een vakantieland bij uitstek voor de Nederlander, weinig heeft toegevoegd aan onze taal. Veel verder dan de paella en de chorizoworst kom ik niet. Komt dat doordat de Nederlander in dat land bij voorkeur gaat naar oorden waar een Nederlandse snackbar is (petit restaurant heet dat tegenwoordig of patatotheek) of een Duits eethuis met Bratwurst? En dat hij alleen zo nu en dan eens naar een inheems restaurant gaat om paella te eten?

De Turkse, Marokkaanse, Egyptische en de Israëlische restaurants lieten ons kennismaken met shoarma en allerlei kebabs, en de Indiase met vele onderscheiden curry's. Voor de rest sluipt er ongemerkt de Zwitserse vreemdeling rösti binnen; de Russische borsjt was er al langer. Vanuit België is de waterzooi, het stoofvlees en de paling in 't groen de grens overgestoken. Ik zwijg nog maar over allerlei vruchten zoals de kumquat, de kiwi, de mango, de pomelo en de ugli (die er inderdaad niet uitziet) en een heerlijke paddestoel als shii-take.

● Stuur uw maracuja's in!

We werden steeds rijker, maar ook steeds dikker door al die Amerikaanse hamburgers, kipburgers en wat voor -burgers er al niet méér zijn. (Volgens een collega onderscheidt een shoarmaburger - die ik niet kende - zich van een hamburger door de plaats in een ander vakje van de muur.) Dus gaan we afslanken door minder vet te eten.

Achter al het voedsel staat tegenwoordig light. Rookworst light, kaas light, roomboter light. Kwade tongen beweren dat light hier betekent ‘met toevoeging van water voor één gulden per cc’. Alles is halva: halvamel, halvanaise, halvarine (die in België minarine schijnt te heten). In de broodjeswinkel wemelt het van de ‘gezonden’: ‘een broodje kaas gezond’, ‘een broodje hamburger gezond’ of gewoon ‘een broodje gezond’.

Er moet hoognodig een inventaris gemaakt worden van alle gerechten, groenten, vruchten, kazen, worsten en wat voor etenswaren dan ook die de laatste tien, vijftien jaar in de Nederlandse eetcultuur gewoon zijn geworden. Daarvoor doe ik een beroep op u. Stuur mij uw lijstjes met maracuja's, carambola's, chili con came's, kefta's en pilavs, met een korte definitie. Het beste en langste lijstje krijgt een gesigneerde ‘Luilebol’ en mijn favoriete kookboekje toegestuurd.