Onze Taal. Jaargang 60

[p. 24]

Van woord tot woord
Marlies Philippa
Onze mooie rijke taal

Friesland dient ten spoedigste de oude universiteit van Franeker nieuw leven in te blazen. Waarom Limburg wel een universiteit en Friesland niet? Maar het moet een Friestalige universiteit zijn. Dat is de enige mogelijkheid voor de Friese taal om te overleven. De taalstrijd in Vlaanderen was pas gewonnen zodra ook het universitaire onderwijs in het Nederlands kon worden gegeven. Laat Friesland zich daaraan spiegelen. De strijd voor het behoud van de universitaire studie Fries aan de VU is niet voldoende!

Op de afgelopen themadag van Onze Taal is de positie van het Nederlands in het Europa van na 1992 diverse malen vergeleken met die van het Fries binnen Nederland nu. Het Nederlands maakt alleen een kans als het een volwaardige wetenschappelijke taal blijft. Aad Nuis is bereid zich daarvoor in te zetten en dat is zeer loffelijk. Wel lijkt het of hij niet precies op de hoogte is van het huidige onderwijs in het Nederlands aan buitenlandse studenten.

● Nederlands populair

Sinds 1983 zijn alle buitenlandse aspirant-studenten wettelijk verplicht een certificaat Nederlands te behalen voordat zij zich aan een Nederlandse universiteit kunnen laten inschrijven. Dat had te maken met de invoering van de Wet op de Tweefasestructuur, waarbij de studieduur beperkt werd. Aan de Universiteit van Amsterdam leidde dit tot het oprichten van het Instituut voor Nederlands als Tweede Taal (INTT), waaraan ik vanaf het begin verbonden ben. De studenten worden niet alleen in staat gesteld maar zijn ook verplicht om Nederlands te leren - ook aan de Universiteit van Wageningen, waar zoveel onderwijs in het Engels wordt gegeven. De kwaliteit is gewaarborgd door een landelijke eindtoets die enkele malen per jaar wordt samengesteld door de samenwerkende opleidingsinstituten.

De buitenlanders stromen toe. Nederlands leren is populair. Jaarlijks worden er meer buitenlandse studenten aan het INTT ingeschreven dan Nederlandse aan het Instituut voor Neerlandistiek van de UvA. Wat extra geld zou welkom zijn voor het noodzakelijke onderzoek op het gebied van de tweede-taalverwerving en voor het aanstellen van meer leerkrachten, waardoor de wachtlijsten korter zouden kunnen worden.

In zijn lezing zegt Aad Nuis: ‘Niet alleen naar binnen, ook naar buiten behoeft het Nederlands verdediging.’ Een waar woord, te meer daar het Nederlands ook in het buitenland zoveel belangstelling geniet. Vooral aan de universiteiten, van Australië en Japan tot Rusland en de Verenigde Staten; vraag het maar aan de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek. In Duitsland zijn meer studenten Nederlands dan in Nederland studenten Duits. Maar ook buiten de universiteiten wordt er vooral in Duitsland en Frans-Vlaanderen veel aan Nederlands gedaan.

● Hoezo klein?

Stelling zes van mijn proefschrift (1987) luidt: ‘Nederland is geen klein landje.’ Qua bewoonbaar oppervlak is ons land net iets groter dan Egypte. Maar deze stelling heb ik vooral geponeerd omdat het beschouwen van Nederland als klein landje leidt tot de onderwaardering van onze taal, die dan als een ‘taaltje’ wordt gezien. Men kijkt noch naar verleden, noch naar heden. Vroeger was onze taal door handel en kolonialisme over de hele wereld bekend. Bijvoorbeeld in het 17de-eeuwse Zweden, waar in alle belangrijke steden grote groepen Nederlanders een enorme invloed uitoefenden op alle aspecten van de Zweedse samenleving. Of in de Verenigde Staten waar Nieuw-Amsterdam (New York), Brooklyn (Breukelen) en Harlem (Haarlem) werden gesticht. Tegenwoordig zijn er nog veel meer mensen die Nederlands beheersen dan in de zeventiende eeuw. Nederland heeft sinds kort 15 miljoen inwoners, en dat betekent dat er in een aaneengesloten gebied van Nederland en België meer dan 21 miljoen Nederlandstaligen zijn! En dan heb ik het nog niet eens over alle Nederlandssprekenden in het buitenland. Het Nederlands is een van de middelgrote talen in de wereld, groter dan alle Noordgermaanse (Zweeds, Noors, Deens, IJslands, Färöers) talen bij elkaar. Wij zijn niet klein!

● Taal met veel nuances

Nederlands is een mooie en rijke taal. Zoals Carry van Bruggen het in 1925 in haar boek Hedendaags Fetisjisme al zei: waarom zouden de klanken in ‘Krissie, Truussie en Janssie’ lelijker zijn dan die in ‘Cissy, Lucy en Nancy’? Iedere taal is mooi en het Nederlands dus ook.

Nico Scheepmaker heeft eens zijn tien mooiste woorden in de Nederlandse taal benoemd en beargumenteerd. Het waren:

1.	ijsvrij,
2.	binnenstebuiten,
3.	wijsbegeerte,
4.	levenslustig,
5.	scharminkel,
6.	eierdopje,
7.	gezellig,
8.	stadsschouwburg,
9.	Droste-effect,
10.	potloodventer.

Bij vergelijking van deze woorden met de Franse equivalenten bleek hem dat het Nederlands rijker, en rijker geschakeerd is dan het Frans. Professor dr. Bernard Al, hoofdredacteur van Van Dales woordenboek Nederlands-Frans, was het met hem eens (zie Klare Taal 1987, blz. 69-71). Het Nederlands is een rijke taal. Een Duitse studente die Nederlands heeft geleerd, vertelde mij een keer dat het Nederlands veel meer uitdrukkingsmogelijkheden, veel meer nuances bezit dan het Duits!

Toch zijn Duits en Frans voor de moedertaalsprekers de rijkste talen. En het Nederlands is dat alleen voor ons. Hoe goed we een andere taal ook beheersen, we blijven kreupel, we zijn bij het gebruiken van die vreemde taal iets van onszelf kwijt. We moeten onze taal in ere houden. En dat heb ik proberen te verwoorden in de zevende stelling van mijn proefschrift: ‘Wie zijn taal verloochent, verliest zijn identiteit.’