Onze Taal. Jaargang 60

[p. 7]

Reactie op de themadag
Nederlands kansloos: wetenschap of gevoel?

Ir. E. Moresco - Den Haag

Het congres ‘De kansen van het Nederlands’ is achter de rug. Pessimisme troef. (Mijn) conclusie: waarschijnlijk verdwijnt het Nederlands, in het beste geval blijft het als huistaal nog een tijd voortbestaan.

Het is op zichzelf niet erg, integendeel heel nuttig, als weliswaar onplezierige maar onvermijdelijke ontwikkelingen worden voorzien, speciaal als er een behoorlijke wetenschappelijke onderbouwing is van de voorspellingen. Merkwaardig genoeg ontbrak het wetenschappelijke element in de voordrachten alsook in de vragen en opmerkingen van het publiek. De meningen waren voornamelijk gefundeerd op nietonderbouwde gedachten, emoties, trauma's of zelfs idealen. Van een toonaangevend congres, georganiseerd door een vooraanstaand taalkundig instituut zou men toch beter verwachten. Wat ligt meer voor de hand dan eens naar meer of minder vergelijkbare situaties elders te kijken, en die te betrekken bij voorspellingen over de kansen van het Nederlands in de 21ste eeuw?

● Andere kleine talen

Hoewel geen professionele linguïst, wil ik die ontbrekende pijler graag aandragen. Een paar voorbeelden.

• De indianentaal Quechua, die - 400 jaar nadat de Inca's werden verslagen door de Spanjaarden - nog steeds wordt gesproken en geschreven, en die nu de tweede officiële taal van Peru is; er wordt in gepubliceerd en er zijn officiële documenten in verkrijgbaar.

• In de Baltische staten (Estland, Letland, Litouwen) wordt, na decennia van onderdrukking en gedwongen integratie in de Sovjet-Unie, de eigen taal nog steeds gebruikt als voertaal - zelfs nadat jarenlang een groot deel van de bevolking uit Russen heeft bestaan.

• Het Catalaans, evenals het Baskisch, in Spanje tijdens de gehele Franco-periode beknot, ja verboden, heeft nu in het kader van een sterke bestuurlijke regionalisatie zijn plaats herkregen. Officiële documenten worden in Catalonië in het Catalaans gesteld. Iedereen spreekt en schrijft óók Spaans (Castiliaans), maar het Catalaans blijft een eigen taal.

• In Noorwegen is in de loop van een jaar of twintig het Landsmål (met wat fantasie te beschouwen als een soort ‘Fries van Noorwegen’) via agressieve acties en wetgeving vrijwel op gelijke voet gekomen met de vroeger belangrijkste taal, het Riksmål. Wie eraan twijfelt, kope een Noorse postzegel; hij zal er de naam van het land in twee talen op kunnen lezen, namelijk Norge en Noreg.

De hier gegeven opsomming kan zonder twijfel met vele andere voorbeelden worden uitgebreid, zoals met het Baskisch in Frankrijk, het Spaans in de VS en het Tibetaans in Tibet. Wat ik wil aantonen, is dat er geen sprake is van een tendens, onstuitbare ontwikkeling of maalstroom waardoor kleinere talen zouden verdwijnen. Integendeel, veel kleine talen hebben zelfs eeuwen van onderdrukking door een centralistische staat overleefd. Nu er in veel landen een sterke neiging bestaat tot regionalisatie en overhevelen van bestuurlijke autonomie naar lagere overheden, worden de kansen voor kleinere talen alleen maar nóg groter. Mijn stelling is dat het tij juist gunstig is voor kleinere talen, waaronder ook zeker het Nederlands als taal van 21 miljoen mensen, mits het desbetreffende volk zich er ook voor inzet. En daarin zit hem, vrees ik, het probleem.

● De Nederlandse houding

Het congres was, veel meer dan een forum voor taalkundige stellingen, een demonstratie van hypertolerantie, onverschilligheid ten aanzien van cultuur en taal, en absolute afkeer van enig cultureel zelfbewustzijn en gevoel van eigenwaarde.

Een van de sprekers was de heer Van den Bergh, hoogleraar cultuurwetenschappen in Nederland. Hij voorspelt niet alleen de verdwijning van de Nederlandse taal (en daarmee, ondanks zijn ontkenning, natuurlijk die van de Nederlandse cultuur), maar vindt die ook wenselijk. Mede gezien de werking als ‘self-fulfilling prophecy’ van zijn uitlatingen, werkt hij dus actief mee aan de vernietiging van de Nederlandse cultuur.

Zou er één land ter wereld zijn waar men een goedbetaalde hoogleraar toestaat zijn eigen vakgebied de nek om te draaien? Stelt u zich eens voor dat een Nederlandse hoogleraar in de medicijnen verkondigt dat je patiënten maar het best kunt laten creperen omdat het toch nooit meer iets wordt met hen. Zou die nog jarenlang door de staat betaald worden, en op een congres, na het uitspreken van zijn verhaal, met een keurig applausje beloond worden? Nee natuurlijk, want wij zijn wel goed maar niet gek. We sturen zelfs hoogleraren de laan uit als die niet de goedkeuring van de studenten krijgen voor hun beleid.

De enige redelijk strijdbare figuur in de congrestragedie, de Belg (o, schande voor de Nederlanders) Deleu, ook de enige die wist waarover hij het had, gezien de taalstrijd in België, was ook de enige die begreep dat in onze eeuw op dit gebied niet met de wapens gestreden moet worden, maar politiek en financieel. Er moet (veel) geld komen voor vertalingen van Nederlandstalige boeken in vijf of tien vreemde talen; alleen zo zal de Nederlandstalige literatuur in het buitenland kunnen doordringen.

Ik had gehoopt op het congres actieve medestanders te vinden. Dat is helaas niet erg gelukt. Is Onze Taal nog waarlijk tegen de golven in te sturen? Of moet er, volgens oeroud vaderlands gebruik, een kleine felle reddingboot gebouwd worden, die in zwaar weer de drenkeling toch nog redt?