Onze Taal. Jaargang 38

Nog eens schuttingwoorden

‘Het dient in overweging genomen te worden, die schuttingwoorden, welke zich door frequentie van gebruik onderscheiden en ook in de bellettrie worden aangewend om bij te dragen tot plasticiteit en beeldend vermogen, te beschouwen als behorende tot het A.B.N.’, aldus stelling XII in het op 16 okt. 1969 aan de Katholieke Hogeschool te Tilburg door F.J.M. van Puijenbroek verdedigde proefschrift, getiteld: ‘Onder de voet gelopen’; het ontstaan en verdwijnen van een kleinnijverheid in Nederland na 1800: de Brabantse klompenmakerij.

In een bespreking daarvan in ‘Het Parool’ van 18 oktober 1969 schrijft Gerton van Wageningen na aanhaling van een passage, eindigend met ‘... ofwel 5,7 procent van de Nederlandse bevolking, die in het houten comfort de drassige aardkloot trotseerden’: ‘De auteur van het proefschrift schrikt blijkbaar niet terug voor het gebruik van een woord dat voor een deel (ook) als schuttingwoord in zwang is’, waarin hij met het oog op de hierboven geciteerde stelling een zekere konsekwentie meent te kunnen zien. ‘We hoeven er dus niet langer omheen te lullen’, aldus G.v.W.

Wat nu de door dr. v. P. geponeerde stelling aangaat: bij de beoordeling of een woord tot het A.B.N. moet (mag) worden gerekend, zullen we m.i. dienen te letten op het al of niet frekwente gebruik en rekening moeten houden met het milieu, waar het in zwang is, niet slechts in mondeling, maar ook in schriftelijk gebruik, b.v. in brieven en literaire geschriften.

De redakteur van het grote Engelse woordenboek, Murray, deelde een kultuurtaal in diverse taalvelden, sektoren in, waarbij hij het ‘common’ (ons Algemeen Beschaafd) in het middelpunt plaatsend, daarboven zag ‘literary language’ (literaire taal, dus ‘vormelijker’ dan het A.B.), daarbeneden ‘colloquial’ (familaire taal, b.v. in de huiskamer), en daarenboven nog onderscheidde ‘scientific language’ (wetenschappelijke taal) en ‘foreign’ (vreemde taal), beide de literaire taal beinvloedend en de ‘technical language’ (technische taal) en het dialekt (‘dialectical language’) hun invloed uitstralend naar de familaire taal om daartussen nog te plaatsen het slang, de platte, de straattaal e.d.

Als we ons nu om een voorbeeld te nemen ervan vergewissen, dat woorden als plassen, sassen, urineren,

[p. 70]

wateren in verschillende milieus thuishoren ter vervanging van termen die als ‘onnet’ werden beschouwd, ofschoon ze aanvankelijk korrekt waren, dan mag onze konklusie m.i. luiden, dat bepaalde woorden voortdurend van de ene rubriek in de andere terechtkomen, overspringen naar een ander milieu en daar dan worden geassimileerd, dat we derhalve die termen nooit voorgoed kunnen etiketteren of ergens vastpinnen, doch nuchter zullen moeten konstateren dat ze aan onze rubricering ontglippen als water door onze handen en dat mitsdien de eerder geciteerde stelling van dr. v. P. verdedigbaar en houdbaar is, evenwel in zoverre aanvechtbaar, dat de beoordeling of een woord als behorende tot een voornamer milieu dan tot dusver, m.a.w. aanvaardbaar is als ‘beschaafd’, uiterst subjektief en relatief blijft.

Want het gaat hier niet zozeer om de betekenis ervan - die is meestal wel duidelijk vast te stellen - het eng. queen voor de voornaamste vrouw in den lande t.o. het mnl. quene: ordinair vrouwspersoon - maar om de gevoelswaarde en daarbij spelen heel andere faktoren een rol.

G.J. Uitman, Zeist.