Onze Taal. Jaargang 38

Verwonderd

waren enigen uwer toen een spreker tijdens ons jonste congres ‘mijnheer de prins’ zeide bij het begin van zijn rede. Begrijpelijk. Nu lezen wij in de N.R.C. 8-4-'69 dat Rome de titels eminentie en excellentie wil vervangen door ‘mijnheer de kardinaal’ en ‘mijnheer de bisschop’. Het ouwe ‘meneer pastoor’ is wel helemaal verdwenen, maar de mijnheer komt nu terug. □ IJzersterk is een oud woord met nieuwe betekenis. IJzersterke doorlopers zijn namen, onderwerpen enz. die altijd actueel zullen blijven. □ Voorzetselketen: Prof. S. nam als uitgangspunt de woorden van de dichter uit diens rede bij de onthulling in de herfst van 1827 van een sobere gedenknaald op Beethovens graf op het Währingenkerkhof te Wenen. □ Voor de verzameling adjectieven uit de reclame: Tandgraag (brood waarin je lekker bijt), natuurgedroogde en plantagezuivere sigaren. □ Betrapperige journalistiek: wijst zichzelf de weg, dit woord. □ En ook nog uit de reclame voor wasmiddelen: trommelgarant. Niet: zo garant als een trommel, maar: ‘tast de trommel niet aan’. □ Over de klemtoon van inzittende: Koenen-Endepols op in, Van Dale op zit; kan dientengevolge niet fout gezegd worden. Iemand merkt op dat in radio en televisie voornamen van sportslieden, zangers enz. de klemtoon krijgen: bénnie muller, árd schenk. Waaróm weten we niet. □ De laatste zin heeft meer dan één betekenis. Grammatische homonymie in: meisjes die bedienden aaiden (plaatsing van komma's onbeschouwd gelaten). □ De KOAGG (keuringsraad openlijke aanprijzing geneesmiddelen en geneeswijzen) maakt in jaarverslag 1967 bezwaar tegen vreemde woorden in advertenties: antacida (tegen maagzuur), analgetisch (pijnstillend), antiphlogistisch (zwelling verminderend). □ Wat denkt u van de volgende zin? ‘Grootvader begon in 1896 een manufacturenzaak die door zijn vrouw werd voortgezet toen hij jong overleed’. Kan Grootvader een zaak beginnen die zijn vrouw voortzette? □ Bolwerken, bolwerkte, gebolwerkt, en niet: werkte bol, bolgewerkt. □ Thuisloze mooi woord, beter dan het zwaar belaste landloper of zwerver. □ Dienstweigeraar voortaan gewetensbezwaarde (mooi Nederlands is dat niet). □ Even spraakkunst oefenen op: ‘Bij gebrek aan docenten bleek de organisatie van de cursus in het verslagjaar niet mogelijk, maar kan het volgend jaar worden tegemoet gezien’. □ Joop Roomer vertelt in Ariadne blz. 331 dat er tegen Kerstmis veel lifters langs de weg stonden met bordjes Breda, Eindhoven, Deventer enz. ‘Eén man had een andere tekst: naar moeder met Kerstmis. Eigenlijk had ik die man de auto in moeten sleuren, want we hebben dringend behoefte aan goede tekstschrijvers’. □ Wie dat hoeven niet gelooft (O.T. maart), leze beter de kranten, bijvoorbeeld: ‘Daarná hoefde voor hem niet’. (V.N. 29-3) en ‘Dit soort exegese hoeft van hem niet’. (Parool 4-4). □ Als een krans in de vorm van een kruis mag, mag een kruis in de vorm van een krans ook. □ Dreutelig is onhandig, aarzelend; drammen is dwingen (door kinderen) drammerig komt erin (zie ook voor deze heerlijke Nederlandse woordvorming betrapperig, zoëven genoemd). □ In augustus vorig jaar hebben we de lof van de lange zin bezongen. Gerard Walschap slaat alles. In zijn roman Het Avondmaal (Amsterdam) op blz. 109 e.v. een zin van 777 woorden en op blz. 146 e.v. een zin van 1024 woorden. Hij zegt zelf in de eerste zin: ‘.... hetgeen ik tracht uit te drukken door deze lange volzin, die grammaticaal wel onberispelijk in elkaar zit en toch een lichte duizeling verwekt...’ en de tweede zin begint: ‘Sedert mijn jeugd voel ik mij genoopt een samenvattend visioen van het leven te beschrijven, en nu beproef ik dit, naar het voorbeeld van de moderne auteurs (-) in één enkele volzin, omdat daarvan voor mij, bij het lezen en nog meer bij het schrijven, een niet nader te bepalen bekoring uitgaat...’ Maakt u zich verder geen zorgen: de andere zinnen uit de roman zijn ‘gewoon’. □ De afbreking van merendeel is meren-deel. Niet vergelijken met daarentegen: daar-en-tegen. Merendeel is gemaakt met een oude naamval van meer: mere(n). □ Op een Nederlandse brief, in Nederland blijvende, is c.o. aanstellerij, gewoon p.a.