De taal- en letterbode. Jaargang 1

[p. 289]

Nalezing op bl. 182 vlg. van de Proeve van Mnl. taalzuivering,
door Mr. J. Soutendam.

Ofschoon de aard mijner studiën mij meer bij oude keuren en hantvesten doet verwijlen, dan in het gezelschap van dichters op mnl. taalgebied, word ik toch nu en dan als van zelf er toe gebragt, bij hen en hunne commentatoren opheldering te zoeken van woorden en spreekwijzen, die in de stedelijke oirkonden, zoowel als bij de oude Nederlandsche auteurs in gebonden en ongebonden stijl, worden aangetroffen. Wederkeerig toch verleenen wij elkander schatbare diensten en niemand zal ontkennen, dat die oude Keuren en Voirboden niet zelden licht ontsteken en zekerheid geven daar, waar tot hiertoe duisternis en twijfel heerschten.

En zóó gebeurde het, dat ik eerst onlangs kennis maakte met de Proeve van Dr. De Vries.

Op bl. 182 vlg. zijner Proeve verdreef Dr. De Vries ‘drie booze schrikbeelden voor den lezer, die gaarne verstaat hetgeen hij leest’, uit den tekst der sproke, getiteld: ‘Dits van den man die gherne drane’. Eén woordje: cri - Willems las: eri - bleef onverklaard. Om de kans niet te loopen van achter 't net te visschen, door het opperen eener gissing, die misschien reeds lang geleden - de Proeve verscheen in 1856! - door een ander werd meegedeeld, raadpleegde ik den bewerker zelven, die mij verzekerde, dat sedert de uitgave van zijn geschrift het

[p. 290]

bewuste cri (of eri) nog altijd in zijn gansche onverklaarbaarheid was blijven staan.

Ik waag 't dan mijn conjectuur aan het oordeel der lezers van den Taal- en Letterbode te onderwerpen en hun in bedenking te geven voortaan de plaats aldus te lezen:

Alse hem die tijt waert te lane,
Ende hem twaken ende drincken ontvacht,
Doe seide hi: ‘Sal enen nacht
Slapen gaen bi mire mossen,
Op minen poelu mijn ers¹⁾ ontdossen.’

Een gelukkige inval, geboren uit de vergelijking der beide lezingen, gaf mij deze verandering aan de hand, waarvan de aannemelijkheid op taalkundige en palaeographische gronden wel geen nader betoog zal behoeven. ‘Wat zal der talen meer?’

1) Kil. ers. j. aers Anus; Dr. Verwijs, Dit sijn x goede boerden, xiv. 6 enz.

Aanm. De emendatie van Mr. Soutendam wordt nog bevestigd door andere plaatsen derzelfde sproke, als vs. 97 vlg.:

Haren poelu hadde si ghemaect,
Ende ghinc daer op al moeder naect.

en vs. 172 vlg.:

Hi hielt onlanghe sijn cleder ane,
Hi croep onder in dat waerme,
Ende nam sijn wijf in sinen aerme.

Sijn ers ontdossen is de wat platte uitdrukking van den man, die bij zijn liefje wil gaan slapen en volgens middeleeuwsche gewoonte dit doet ‘al moeder naect.’ Doch zou men nog niet meer moeten verbeteren en lezen:

Op horen poelu mijn ers ontdossen? E.V.