De taal- en letterbode. Jaargang 1

Een paar verzen van Mr. Hieronymus van Alphen.
Door A. de Jager.

In de uitvoerige en doorwrochte Levensbeschrijving van Mr. Hieronymus van Alphen, waarmede Mr. J.I.D. Nepveu zijne uitgave van 's Mans Dichtwerken (3 deelen, Utrecht, 1838 en 39) verrijkte, leest men bl. CX de volgende aanteekening:

‘Uit een paar plaatsen.... blijkt het, dat Van Alphen op het laatst van zijn leven nog een gedicht vervaardigd moet hebben, getiteld: Voorzang voor het Zangstuk de Hemelvaart, door hem bezongen, om voor het Godsdienstig Zanggenootschap in 's Hage geschikt en dienstbaar gemaakt te worden. Meer is mij echter omtrent het bestaan van dit vers niet bekend geworden.’

In het bezit zijnde van de bedoelde uitgave van De Hemelvaart, achtte ik het niet ondienstig, den tot hiertoe onbekend gebleven Voorzang mede te deelen.

[p. 255]

Het stukje is getiteld: De Hemelvaart. Oratorio; door wijlen den heere Mr. H. van Alphen. Voor het Godsdienstig Zanggenootschap in 's Haage. Ter Drukkerije van Vosmaer en Zoonen; 1803. (13 blzz. gr. 8^vo).

Het bevat de vier Liederen, die met het opschrift: De Hemelvaart, Feestzang, voorkomen in de Dichtwerken, D. III bl. 41 tot 48, doch afgedeeld en ingericht als een zangstuk voor verschillende reijen of koren. Voorts, als slotregels van het Eerste en het Tweede Zangdeel, de coupletten, aanvangende:

‘Verlosten! knielt voor Jesus zamen!’

‘Ontvang, verhoogde Middelaar!’

‘ô Jesus! schraag ons, en geleid’

welke te vinden zijn in de Dichtwerken, D. III bl. 171 en 172. En dan daarenboven het vers, van 't welk Mr. Nepveu melding maakt en dat dus luidt:

‘Voorzang.

Juicht, kunstgenooten! juicht! juicht, zaamgevloeide schaar!

Geeft, vrolijk, dank en eer

Aan uwen God en Heer! -

Hij leeft! -

Hij leeft en bidt -

Hij leeft voor u:

Hij leeft en bidt voor u, als Hoofd en Middelaar.

Laat, onder 't vrolijk zingen,

Zijn liefde en trouw -

Zijn liefde en trouw uw hart tot wederliefde dringen!

Laat, onder 't vrolijk zingen,

Het oog van uw geloof door lucht en wolken dringen!

Verheft u boven de Aard:

Op 't Feest, op 't plegtig Feest

Van Jesus Hemelvaart!

Verheft u in den Geest,

En stijgt omhoog,

Omhoog,

Omhoog!

Ja; stijgt omhoog, 't is 't Feest,

Het vrolijk Feest,

Het plegtig Feest,

Het zegepraalend Feest van Jezus Hemelvaart!

Behalve het Oratorio van Van Alphen verschenen in 1803 voor

[p. 256]

hetzelfde Zanggenootschap nog twee Cantates, de eene getiteld: De Herfst, door Ds. R.P. van de Kasteele; de andere: Jezus verreezen, door Mr. T. van Limburg. Alsmede, doch een jaar vroeger en alleen voor de Leden gedrukt, een bundeltje, onder den titel van: Liederen van het Christen Zang- en Kunstminnende Genootschap in 's Haage. (72 blzz.)

Deze Liederen hebben de drie genoemde dichters tot makers. Dat van Van Alphen is getiteld: Gethsemané en getrokken uit de vier Liederen, met hetzelfde opschrift te lezen in de Dichtwerken, D. III bl. 133 tot 146; doch vermeerderd met eenen Voorzang, die in de uitgave der Dichtwerken almede ontbreekt, en dien ik derhalve hier insgelijks laat volgen:

‘A.

Wie zal mij naar Gethsemané geleiden?
Eerbiedig mij tot stil gepeins bereiden?

Wie geeft mijn lied die tederheid en kragt,

Die 'k hoop en wagt?

B.

Geen Abana of Pharphar zijn de stroomen,
Waar langs uw heil die haven in kan komen.

Geen Babels vloed, maar Bethlems bron alleen,

Leidt u daar heen.

C.

Hij, die de harp van Isrels herder snaarde,
Met Mozes lier verheven zangen paarde,

Bereik, ook nu, door liedren vol gevoel,

Zijn eer, ons doel!

A, B en C.

Wien kan men stem en snaaren beter wijden,
Dan Hem, wiens arm kon hel en dood bestrijden?

Hef aan, ô Volk! dat u geen vrees bevang,

Bij 't hoog gezang!

't Choor.

Hef aan, ô Volk! een kool van Gods altaaren
Kan ons alleen, voor trots en waan, bewaaren.

Zoo groeit in ons, hoe meer zig 't licht verspreidt,

Ootmoedigheid.’

Bij de bovenstaande mededeeling wil ik nog eene opmerking voegen nopens het aandeel van Van Alphen in den Bundel: Proeve

[p. 257]

van Stichtelijke Mengelpoëzij. Eerste Ontwerp. 1771. De Hoogleeraar H.W. Tydeman zeide daarover, in eene aanteekening op zijne Lofrede op Mr. H.v.A. (Derde Mnemosyne, D. II bl. 15) het volgende: ‘De Proeve blijft steeds merkwaardig, wegens de onderscheiding der bijzondere gedichten met de letter M. of S. - Men wil dat dit beteekent Meester (in de Regten) en Student; en dus de eerste soort van Van Alphen, de tweede van Van de Kasteele zijn, die toen nog niet gepromoveerd was. Doch Mr. J.C. van de Kasteele, waardige zoon van wijlen P.L., getuigt mij stellig, dat het omgekeerde plaats heeft, en dat de gedichten met M. geteekend, van zijnen vader, die met S. daarentegen van Van Alphen zijn.’

Mr. Nepveu, in de Voorrede van D. III der Dichtwerken deze aanteekening overnemende, laat daarop volgen: ‘Mijne hoop dus, in de voorrede van het eerste deel uitgedrukt, van... eenige nadere bijzonderheden mede te deelen, waaruit niet onwaarschijnlijk met eenige zekerheid blijken zou, wie voor de eigenlijke makers van sommige gedichten der stichtelijke mengelpoëzij te houden zijn, is dus in rook vervlogen, en ik twijfel niet zonder reden, of het wel immer mogelijk zal zijn, den sluijer van dit geheim af te ligten.’

Intusschen meen ik, dat Mr. Nepveu met eigen hand en in hetzelfde Derde Deel bl. 324, eene aanteekening plaatste, die ‘den sluijer van het geheim’ volkomen aflicht. Die aanteekening luidt woordelijk dus: ‘De zestien eerste regels van dit stukje zijn later door den auteur overgenomen in de Kleine Bijdragen, enz. en komen dus in dit deel, met geringe verandering, nogmaals voor op bl. 238.’

Welnu, het dichtje, door Van Alphen later in de Kleine Bijdragen opgenomen, was in de Proeve met S. onderteekend, zoodat met zekerheid blijkt, dat de meening van Mr. J.C. van de Kasteele, aangaande het auteurschap van de stukken der Proeve, juist was.