Logo DBNL
De Taalgids. Jaargang 3 (1861)

De Taalgids. Jaargang 3

(1861)– [tijdschrift] Taalgids, De–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Voorbeelden van een verouderde vervoeging der thans in gebruik zijnde werkwoorden.

In de Taalgids 1860, bl. 273-77, komt een artikel voor, dat tot opschrift heeft ‘werkwoorden, die voorheen eene andere vervoeging hadden dan tegenwoordig.’

De schrijver waarschuwt daarin tegen den toeleg om het ‘praeteritum’ van ongelijkvloeijende w. w. gelijkvl. te maken. Of die toeleg bestaat willen wij niet onderzoeken. Evenmin durven wij beweren, dat het ijverig zamenwerken der taalgeleerden kracht genoeg zou kunnen aanbrengen tegen afwijking van taalregelen van het volk uitgegaan en door het volk, dat is hier door de massa, gewild. Het gebruik zal wel altijd de voorname wetgever in de taal blijven. En ‘verloop’ zal altijd plaats hebben. Men moge tegen het woord protesteren, de zaak, die er door aangeduid wordt, zal er niet door tegengegaan worden, dat ‘verloop’ is ten opzigte van sommige woorden zoo groot, dat de oorspronkelijke vorm schier onkenbaar is in den gebruikelijken.

Tegen dusdanige verbastering is naar onze meening weinig

te doen. Toch is het in onzen tijd mogelijk de kennis aan de oorspronkelijke vormen der woorden levend te houden.

De tijdschriften ter bevordering van Taalkunde geven daartoe voortdurend het middel aan de hand. De schrijver van bovengenoemd artikel deed dan naar ons inzien een goede zaak, door oplettend te maken op de veranderde vervoeging van sommige w. w. Op zijn voetspoor wenschen wij voort te gaan en een algemeen overzigt te geven van de vorming der tijden zoo als men die in de werken der Ouden ontmoet, en die mij daarin hier en daar zijn voorgekomen.

Bakken, imperf. bieck of boek, St.-Bijb. Gen. XIX. 3: ende bieck ongesuerde koecxkens. De Jager, Tk. Handl. Z. v. Brill, Spr. 1. 282.

Beginnen, imperf. began, begonst, begost. Wap. Mart. 43, vs. 10:

 
Mi dunct edelheit began
 
Vte reinre herten dan,
 
Met doechden besneden.

Lancelot, 2, vs. 19955:

 
Ende si begonsten te slane.

Reder. v. Mech. Antw. 1562, K. 4, vo.:

 
Waert dat ick beghost had om laten verdooren
 
Mijn Jonckheyt. en elders.

Belgen, imperf. batch, bolg. Sp. Hist. I. 15, vs. 18:

 
Dies balch hem (God) vptie creaturen.

Ald. blz. 263, vs. 23 en blz. 458, vs. 16. Ald. Dl. II. 125, vs. 36:

 
Hier omme so bolgen si hem das.

Bergen, imperf. bergde. St.-Bijb. Gen. III. 8: doe verbergde sich Adam. en Bijb. 1556, Tob. II.

Bewegen, part. beweecht. Bijb. 1556, Luc. X. Maer een Samaritaen … hem siende is met bermherticheyt beweecht geweest.

Bidden (oudt. beden), imperf. bede. Bijb. 1477. Gen. XXIII. Abraham stont op ende aanbede dat volc van dien lande, lager: Abraham aenbede voer den here, en elders.

Binden, imperf. band. mv. bonden, Rijmb. vs. 11951:

 
. . wat dat soe ghevraghen conde,
 
Ontbant hi al met sinen monde.

Sp. Hist. I. 70, vs. 17:

 
Daer hi die drome ontbant.

en St.-Bijb. Openb. XX 2.

Braden, imperf. bried. St.-Bijb. 3, Esdr. I. 12.

Brengen, imperf. brocht, part. bracht, brocht en gebrocht. Walewein, vs. 10988:

 
Men brochte een paar cleder saen.

en Rijmb. vs. 12462. Lancel. 2, 47053:

 
Doen die niemare liep int lant,
 
Dat gevaen die coninc van Yrlant
 
Ende Artur was bracht daer te gedinge.

Reinaert, vs. 684:

 
Nu hevet de neve sinen oem
 
In boosheden brocht met sulker achte,
 
Dat hi met liste, no met crachte
 
In geere wijs ne can ontgaen.

Gest. Rom. cap. 14: Die paeus metten keyseren hebben dat lichaem eerliken ghebaert ende gebrocht int midden der stadt romen.

Deugen, imperf. docht. Sp. Hist. III. 122, vs. 13:

 
Els was er niet an dat dochte
 
Dan weghe

en St.-Bijb. Jerem. XIII. 7.

Doen, imperf. daet. imperat. doch. Z. De Jager, Lat. Versch. 469. Lancelot, 4, vs. 12523:

 
Hi sprac: Quaet verradere ic hebbe nu
 
Cranken wissel gedaen om u
 
Van der scaden di gi mi daet an
 
Minen broder.

Sp. Hist. I. 195, vs. 66:

'Twee daeden si van den leuene.'

en Rose, vs. 12671.

Dooden, part. doot. Will. v. Oringen, vs. 39:

 
Si quamen van op dien dach
 
Dar si waren om hare bejach
 
Ende enen edelen man hadden doet.

Dragen, imperf. dragede. Heim. d. heim. 1941:

 
Die wise erst den iode vraghede
 
An wat wette hi hem draghede en elders.

Drinken, imperf. dranc, mv. dronken. Sp. Hist. II. 24, vs. 11:

 
Lettel sere dranc hi van wine

Brab. Yeest. 5, vs. 1675:

 
Dus verdranc men die stat daer.

Bijb. 1477. Gen. 24, St.-Bijb. 1 Con. XVII. 6. en elders.

Dwingen, imperf. dwanc, mv. dwongen. Sp. Hist. I 35:

 
In dat lantscap......
 
Dwanc men eerst paerde.

Ald. blz. 30, vs. 14:

 
Hi dwanc an hem dat ghediet.

St. Franc. vs. 9106. St.-Bijb. Matth. XIV. 22 en elders.

Eten, part. geëten en geten. Will. v. Oringen, vs. 51:

 
Si waren ter tafflen geseten
 
Ende souden hebben geten.

Ferguut, vs. 5301:

 
Als men te hove hadde geëten.

Walew. vs. 1129; Grmb. Oorl. 1 , vs. 2036 en Bijb. Antw. 1556, passim.

Gaan (oudt. gangen), imperf. en imperat. ganc, part. gangen, Lancelot 2, vs. 18482:

 
Alsi hadde gespeelt met vinnen,
 
Ganc hi met ridders beginnen
 
Sijn spel ende met rocken toe.

Rijmb. vs. 10445:

 
Ghanc, wes met Absalone sonder baraet.

Ferguut, vs. 1650:

 
So vele heft hi al omme gegangen,
 
Dat hi ter capellen quam an.

Velth. 3, cap. 30:

 
(Want die helm had so menich iaer)
 
In regen in snee doe gehangen;
 
Hets wonder dat hijs es ontgange
 
Hine wer verrot.

Gebeuren, part. geboert. Gest. Rom. cap. 44: Op enen tijt is gheboert dat midden in romen die aerde haer opende.

Gelden, imperf. galt, gou. Sp. Hist. I. 331, vs. 33:

 
Doe riep hi sijn ridderscap te samen,
 
Ende elken galt hi bi namen.

Ald. blz. 430, vs. 38:

 
hi drouch crone mogendelike
 
xxxvij jaer, en galt der doot h'scout.

en Antw. Sp. van Sinne, 169:

 
Die niet ses mijten en gou, waer se veyl.

(De Jager, Lat. Versch.).

Helpen, imperf. halp, holp, mv. holpen. Kar. de Gr. 2, 822:

'Dat hem en halp yser no stael.'

Brab. Yeest. 5, vs. 662:

 
Maer, so hem sijn raet riet,
 
Halp hi van der Marken den grave

Matth. Anal. 1, blz. 160: onser Godt holp die Jofferen en elders.

Jagen, imperf. jagede, waarvan genoegzame voorb. zijn bijgebragt in de Taalgids, 2, blz. 275.

Kleven, imperf. claf. Reinaert, vs. 7004:

 
Want dat sant sere claf
 
Metter pissen in dogen.

Klimmen, imperf. clam, mv. clommen. Lev. v. St. Christ. 311:

 
Daer omme so clam si ….
 
Op doverste der torene ende der kerken.

St.-Bijb. Matth. XIV. 23 en elders.

Klinken, imperf. clanc, mv. clonken. Het daghet, coupl. 15:

 
Met haren blanken handen
 
Dat si dat belleken clanck.

Komen, imperf. cam. St. Franc. vs. 9105:

 
Een pelegrijm van live cranc,
 
Wantene de zucht zere dwanc,
 
Cam gevaren van over mere

Brab. Yeest. Dl. II. blz. 504:

 
Inlande, ghegheven, doe minhere incam te Mechelne,

en Matth. An. 9, 450:

 
Ende ware dat saken dat hi in veden came.

Krimpen, imperf. cramp, mv. crompen. Reinaert, vs. 1506:

 
Ic dede hem afbernen dat haer,
 
So dat hem die swaerde cramp.

Laden, imp. loed. Ferguut, vs. 261:

 
Doe worp men omme die somers sciere
 
Ende loet pawelioenen ende fortsiere.

Sp. Hist. II. 32, vs. 72:

 
Want hi nerenstelike wachte,
 
Dat hi niemene verloede te sere.

en St.-Bijb. Neh. XIII. 15. Z. v. Taalg. 2, 274.

Lagchen, imperf. loegh. Ferguut, vs. 589:

 
Die ridders loeghen, ende maecten spot.

Kar. en Eleg. vs. 721:

 
Doe stont elegans ende loech.

Stoke. 4, vs. 1477:

 
Ic seg u, dat ic seker weet,
 
Dat de Graef hilt ouer spel,
 
Want hi loech.

Grimb. Oorl. 2, vs. 5693, V. d. Lev. ons Heren, 733. Bijb. 1477, Gen. XVIII. en elders.

Laten, imperat. lach. Z. Dr. De Jagers latere Versch., blz. 470.

Leken, imperf. lack. Reinaert, vs. 808:

 
So dat hem sijn bloet uut lac.

en Minn. Loep, 4, vs. 337:

 
Doch also sijt vat ontstack
 
So tapte sijt uut dat altoes lack.

Z. over de beteekenis van dit woord, De Jagers Arch. 2, 119.

Leiden, imperf. leedde. Reinaert, vs. 406.

 
Ghi hebt minen oom bedrogen
 
Harde dicke in meneger wisen,
 
Ghi misleettene van den pladisen,
 
Die hi u warp van der kerren.

en Walewein, vs 8426:

 
Walewein volghede als hi eerst mochte
 
Ende leetde vor hem bi der hant
 
Sijn lief die joncfrouwe achemant.

het part. geleet vindt men Ferg. vs. 1098.

Malen, imperf. moel. Brill, Spr. 1. 1849, blz. 282.

Murwen (be-). part. bemorwet. Gest. Rom. cap. 50: Die keyser wert verwonnen ende bemorwet van dat veel bidden ende smeken van den heren.

Plegen, in de beteekenis van doen, begaan, bedrijven, verplegen, imperf. plagh, part. geplogen. Lancelot, 3, vs. 22991:

 
Ende die daer dienden in die zale
 
Plaghen sijns harde wale.

Esop. Fab. 5, vs. 3:

 
Doen hi die scade int water sach
 
Van den bene, hort wat hi plach.

Rijmb. vs. 3624:

Int lant plach men der zeden (had men de gewoonte of was het gebruikelijk).

Dat wijfs meest plagen (hoedden) der beesten ald. vs. 11665, 29059, 30633. Sp. Hist. III. 172, vs. 17. St. Franc. 179. Limb. 3, vs. 1369. Augustynken (Budd. Arch.) vs. 548. Heim. der heim., vs. 2122, en elders. Het part. geplogen komt o. a. voor Sp. Hist, I. 265, vs. 4:

 
Hi minde wapenen tientiden….
 
Ende voer dicken mede int here,
 
Ende hielt hem also ghetoghen,
 
Alse of hi ridderscap adde geplogen.

Sp. v. Sinne, Antw. 1562, Ccc. 3, ro.:

 
Ghy en hebt noch gheenen crijch gheploghen,

en Vondel, Poëzy, 1, blz. 104:

 
Ghy hebt dit schaakspel meer geplogen.

Plegen in de beteekenis van gewoon zijn, imperf. plocht. Varnew. Chr. blz. 21: ende dat is deze Janus die de Romeynen so groot plochten te achten.

Prijzen, imp prijsde, waarvan voorbeelden zijn bijgebragt in de Taalgids, 2, 275.

Rennen (oudt. rinnen), imperf. ran, mv. ronnen. Sp. Hist. II. 12, vs. 29:

 
Cleene menichte daer ontran,

Heelu. vs. 1902:

 
Doen waest haestelike gedaen
 
Metter ghemeinten, die ran
 
Striden sonder leidsman.

Br. Yeest. 5, vs. 1199 en elders.

Scheiden, imperf. schied. Lev. v. Jez., cap. 231: Doe heldde hi sijn hoeft nederwert, ende gaf sinen gheest en verschit. en Br. Yeest. 6, 11538:

 
Daer werd die siecte hem soe hert,
 
Dat hi cort versciet daer naer
 
Van ertrike.

Z. v. den vorigen jaarg. van dit Tijdschrift, blz. 273. De imperat. scheed, leest men Rijmb. vs. 8845:

 
Ues messciet;
 
Maer scheed altoos van Gode niet,
 
So behoudi lijf ende siele.

Schelden, imperf. schalt, schoud, part. geschouden. Rijmb. vs. 3191:

 
… Rubenne scalt hi, …
 
…... want hi sijn wijf
 
Hadde ontreind.

Sp. Hist. I 138, vs. 11:

 
Daerne Jehu, die Prophete,
 
om scalt bi Gods beheete.

Lev. v. Jez., cap. 60:

 
Doe scoutene Ihs ende seide.

en Stoke, 1, vs. 103:

 
Dat beelde, door ons Heren ghebod,
 
Brac hi, ende hevet tfolc gheschouden.

Meer voorbeelden zijn bijgebragt door Ypey in zijn Taalk, aanm.

Schenden, part. geschent, geschendet. St. Franc. vs. 6239:

 
Niet lange na gonen doene
 
Ginc uter religioene
 
Hi, die den andren adde gescent.

Vaderboeck, fo. 26 ro.: Die ghene die opten waghen ende op die paerden sijn sullen beschamet ende gescendet werden. Z. o. a. Velth. 4, cap. 6 en 8.

Scheuren, imperf. schoerde, part. geschoert. Matth. An. 2, blz. 312: die aerde scoerde van droochte. Gest. Rom. cap. 83: Daer quam een vroem starck groot beer die quam in desen hof en verderfde die bomen, scoerdese ende bracse. Bijb 1556. Judith 14: ende heeft zijn cleederen gheschoert, en lager.

Scheppen, imperf. schoep, part. geschepen, geschapt, geschaept. Stoke, 6, vs. 51:

 
Kenemaers ende Waterlandre
 
Quamen daer, ende menich andre,
 
Die hem te weren scoepen wale.

Rijmb. vs. 2785:

 
Doe maectem sijn vader Israel
 
Enen dieren roc, ghescepen wel,
 
Van dieren werke te voeten lanc.

Beatrijs, vs. 272:

'Cleder….'

Wel ghescepen int ghevoech. Z. v. 't Lev. v. Jez. cap. 223, 234 en elders.

Schrikken, inperf. schrikte of schrack.. Bijb. 1556 en St.-Bijb. Gen. XXVII. 33.

Slaan (oudt slagen), imperat. slach. Rijmb. vs. 7762:

 
Slach mi selve doot te hant,
 
Dat ment niet tye den wive.

meer voorl zijn bijgebragt door Dr. De Jager in zijn Lat. Versch.

Smelten (oudt. smouten), imperf. smalt, smout. Limb. 5, vs. 1756:

 
Dus versmelt hiet allene
 
Dicke met claghen ende met wene.

Z. v. ald. 4. 1741 en Gloss. Lek. sp.

Spreiden, imperf. sproedde. Walew. vs. 948:

 
Doe leide men taflen uptie scraghe:
 
Daer boven spreedde men die dwale.

Springen, imperf. spranck. Sp. Hist. II. 116, vs. 3:

 
der tumde en sprane
 
Eene dierne vor sConincs banc.

Limb. 1, vs. 861:

 
Smergens doe die dach ontspranc.

St.-Bijb. Tob. II. 3 en elders.

Spuwen, imperf. spau. Sp. Hist. III. 346, vs. 31:

 
Dien name van Ihm Criste,
 
Verspau elc heidijn.

Staan (oudt. standen), imperf. stoet, imperat. stant. Rijmb. (Wr. v. Iher.), vs. 28193:

 
Nu hort hoet hem van lieden stoet
 
Lxxm hadde hiere te voet.

Grimb. Oorl. 1, vs. 3713:

 
Hi hadde boven sire platen
 
Een tornekeel, dat hem wel stoet.

Ferg. vs. 1360. Brab. Yeest. 5, vs. 1208 en elders. Voor den imperat. zijn genoegzame voorb. bijgebragt door Dr. De Jager in zijne Lat. Versch., blz. 469.

Steken, part. gesteken. Lancelot; 3, vs. 13811:

 
Walewein heeften weder gesteken
 
Dat sijn spere te stucken brac.

Vaderboeck, fo. 25 ro.: doe wert zijn herte seer ontfenghet ende ontsteeken. Z. v. Sp. Hist. II. 3, vs. 90. V. d. Feesten, vs. 672 en St.-Bijb. Lev. XI.32.

Sterven, imperf. starf, staerf en sterf, mv. storven. St. Franc. vs. 5888:

 
Ende als dandre begonden eten,
 
So starf die waert selve saen.

Sp. Hist. II. 80, vs. 6:

 
Noint man in meerre verdoemenesse
 
Ne staerf onder erdsche liede,
 
Als dese onder sine mayseniede.

Pass. Somerst fo. 14 ro.: Ende doe sy dat lot worpen so storuen sy nv die een ende nv die ander hent quam totten lesten daer Josephus mede loten soude. St.-Bijb. Gen. IX. 29; 11, 32: ende Terah sterf te Heran, en elders.

Tellen, imperat. tellet. Bijb. 1477. Gen. XV. Aensich den hemel: ende tellet die sterren of du moghes.

Trekken, imperf. trac, treckte, part. getract, getreken. Brab. Yeest. 5, vs. 1141:

 
Die van Lovene, die, te dientide,
 
Ghelogiert waren ter wester siden,
 
Trac een deel voer die balie,

Ende stormden. Bijb. 1565. Gal. 2: maer doendie gecomen waren, so ontrack hy. Heelu., vs. 1601:

 
Ende trecte voor Freppont.

Sp. Hist. IV. 70, vs. 60:

Ter kerken sijn wi getrect en elders. Z. De Jager, Lat. Versch., blz. 82, 128 en Gloss. Lek. Sp.

Vallen, imperf. Vel. Reinaert, vs. 7499:

 
Want hi hem so dorbroeide dat vel,
 
Dat hem sijn hair al ute vel.

Sp. Hist. II. 125, vs. 49:

 
Den vrecken seidi dat bispel,
 
Dat den riken man ghevel,
 
Die Lazaruse ontseide die crumen.

Kar. de Gr. 2, 2139. Lek. sp. 2, 10, 40 en elders.

Vechten, imperf. vacht, mv. vochten. Walen, vs. 8232:

 
Noit vacht man so deghenleke.

Grimb. Oorl. 2, vs. 2799:

 
Her wouter Berthout die here
 
Vacht boven sinen vader sere
 
Om te monteren of hi conste.

Sp. Hist. I. blz. 115. Br. Yeest. 5, vs. 1725. Pass. somerst. fo. 68 ro. en elders.

Verbeuren, imperf. verborde, part. verbort. Sp. Hist. I. 100, vs. 16:

 
(si) achten soo cleene vp sine gebode,
 
Dat si alle verborden des,
 
Ende Aaron ende Moyses
 
Te steruene in de wostine.

Esop. Fab. 2, vs. 18:

 
Dlam nochtan hads niet verboort.

Lev. v. Jez. cap. 112: die maledijt sinen vader ochte sire moeder, hi heft des lijfs verbort. Z v. Gloss. Lek. Sp.

Verderven, imperf. Verdaerf of verderfde. Sp. Hist. I. 220, vs. 13:

 
Ende verdaerf mede die brant
 
Dorpe, porte ende groot lant.

Z. v. St.-Bijb. Gen. XIX. 29 en het voorb. op scheuren.

Verheffen, part. Verhaven Br. Yeest. 6, blz. 461, vs. 117:

 
Dus so heeft se God verhaven
 
Met ii sonderlinge gaven:
 
Deen es doegt, dander scoenheit.

Verliezen, imperf. verloos. Rijmb. vs. 9106:

 
Saul verloos den helighen gheest.

Z. v. Gloss., Ferguut en Lek. Sp.

Verzaken, imperf. verseec. St. Margrieten (B. Mus. 1, blz. 279), vs. 62:

 
… bi Gods macht die maghet goede
 
Ne versuchte selfs, no verseec,
 
Noch oec droeve aenscijn an haer bleec.

Vinden, imperf. vant, mv. vonden, part. gevant. Gloss., St. Franc. Sp. Hist. I. 18, vs. 34:

 
Astronomie nam beghin
 
An desen man; want hise vant.

Lek. Sp. 2, 6, vs. 1:

 
Dijnghel vant die maghet rene
 
In een camere allene.

en in de meeste schriften der Ouden.

Vlieden, imperf. vlo of vloe. St. Franc., vs. 620:

 
Over side vlo hi van vare.

Sp. Hist. I. 13, vs. 15:

 
Dese na dattene God verwiet
 
Ende hine wt sinen lande sciet,
 
Vloe hi ten Oesten waert.

Ald. blz. 176, 50. Stoke, 10, vs. 281:

 
Sine dorsten niet bliven inden lande,
 
Ende vloen wt: des hadden si scande.

en elders.

Vloeken, imperf. vliec. B. Mus. D. 10, bl. 53, vs. 78:

 
Si vliec haer selven ende den vader mede.

Vlugten, imperf. vlocht. Ferguut, vs. 739:

 
… ende vraghede, watti sochte
 
Waeromme hi daer den reghen vlochte.

Vragen, imperf. vragede. Sp, Hist. I. 280, vs. 4:

Te hant vragendi, wat dat mene (beteekende) Rose, vs. 9527, Matt. An. 10, blz. 105. Limborch (z. Taalg. 2, blz. 275) en elders.

Vriezen, imperf. vroos of vroes. V. d. Lev. ons Heren, vs. 2249:

 
(Petrus) dochte dat men riep: vaet!
 
Hi durkede als die besculdicht was,
 
Al vroes hem, hi sweette als .i. das.

Waden, imperf. woet. Rijmb. vs. 1695:

 
Die wijn wert dat sleve bloet,
 
Dat ute Jhesus siden woet.

Nat. Bl. 2, vs. 1416. Bedied. v. d. Misse, vs. 572. St. Amand, 2, vs. 2493 en Minn. Loep. 2, vs. 1855.

Wegen, imperf. wach of woech. Sp. Hist. I. 270, vs. 25:

 
Exenoecrates te seggene plach:
 
Ic hebbe gesproken, dat mi wach
 
Maer van swigene en quam mie
 
Scade, nochte scande nie.

St.-Bijb. Ezra VIII. 25 en elders. Het part. beweecht voor bewogen, ontmoet men Bijb. 1556. Gen. 17: Ende doen hi met een groot iammer weende, soo is Isaac beweecht gheweest..

Werven, imperf. warf, Heelu., vs. 205:

 
Her Godevaert van Parweis starf
 
Daer na sciere, ende doe warf
 
Die montborscap van dien lande
 
In heeren Wouter Berthouts hande.

Werken, imperf wracht, part. gewracht. Grimb. Oorlog, 2, vs. 5979:

 
'k En mochte niemen vertellen
 
Die mortorie die men daer wrachte.

Velth. 4, 32:

 
Si wrachten alle iegen Gode.

Lev. v. Jez. cap. 216: Ende haddic die werke niet ghewracht. Bijb. 1556. Gal. II: want die met Petro gewracht heeft tot het Apostelschap der besnijdenissen, die heeft met my ooc ghewracht onder die Heydenen.

Werpen, imperf. waerp, warp, werp, mv. worpen. Rijmb. (Wr. v. Iher), vs. 28858:

 
Want dat verwatene Joetsche diet
 
Bleef upten mure so vele doot,
 
Die men daer warp ende scoot.

Sp. Hist. IV. 258, vs. 81:

 
Den scilt hi vor die slage waerp.

Gest. Rom. cap. 72:

 
Si worpen sinen soen inden karcker.

Belg. Mus. 10, blz. 63:

 
Hi werp sijn inde (aars) in haren scoot.

en elders.

Wijzen, imperf. wijsde, part. gewijst. Verv. op Wap. Mart. coup. 10:

 
Nochtanne dair so allene zat,
 
Wijsde hair redene den rechten pat.

Taalk. Mag. 3, 184, vs. 36:

 
Ende ic volgede hare toter dore,
 
Die si mi wijsde al onu' nomen.

Z. v. Sp. H. I. 159, vs. 71. II. 75, vs. 26 en Taalg. 2, 276. Het part. gewijst vindt men o. a. Wap. Mart. coup. 15:

 
Martijn du heues mi bekeert,
 
Ende ghewijst ende gheleert
 
Van dat ic niet en wiste.

Sp. Hist. I. 172, vs. 49:

 
Dat vonnesse es vp hare gegeuen,
 
Ende haer es ontwijst dat leven

Winden, imperf. want, mv. wonden. Esop. fab. 10, vs. 7:

 
Doe want (het serpent) omtrent sinen here
 
Ende het dedem daer soe sere.

Sp. Hist. II. 297, vs. 4:

 
Die onderwant hem sere des,
 
Te pensene omme hemelrike.

en St.-Bijb. Matth. XXVII. vs. 59.

Winnen, imperf. wan, mv. wonnen. Ferguut, vs. 826:

 
Den knape hi vraghen began:
 
Of hi die herberge wan met krachte.

Sp. Hist. I. 121, vs. 55:

 
Niet wel en weet men wiese wan,
 
So Mars, so een ander man.

Br. Yeest. 5, vs. 1254. St. Christina, vs. 767. Limb. 1, vs. 2576 en St.-Bijb. passim.

Worden, praes. werde, imperf. wart, mv. worden, Reinaert, vs. 2249:

 
Doe mijn vader hadde vonden
 
Den scat, wart hi in corter stonde
 
So overdadich, ende so fier.

Lancelot, 2, vs. 44101:

 
Nieman mochte an hem genesten
 
Dat hem vergaen mochte ten besten,
 
Hine bleef doet of so gewont,
 
Dat hi meer ward gesont.

St. Franc. vs. 649. Rijmchr. v. Fland. vs. 10047. Lev. v. St. Christ. vs. 89 en elders.

Wreken, imperf. wrak, mv. wraken. Sp. Hist. III. 3, vs. 70:

 
Alsemen nv hier al ghereit
 
Horen sal in die waerheit.
 
Hoe veel riken hem ontbraken
 
Ende hare ouerde vp hem wraken.

Wringen, imperf. wranc, mv. wrongen. Lancel. 3. vs. 13011:

 
Also alsic min hande wranc
 
Ontscoet mi tvingerlin.

Ferguut, vs. 3566:

 
Die rese wranc doe wel herde
 
Den boem, die vast in d'erde stac daer.

Walew., vs. 1420, 8311 en elders.

Zenden, imperf. sendde, part. gesent. Sp. Hist. I. 16, vs. 2:

 
Noe sendde eerst wt den rauen,

Stoke, 3, vs. 966:

 
Boden sende hi ende brieve mede.

en elders, Het part. komt o. a. voor Sp. Hist. I. 232, vs. 16:

 
Dies heb ic di ghesent oec mede
 
Eene scorgie ende eenen stoet.

Ald Dl. II. 81, vs. 51: Lev. v. Jez. cap. 28. B. Mus. 9, blz 433 en Limb. z Taalgids 2, blz. 276. Ongelijkvl. vindt men het imperf. gebezigd: Grimb. Oorl. 1, vs. 815:

 
Doen die hertoghe ghestaen was op,
 
Sant hi boden sonder stop
 
Al over al in sijn lant.

St.-Bijb. Jud. VIII. 9 en Matth. XI. 2, en het part. gesant. Rijmb. vs. 3171:

 
Dor uwe salecheid heeft mi ghesant
 
God, onse Here, hier in dit lant.

Zien (oudt. sichen 1)), imperat. sich, waarvan genoegzame v. b. zijn bijgebragt door Dr. De Jager in zijn Latere Verscheidenheden.

Zijn, part. gesijn. Walewein, vs. 5158:

 
Die vos Roges . . heift vernomen
 
Waleweine in sijn vrijthof,
 
Daer hi here ende voghet of
 
Hadde ghesijn menighen dach.

St. Brandaen, vs. 166:

 
Al haddic ghesijn noch so lanc,
 
Ic en hadde niet vonden gront.

Ferguut, vs. 3642:

 
Ferguut sprac: bi wat saken
 
Hebdi hier gesijn so lange.

Ald. vs. 4012; Sp. Hist. II. 333, vs. 56; Velth. 2, cap. 2 en elders.

Zingen, imperf. sane, mv. songen. Sp. Hist. IV 16, vs. 63:

 
Antidius zanc in sine stede.

Stoke, 10, vs. 366:

 
Hi drubbelde ende spranc opwaert
 
Van bliscapen, ende sanc.

Velth. 3, cap. 34 en Lev. v. Jez. cap. 225.

Zinken, imperf. sanc, my. sonken. Bijb. 1477, Num. 11:

 
ende dat vuer versanc.

Zuipen, imperf. soep. Rose (Belg. Mus. 8, blz. 109), vs. 312:

 
Sie soep wellinge van gerstinenmele.

Zwemmen, part. geswemmet. Vaderboek, fo. 12. ro.: Doe wonde theoderus dat si hem hadden wtghetogen en ouer dat water gheswemmet.

 

D. van Kalken.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


taalkunde