De Taalgids. Jaargang 3

[p. 243]

De afleiding van het woord verwaarloozen.

Antwoord op vraag 31: ‘Men vraagt de afleiding van het woord verwaarloozen.’

Verwaarloozen is gevormd van waarloos, een woord, dat op het suffix -loos uitgaat en derhalve een adjectief moet zijn. Waarloos is in het gewone leven niet in gebruik; alleen de zeeman kent het. Raadpleegt men Mr. J. van Lennep's Zeemans-Woordeboek, dan leest men op blz. 254:

‘Waarloos, b. n. - Al wat ingescheept wordt om een voorwerp van gelijken aart te vervangen. W - rondhout, touw. W - e bloks, zeilen enz.’

Een waarloos touw is derhalve een touw, dat niet gebruikt wordt, dat op het oogenblik overtollig is, waarop men om die reden weinig of geene acht slaat en waarvoor men dien ten gevolge ook weinig zorg draagt. Gaat men de afleiding van waarloos na, dan vindt men, dat zij met deze opvatting overeenstemt. Ouderloos, kinderloos, zorgeloos, is iemand, die geene ouders, kinderen, zorgen heeft, en zoo zal waarloos zijn iets, dat geen waar heeft. Dit substantief waar, ohd. wara (intuitio, consideratio, protectio), ags. ware (heed, caution, care), beteekent aanschouwing, toezigt, zorg, bescherming.

De eerste dezer beteekenissen blijkt uit het gebruikelijke waarnemen, oplettend acht geven, kijken naar, niet uit het oog verliezen; alsmede uit het adjectief gewaar in gewaar worden, hetwelk op dezelfde wijs van het substantief waar gevormd is, als gewijs (in trapsgewijs, steelsgewijs) en gerust

[p. 244]

van wijs en rust. De tweede beteekenis: zorg, voor bescherming blijkt uit bewaren en het provincialistische zich waren, voor zich in acht nemen, zich hoeden: Waar u, dat ik u niet bij ongeluk stoot, voor Neem u in acht, Hoed u; en Ik zal mij waren, dit niet te doen, voor Ik zal wel oppassen, wel zorgen, dat ik dat niet doe. Waarloos is derhalve: zonder toezigt, zonder bescherming; eene beteekenis, waaruit die van den genoemden scheepsterm en van verwaarloozen zich gemakkelijk en ongedwongen laten afleiden.

L.A. t. W.