De Revisor. Jaargang 15

[p. 80]

Joseph Brodsky
Vlinder

I

Kan ik beweren: jij bent dood?
Je leefde immers maar één dag.
Veel treurnis schuilt er in de grap
waar God eens toe besloot!
Te zeggen dat je leefde?
De datum van geboorte
valt samen met het ongehoorde
moment dat jij niet langer zweefde
maar dood lag in mijn hand.
Een aftreksom bewijst,
jou restte slechts een tijd
die nog geen dag omspant.

II

Voor ons zijn dagen niets.
Niet op te prikken,
geen voedsel voor pupillen,
ze missen iets solieds.
Een witte achtergrond
maakt hen onzichtbaar,
bij gebrek aan lichaam.
De stelling lijkt gegrond
dat dagen zoals jij zijn;
of, wat kan wegen
één van de vele, vele dagen,
tien keer verkleind?

[p. 81]

III

Beweren dat je helemaal
niet bent? Maar wat
is dit dan in mijn hand?
En ook dit kleuronthaal
is niet de vrucht van niet bestaan.
Wie heeft die kleuren neergelegd?
Wie heeft dit voorgezegd?
Ik leef niet in de waan
dat dit palet ook aan mijn brein,
dat veel in woorden denkt
maar minder in pigment,
ontstaan zou kunnen zijn.

IV

Jouw vleugels zijn bestemd
tot doek voor ogen,
voor wimpers, meisjes, vogels.
Jij bent fragment
van een gezicht; zeg mij
van wie, vliegend portret?
Wat voor facet,
welk onderdeel toon jij
als nature morte?
Gaat het om vruchten,
om dingen, ofwel ligt er
vis op een bord?

[p. 82]

V

Misschien ben jij een landschap
en, met een loep,
ontdek ik strand, een groep-
je nimfen of een dansgezelschap.
Is het er licht, als scheen de zon,
of, als de nacht, mistroostig?
En wat komt er omhoog
daar aan de horizon,
welk hemellichaam?
Van wie zijn die contouren?
En welke streek heeft er tevoren
model gestaan?

VI

Ik denk dat jij zowel het een
als 't ander bent:
in jouw patroon herkent
men sterren, mensen, steen.
Wie was die juwelier
die zonder fronsen
op deze achtergrond
in miniatuur
de wereld aanbracht
die gek maakt en onvrij,
waar wij de dingen zijn en jij
aan dingen de gedachte.

[p. 83]

VII

Waarom waren die kleuren
en lijnen jou gegeven
voor slechts één dag van leven
in 't land der meren,
waarvan het amalgaam
de ruimte wil bewaren?
Zo'n korte tijd op aarde
heeft elke kans tenietgedaan
om in een vlindernet te komen,
te beven in een hand en in
de korte achtervolging
ogen te bekoren.

VIII

Je geeft geen antwoord -
niet uit bedeesdheid,
uit ijdelheid of boosheid
om iets dat stoort,
ook niet omdat je dood bent.
Verwantschap ten teken
heeft ieder schepsel gekregen,
dood of levend,
een stem om te vragen,
te horen en te zingen:
om te verlengen ogenblikken,
minuten, dagen.

[p. 84]

IX

Zelfs dat moet jij ontberen -
het vermogen
te spreken. Strikt genomen,
is het zo beter:
je bent de hemel niets verplicht,
je staat er niet geregistreerd.
Niet nodig dat je treurt,
indien jouw leeftijd, jouw gewicht
tot stomheid heeft geleid:
geluid is ook een last.
Je bent dus minder hecht en vast,
geluidlozer dan tijd.

X

En zonder angst te voelen,
te beleven -
zo blijf je lichtjes zweven
boven een bed van bloemen,
buiten cellen afgesloten,
waar het verleden
en de toekomst lijden
aan ademnood; en
daarom, wanneer jouw vlucht
naar weiden voert,
krijgt plotseling zelfs vorm
de lege lucht.

[p. 85]

XI

Zo doet een pen, die glijdt
langs glad, gelinieerd
papier en heeft geleerd
dat hij niets weet
van wat zijn vers (waar wijsheid
naast nonsens staat)
beweegt. Maar hij verlaat
zich op de hand die 'm leidt,
op vingers waar in vast,
stom ritme woorden gaan, van aar
of bloem geen stof wegnemend, maar
van schouders wel de last.

XII

Een dergelijke schoonheid
gekoppeld aan
zo'n kort bestaan -
dat duidt op ongerijmdheid:
daaruit blijkt zonder meer
dat aan de wereld inderdaad
de zin ontbreekt. Bestaat
die wel, dan zeer
beslist zijn wij dat niet.
Entomoloog, jouw naald,
die 't licht niet vast kan pinnen, faalt
nog meer met duisternis.

[p. 86]

XIII

Vaarwel tot jou te zeggen?
Als tot een etmaal?
Er zijn er wier geheugen kaal
geslagen wordt, als heggen
door 't snoeimes. Ach,
de reden daarvan is
dat achter hen niets ligt:
geen dagen, doorgebracht
in liefdesnestjes,
geen diepe nachtrust, geen
verleden - nee, alleen
maar wolken vlinders.

XIV

O, jij bent beter dan
het Niets - nee, meer nabij
en visueler. Toch ben jij
van binnen nauw verwant
aan 't Niets. Ja, op jouw vluchten
kreeg het materie;
daarom, wanneer je
rondvliegt in de drukte
van alledag, vorm jij
een soort versperring,
een frêle, kleurige begrenzing
tussen het Niets en mij.

Vertaling Peter Zeeman