De Revisor. Jaargang 15

[p. 142]

Zbigniew Herbert

Het proces

Onder zijn grote requisitoir boorde de aanklager
zijn gele wijsvinger dwars door mij heen
ik heb redenen om aan te nemen dat ik er slapjes uitzag
onwillekeurig zette ik een masker van angst en gemeenheid op
als een rat in de val gevangen de agent van de broedermoorder
de verslaggevers dansten hun krijgsdans
traag verbrandde ik op een brandstapel van magnesium

dit alles vond plaats in een bedompt zaaltje
de vloer kraakte de kalk dwarrelde van het plafond
ik telde de knoesten in de planken de gaten in de muur de gezichten
de gezichten leken op elkaar waren bijna eender
politie rechtbank getuigen publiek
allen hoorden tot partijen zonder enig erbarmen
en zelfs mijn verdediger die vriendelijk glimlachte
was erelid van de executiepelotons

op de eerste rij zat een vette oude vrouw
verkleed als mijn moeder bracht ze met een theatraal gebaar
haar zakdoek naar haar vuile ogen maar huilde niet
dat duurde waarschijnlijk lang ik weet zelfs niet hoe lang
in de toga's van de rechters steeg het rossig bloed van ondergaan

het echte proces werd in mijn cellen gevoerd
ze kenden het vonnis vast al eerder
na een kort oproer capituleerden ze en begonnen te sterven
één voor één
ik keek verbijsterd naar mijn wassen vingers

[p. 143]

 

ik sprak geen slotwoord al had ik toch

 

jarenlang aan mijn laatste rede gewerkt

 

tot God het tribunaal van de wereld het geweten

 

meer tot de doden dan tot de levenden

 

door de bewakers snel overeind gesleurd

 

 

 

vermocht ik alleen met de ogen te knipperen en toen

 

barstte de zaal uit in een gezond lachen

 

ook mijn aangenomen moeder lachte

 

de hamer van de rechter sprak en dit was eigenlijk het einde

 

 

 

maar wat gebeurde daarna - was het de dood aan de strop

 

of werd de straf misschien omgezet in de gratie van kerker

 

ik ben bang dat er een duistere derde oplossing bestaat

 

buiten de grenzen van tijd zintuigen en verstand

 

 

 

dus wanneer ik wakker word open ik mijn ogen niet

 

klem mijn vingers op elkaar til mijn hoofd niet op

 

adem oppervlakkig want ik weet echt niet

 

hoeveel minuten lucht ik nog over heb

[p. 144]

Damastes bijgenaamd procrustes spreekt

Mijn beweeglijke imperium lag tussen Athene en Megara
ik heerste over woest land een holle weg een afgrond alleen
zonder de raad van domme grijsaards insignes met een gewone knots in de hand
slechts gehuld in de schaduw van een wolf en de afgrijzenwekkende klank van het woord Damastes

het ontbrak me aan onderdanen dat wil zeggen ik had ze kort
ze haalden de dageraad niet toch is het een hoon mij een bandiet te noemen
zoals de geschiedvervalsers verkondigen

in wezen was ik een geleerde een maatschappijhervormer
mijn ware hartstocht was de antropometrie

ik ontwierp een bed met de maten van de volmaakte mens
vergeleek gevangen reizigers met dit leger
het rekken van leden, snoeien van uiteinden - ik erken het - was moeilijk te vermijden

de patiënten stierven maar hoe meer er omkwamen
des te zekerder wist ik dat mijn onderzoek juist was
het doel was verheven vooruitgang eist offers

ik wenste het verschil tussen hoog en laag op te heffen
het walgelijk verscheiden mensdom wenste ik één gestalte te geven
ik volhardde in mijn pogingen de mensen gelijk te stellen

ik werd om het leven gebracht door Theseus de moordenaar van de onschuldige Minotaurus
door hem die het labyrint met een kluwentje vrouwegaren doorgrondde
een man van listen en lagen zonder principes en toekomstvisie

ik heb de wisse hoop dat anderen mijn werk zullen voortzetten
en deze zo vermetel aangevangen arbeid ten einde zullen brengen

Vertaling Gerard Rasch