De Revisor. Jaargang 10

[p. 66]

Eugenio Montale
uit Satura (1971)

De geschiedenis

De geschiedenis ontrolt zich niet
als een ononderbroken keten
van ringen die in elkaar grijpen.
In elk geval
zijn er vele ringen die niet houden.
De geschiedenis bevat niet
wat eerder en wat later is,
niets dat op een zacht pitje
in haar staat te pruttelen.
De geschiedenis wordt niet gemaakt
door wie haar kent en ook niet
door wie haar niet kent. De geschiedenis
baant zich geen weg, gedraagt zich eigenzinnig,
verafschuwt geleidelijkheid, gaat niet vooruit
en niet terug, wisselt van spoor
en de richting die ze neemt
is in geen dienstregeling te vinden.
De geschiedenis rechtvaardigt niet
en betreurt niet,
de geschiedenis komt niet van binnenuit
want ze betreft de buitenkant.
De geschiedenis gaat niet te werk
met liefkozingen of zweepslagen.
De geschiedenis is geen leidsvrouw
in iets dat ons aangaat.
Door haar op te merken maak je haar niet
méer werkelijk en méer gegrond.

De geschiedenis is ook niet
de verwoestende bulldozer waarvoor men haar wel eens houdt.
Zij laat tunnels, kelders, holen
en schuilplaatsen intact. Er zijn er die overleven.
De geschiedenis is ook welwillend: ze vernietigt
zoveel ze kan: als ze zou overdrijven, zou het zeker
nog beter zijn, maar de geschiedenis is niet
van alles op de hoogte,
voert niet al haar wraaknemingen uit.

De geschiedenis krabt als een sleepnet
over de bodem, een paar rukken
en er ontkomen wat vissen.
Een enkele keer stuit je op het hektoplasma
van een ontsnapte en hij lijkt niet bijster gelukkig.
Hij weet niet dat hij buiten is, niemand heeft het hem gezegd.
De anderen, die in de sleepzak zitten, denken
dat zij vrijer zijn dan hij.

[p. 67]

Het is belangrijk om te geloven

dat de mensen van morgen
mensen kunnen zijn
belachelijk om te denken
dat de aap hoopte
dat hij op een dag
op twee poten zou lopen

het is belachelijk
om een hypotheek te nemen op de tijd
en het is even belachelijk
om je een tijd voor te stellen
die in meer tijden is onderverdeeld

en méer dan belachelijk
om te veronderstellen dat er iets
bestaat
buiten het bestaanbare,
het enige dat zich ervoor hoedt
om te bestaan.

De Arno te Rovezzano

Grote rivieren zijn een beeld van de wrede
en onpersoonlijke tijd. Gezien vanaf een brug
geven ze blijk van hun onverbiddelijke nietigheid.
Slechts de aarzelende inham van een moerassig
biesbosje, een of andere spiegeling die oplicht
tussen dicht struikgewas en boommos, kan onthullen
dat het water zich net als wij van zichzelf bewust is
alvorens het tot draaikolk en gierstroom wordt.
Heel wat tijd is er verstreken, niets is er veranderd
sinds ik aan de telefoon voor jou neuriede: ‘jij
die doet alsof je slaapt’ en drie keer schaterlachte.
Jouw huis was een flits gezien vanuit de trein. Gebogen
over de Arno als de judasboom die het wilde beschermen.
Misschien staat het er nog of is er alleen nog maar
een bouwval te vinden. Van onder tot boven vol,
zo zei je me toen, met insecten, onbewoonbaar.
Nu biedt het ons een andere troost, een andere
troosteloosheid.

[p. 68]

Woorden

Woorden
weigeren, als ze ontwaken,
de plaats die het meest
bij hen past, geschept papier,
Oostindische inkt,
een omslag
van leer of van fluweel
dat hen aan het oog onttrekt;

woorden
zoeken, wanneer ze wakker worden,
een plekje op de achterkant
van rekeningen, op de rand
van totoformulieren,
op huwelijksaankondigingen
of rouwbrieven;

woorden
vragen om niets beters
dan om de warboel van toetsen
op een draagbare schrijfmachine,
de donkere hoekjes
van een vestzak, de bodem
van een prullenbak waarin ze
opgefrommeld terechtkomen;

woorden
zijn echt niet gelukkig
wanneer ze er
als sletten worden uitgegooid
en met donderend applaus
en schande worden ontvangen;
woorden
geven de voorkeur aan slapen
in een fles boven de blamage
van te worden voorgelezen, verkocht,
gebalsemd, ingevroren;

woorden
zijn van iedereen en tevergeefs
verbergen ze zich in dictionaires
want er is altijd wel een pummel
die de stinkendste en zeldzaamste truffels
weet op te graven;

woorden
geven na eindeloos wachten
de hoop op dat ze
eens en voor altijd
worden uitgesproken
en vervolgens sterven
met degene aan wie ze hebben toebehoord.

[p. 69]

Trompetgeschal

het historisme dat dialektisch is
materialistisch
autofaag
progressief
immanent
onomkeerbaar
altijd binnen iets
nooit buiten iets
nooit feilbaar
gemaakt door onszelf
niet door vreemde
rondbazuiners
van kletskoek waarin alleen
gekken kunnen geloven

de verwondering die synthetisch is
niet ideolektisch
noch individueel
nee universeel
de honger
die voedsel is voor iedereen
en niemand

de sprong die kwantitatief is
welnee kwalitatief
de hoogste hemel
de graftombe
thuis met alleen maar behoefte
aan jezelf en niet eens
omdat er iemand is die voor je zorgt
en het is de ontplooiing
van een moraal
zonder stutten behalve
de eventuele
tussenkomst
van een charismatisch leider
zolang het duurt
of van diadochen
die niet minder providentieel zijn
de eeuwigheid in pocketformaat
economisch
gecontroleerd
door verantwoordelijke
wetenschappers die goed
in de gaten worden gehouden

de dood
van de bon sauvage
van de opinies
van de onzekere zekerheden
van de verschijningen
van de perioden van schaarste
van het niet-functionele individu
van de priester van de medicijnman
van de intellectueel

de triomf
in het trinitarische stelsel
van de ex-primaat
over zichzelf over alles
maar zonder de truc
van de doorweekte korst
in de noösfeer
en van de lariekoek
die wordt verkocht door de papisten
modernisten of activisten
van het volk
met hun brutale bek!

de oorlog
wanneer hij progressief is
omdat het geweld ervan
heftig niet heftig is
al naar gelang hij plaatsvindt
maar het de laatste is
en dat is hij altijd
krachtens zijn aard

zeg vertel me eens
ongeëngageerde vriend
heb je op dit alles
iets aan te merken?

vertaling Frans van Dooren