Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2000 (nrs. 89-92)

[p. 37]

Gerard van Westerloo
Een wandelaar neemt nooit de bal mee
Kleine etiquette voor onderweg

Een kind leert lopen ja, maar leert een mens ook wandelen? Nee. Tenminste niet van nature. Het is met wandelen als met zwemmen en autorijden. Dat leert de mens ook alleen maar als een ander het hem bijbrengt.

Van zichzelf is wandelen onnatuurlijk. Log. Opzettelijk. Elke wandelaar straalt dat uit. Kijk mij eens. Ik loop niet. Ik wandel. Ik zet mijn ene voet niet zomaar voor de andere. Ik zet mijn ene voet bewust voor de andere. Dat heb ik geleerd! Stap, stap, stap. Hier loopt een tweekwartsmaat.

Omdat wandelen lelijk is gaan de meeste wandelaars het liefste wandelen op plekken waar niemand ze ziet. Bij voorkeur buiten de stad en als het even kan in hun eentje. Als ze wel met veel bij elkaar zijn en binnen de bebouwde kom lopen, dan is er geen sprake van wandelen maar van vierdaagse. Vaak zie je dan dat de wandelaar zich gaat aanstellen. Dan schaamt hij zich.

Bijna elke wandelaar leert wandelen op latere leeftijd. Wandelen is niks voor kinderen. Kinderen willen huppelen en hinkelen. Ze vragen, mag de bal mee. Een wandelaar neemt nooit de bal mee. Hij huppelt niet. Hij hinkelt niet. Daar is hij te oud voor. Oud genoeg om te wandelen.

Zelf heb ik wandelen geleerd rond mijn veertigste. Niet erg goed. Een beetje. Genoeg om te weten wat wandelen ongeveer is. Daarvoor dacht ik dat ik het kon. Dat was niet zo. Ik kon er niks van. Dat vernam ik van een kenner. Op een herfstige namiddag, mogelijk was ik de veertig reeds gepasseerd, liep ik met een rugzak om en op zware schoenen achter Santpoort het landgoed Duin en Kruidberg binnen. Van de andere kant naderde een in het groen gestoken fietsende natuurmens, Hij zag mij lopen en hij riep bij het passeren: ‘Je kan er niks van.’

Waarvan niet? vroeg ik.

‘Van wandelen,’ riep hij en hij verdween om een bocht.

De natuurmens had gelijk. Die dag leek het nog alsof ik onderweg was naar een halfje karnemelk. Ik zette de ene voet voor de andere en daarna de andere voor de ene. Dat was prima. Maar het was geen wan-

[p. 38]

delen. Ik deed het niet bewust. Niet doelgericht. Niet wandelend.

Een paar weken later mocht ik een dagje oplopen met iemand die het echt kon, wandelen. De tocht ging naar Dokkum. In alle vroegte kwam de wandelaar mij ophalen aan het overnachtingsadres in Jacobaparochie.

‘Ben je klaar?’ vroeg hij.

En weg was ie.

Nog voor we bij het tuinhek waren, lag ik vele lengtes achter.

Die man kon wandelen, daar zei je u tegen. Het liefste liep hij de eerste vijftig kilometer zonder te rusten. Dan kwam je in je tempo. Daarna deden je schoenen het werk. Omdat ik de hele weg achter hem liep, zag ik duidelijk wat hem van de niet-wandelaar onderscheidde. Zijn billen. Die had hij niet. Op de plaats waar bij de niet-wandelaar billen zitten had hij draaiing. De ronde kop van zijn bovenbeen draaide daar zichtbaar in de goed gesmeerde bol van zijn heupen.

De tweede helft van de dagmars praatte hij alleen nog in onsamenhangende losse flarden. Een kwartier zei hij geen woord en dan zei hij: ‘aardbeienjam is ook lekker’. Of: ‘bij Sneek derde links’. Hij bevond zich in het schemergebied tussen bewust en onbewust, hij had zich in een trance gewandeld. De trance van het marsritme. Daar ging het om. Daar voelde hij zich gelukkig in.

Van hem leerde ik dat wandelen niks is voor mensen met te veel belangstelling. In feite zag hij, eenmaal in trance, niets van zijn omgeving. Het was een wonder dat hij niet zo nu en dan tegen een kerktoren opbotste. We passeerden de terp van Hogebeintum. Die wilde ik wel eens bekijken. Hij niet. Hij vond, dat doe je maar in je vrije tijd. Een wandelaar kijkt niet. Een wandelaar wandelt door.

Het is waar: als je veel wilt zien moet je op één plaats blijven. Vogelaars zitten rustig een hele dag op een bankje in een kijkhut. Plantenliefhebbers hebben aan een paar strekkende meter Slufter genoeg. Wandelaars niet. Wandelaars willen door.

Hoever is het nog naar Ruurlo?

Zeven kilometer.

Dat halen we wel voor het donker.

De wandelaar moet niet alleen wandelen leren, hij moet ook leren hoe bij zich onderweg als wandelaar heeft te gedragen. Loopt hij bijvoorbeeld maar wat over een bospad te slenteren, dan zal niemand zeggen: hé, een wandelaar. Zelfs niet als hij Meindl-schoenen aan heeft en een Fjältraven-afritsbroek. Dan zal iedereen denken: oh die, zeker op zoek naar de bushalte.

De wandelaar moet bijvoorbeeld leren wanneer hij tegenliggers wel en niet gedag zegt. Betreedt hij een druk belopen heidepad en groet de

[p. 39]

wandelaar alwie hem tegemoet komt, dan hebben we met een gek van doen. Komt hij daarentegen na drie uur eenzaamheid een andere eenzame tegen en houdt bij dan nog zijn kaken stijf op elkaar, dan hebben we te maken met contactgestoordheid.

Tot zover is het duidelijk. Het probleem is het schemergebied tussen deze uitersten.

De wandelaar leert het probleem op te lossen door, in twijfelgevallen, met enigszins (maar niet volkomen) neergeslagen ogen tamelijk (maar niet helemaal) binnensmonds iets te mompelen dat als ‘goedemiddag’ kan klinken voor degene die dat erin wil horen en als een vermoeidheidsadem voor degene die op contact geen prijs stelt. Dit vergt oefening.

Het is zeker niet altijd wellevend om onderweg een vraag van een tegenligger naar waarheid te beantwoorden.

‘Hoe lang is het nog naar Rolde?’ Als een doodvermoeide tegemoetkomer dat vraagt, antwoordt de welopgevoede wandelaar: ‘Een goed uurtje.’ Dat zegt bij in het volle besef dat hij over het kolere-end zelf ruim drieëneenhalf uur gedaan heeft.

Veel meer valt er onderweg ook niet te zeggen. Op gesprekken met andere wandelaars stelt de wandelaar weinig prijs.

‘Still going strong?’ vroeg ik eens aan een uitgeputte, uitgedroogde Engelsman die in de brandende zon tegen een kale Schotse berg opstrompelde.

Hij keek niet op, hij keek niet om, hij zei alleen maar: ‘Not exactly strong.’ Dat is een wandelaarsgesprek.

Tegemoetkomen valt dus niet mee maar achteroplopen vraagt nog veel meer tact. Geen enkele wandelaar houdt van achteroplopen.

Je ziet het vaak bij ns-tochten. De trein komt aan. Meerdere wandelaars stappen uit, in veel gevallen koppeltjes. Geen van die koppeltjes vindt het leuk om de hele dag achter een ander koppeltje aan te moeten lopen. Dus laat het ene koppeltje het andere voorgaan, in de hoop dat het benen maakt en snel uit het zicht zal verdwijnen. Na u. Wij drinken eerst wat koffie.

Wandelaars, ik zei het al, willen nu eenmaal alleen lopen. Als ze aan het einde van de dag kunnen zeggen: we hebben de hele dag geen mens gezien, ja, dat maakt de wandelaar gelukkig.

En dus willen ze niet achteroplopen.

Maar ze willen ook niet vooruitlopen. Het voorste koppeltje wil niet het gevoel krijgen dat het volgende koppeltje ze op de hielen zit. Niet zelden zie je dat het eerste koppeltje bij nader inzien ook koffie gaat drinken. Het is voorgekomen dat niemand aan de dagmars begon, omdat alle koppeltjes de hele dag koffiedrinkend op het vertrek van de andere koppeltjes bleven zitten wachten.

[p. 40]

Aan het einde van de wandeldag neemt de meerdaagse wandelaar zijn intrek in een eenvoudig hotel. Zelf spreekt hij doorgaans van hotelletje. Overdreven luxe is niets voor de wandelaar. Dan denkt hij al gauw dat hij net zo goed met de auto voor had kunnen komen. Wandelen is eenvoudig, dus de nacht daarop moet dat ook zijn.

De eigenaresse van een hotel dat in de ns-gids aan wandelaars wordt aanbevolen vertelde dat de wandelaar zoals die op haar overkomt geen bierdrinker is of het moest iets donkers zijn uit een streng Belgisch klooster. Het avondmaal nuttigt hij gaarne vegetarisch. Ze kent een collega, vertelde ze, als die een wandelaar binnen zag komen, dan riep hij gelijk naar de keuken dat ze het vlees weer in de koeling konden zetten. Voor ontbijt en lunchpakket heeft de wandelaar het liefste bruinbrood. In een woord, zei ze, wandelaars zijn betrouwbaar volk. Als ze vooruit geboekt hebben blijven ze niet weg. Dan kan het buiten slagregenen of vol met dichte mist hangen - tegen etenstijd wandelen ze tevreden uit de nevels te voorschijn.

‘Heerlijke dag gehad. Geen mens tegengekomen.’

Rest de vraag of de wandelaar een beter mens is dan de loper.

Zelf denkt hij van wel.

Hij blijft op de paden. Hij neemt geen bloemetjes mee naar huis voor moeder. En hij verschrikt het vogelbroedsel niet als dat in het voorjaar uitkomt.

Om kort te gaan: hij doet geen vlieg kwaad.

Daar is de wandelaar zich zeer bewust van.