Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2000 (nrs. 89-92)

[p. 80]

Franco Loi
Vijf gedichten

Ne la fenestra a spegg gh'era el paesagg

Er was een landschap in het spiegelend raam
tussen de schouders van mijn vrouw die uitkeek:
stilstaande scène, armen die mij lijken te wachten.
Er krast een vogel en een lijster antwoordt;
een kip klokt achter de olijfbomen.
En toen ik mij weer naar het raam toe keerde,
was het landschap een decor van verdriet.

[p. 81]

Me senti passà dent un'aria spenta

Ik voelde oude lucht door mij heen waaien,
als oude mensen zittend voor hun huis,
wie naar ze kijkt ziet een beeld van zichzelf
in het zuchten van die lusteloze lucht,
hun nauwe jassen, hun vérdragende stemmen...
Ik voel mij als een man die zich herinnert
dat er een droom was, maar niet meer waarover,
want de mannen spreken zacht en uit de deur
wervelt het stof dat overblijft van het spel...
Ik voel me een niets, het waardeloze muntstuk
dat op straat wordt gegooid en de verveling komt
zo traag aandrijven door de lucht dat ze haast stilstaat,
toch vliegen hoog de vogels, zoals altijd,
trillen de bladeren, hoor je de trams terugkomen,
maar de ziel van de wereld blijft een ademtocht
als op glas waar je nooit door kunt zien.

[p. 82]

La primavera lüs ai ramm del sares

De lente schittert in de takken van de wilg
en in de vlucht gaat een enkele duif voorbij.
Wat een mooi leven heb ik! zoveel huizen!
die eindeloze hemel! Iemand fluit.
En ik wacht tot het lot mij op komt jagen,
en kijk naar de wereld van de gejaagde mensen,
van de mensen die nog rennen als zij slapen,
van de mensen die zichzelf weggooien van angst...
O wat een schoonheid, kinderen, mijn stad!
wat huilt het hier prettig als de avond valt!
Je denkt dat de mensen haastig op zoek zijn naar elkaar
maar ze vergeten juist hoe laat het is.

[p. 83]

Se mì duèssi, mì, vègh dü dulur

Als ik per se twee pijnen mee moest dragen,
voelde ik er, net als iedereen, maar één,
want zoveel pijnen geven hun vorm mee
aan iemand die huilt, en hem lijkt het er één,
en als ik nog moest spreken over liefde,
zou ik lijden aan die ene, om de schoonheid
die een vorm zoekt waar de zon bij stilstaat...
Maar hoeveel liefdes vol leed blijken te schuilen
binnen die ene liefde die zo'n pijn doet.

[p. 84]

Sèm poca roba, Diu, sèm squasi nient

Wij stellen weinig voor, God, we zijn haast niets,
misschien zijn we herinnering, een zuchtje wind,
schaduw van wie voorbijgaan, onze voorouders,
herinnering misschien aan een verloren leven,
een donder die ons uit de verte roept,
de vorm die het nageslacht zal aannemen...
Hoeveel meelij wekken wij op, hoeveel verdriet,
en hoeveel leven draagt de wind van hier!
We gaan zonder te weten, hymnen zingend,
en niets is ons gebleven van wat we waren.

vertaling: willem van toorn en sabrina corbellini

[p. 85]

Franco Loi werd in 1930 geboren in Genova. Zijn vader was afkomstig van Sardinië, zijn moeder uit de Emilia. In 1937 verhuisde het gezin naar Milaan. Deze eerste zeven jaren betekenen voor de jonge Loi al meteen een onderdompeling in een reeks van dialecten en talen: het Genovees met zijn invloeden uit alle windstreken, de dialecten van zijn ouders en dat van Milaan. Het opgroeien in de jaren dertig en veertig, met de nawerking van de Eerste Wereldoorlog en de economische crisis, de opkomst van het fascisme, de Tweede Wereldoorlog en de macht van ‘links’ na 1945, verscherpt een politiek besef dat zich later in het werk van de dichter Loi zal uiten als een groot mededogen met de ‘mensen van de straat’, de gewone mensen die altijd het slachtoffer zijn van de ‘systemen’.

Curieus aan het ‘Milanees’ dat Franco Loi gebruikt voor zijn gedichten is, dat hij het betrekkelijk laat ‘ontdekte’. Zijn eerste publicaties, die slechts in beperkte kring de aandacht trekken, zijn in het Italiaans gepubliceerd. Van 1965 gaat Loi zijn gedichten in het ‘Milanees’ publiceren, meestal met Italiaanse vertalingen van zijn eigen hand in de marge. Er is een sterke relatie tussen die beslissing een eigen poëtische taal te ontwikkelen en de teleurstelling van Loi en anderen van zijn generatie over het ‘verraad van links aan de verwachtingen van '45’, zoals Franco Fortini het formuleerde. Het officiële Italiaans was meer en meer voor Loi een dode taal geworden, de taal van de machthebbers, de pers, de televisie. Zijn zelf-ontwikkelde ‘Milanees’ was vrij van de corruptie van die officiële taal.

In vaak tweetalige edities publiceerde Franco Loi sinds 1965 een reeks poëziebundels die hem een steeds groter publiek in Italië en daarbuiten opleverden, onder andere I cart (Le carte), met etsen van Eugenio Tomiolo, Milaan 1973; Poesie d'amore, San Giovanni Valdarno 1974; Stròlegh, Torino 1975; Liber (hetgeen zowel ‘boek’ betekent als ‘vrijheid’), Milaan 1988; Ümber (Ombra), Lecce 1992. Grote indruk maakte Loi met zijn imposante autobiografische ‘roman in verzen’ l'Angel (Milaan 1994) - meer dan driehonderd pagina's lyrische evocatie van een bewogen kindertijd en jeugd. ‘De engel’ werd in een ongewoon grote oplage in Italië verspreid en Loi reisde meer dan een jaar langs theaters in heel Italië om eruit voor te lezen.